اصل رازداری پزشکی و حفظ حریم خصوصی بیماران یکی از مهم‌ترین وظایف اخلاقی در حیطه‌ی اخلاق پزشکی است که دارای سابقه‌ای دیرینه در دنیای پزشکی می‌باشد
شفاآنلاین>سلامت> اخیرا بارها مشاهده شده اطلاعات پزشکی فلان بیمار که چهره معروفی است به جای اینکه از سوی خانواده بیمار و یا روابط عمومی مرتبط رسانه‌ای شود توسط پزشک مربوطه آن هم در صفحه اینستاگرام وی رسانه‌ای می‌شود. قطعا چنین رفتاری خارج از شان پزشکی و صرفا برای جذب مخاطب است.
به گزارش شفاآنلاین: این روند تا جایی تکرار شده و شدت گرفته که با واکنش مسئولان وزارت بهداشت مواجه شده است
اصل رازداری پزشکی و حفظ حریم خصوصی بیماران یکی از مهم‌ترین وظایف اخلاقی در حیطه‌ی اخلاق پزشکی است که دارای سابقه‌ای دیرینه در دنیای پزشکی می‌باشد. در سوگندنامه بقراط به اهمیت این موضوع اشاره شده است و از آن به مانند امری مقدس نام برده شده است. پزشکان ایرانی نیز پس از اتمام دوره خود این سوگندنامه را قرائت می‌کنند: « اکنون که با عنایات و الطاف بیکران الهی دوره دکتری پزشکی را با موفقیت به پایان رسانده‌ام و مسئولیت خدمت به خلق را بر عهده گرفته‌ام، در پیشگاه قرآن کریم به خداوند قادر متعال که دانای آشکار و نهان است و نامش آرامش دل‌های خردمندان و یادش شفای آلام دردمندان، سوگند یاد می‌کنم که همواره حدود الهی و احکام مقدس دینی را محترم شمارم، از تضییع حقوق بیماران بپرهیزم و سلامت و بهبود آنان را بر منافع مادی و امیال نفسانی خود مقدم بدارم. در معاینه و معالجه حریم عفاف را رعایت کنم و اسرار بیماران خود را، جز به ضرورت شرعی و قانونی، فاش نسازم. خود را نسبت به حفظ قداست حرفه پزشکی و حرمت همکاران متعهد بدانم و از آلودگی به اموری که با پرهیزکاری و شرافت و اخلاق پزشکی منافات دارد، اجتناب ورزم. همواره برای ارتقای دانش پزشکی خویش تلاش کنم و از دخالت در اموری که آگاهی و مهارت لازم را در آن ندارم، خودداری کنم. در امر بهداشت، اعتلای فرهنگ و آگاهی‌های عمومی تلاش کنم و تامین، حفظ و ارتقای سلامت جامعه را مسئولیت اساسی خویش بدانم.» پزشکان در طی سوگندی که یاد می‌نمایند خویش را نسبت به حفظ اسرار بیمار و عدم افشای آن ملزم، متعهد و مکلف می‌نمایند. بیشتر پزشکان نسبت به سوگندنامه پزشکی و مفاد آن پایبند هستند، اما مانند هر شغل دیگری که ممکن است در آن تخلفاتی رخ دهد، درصد معدودی از پزشکان ممکن است، اخلاق حرفه‌ای خود را آنچنان که باید رعایت نکنند.این موضوع به نظر می‌رسد با توجه به گسترش شبکه‌های اجتماعی شدت بیشتری گرفته است. بر همین اساس است که طی ایام اخیر بارها مشاهده شده اطلاعات پزشکی فلان بیمار که چهره معروفی است به جای اینکه از سوی خانواده بیمار و یا روابط عمومی مرتبط رسانه‌ای شود توسط پزشک مربوطه آن هم در صفحه اینستاگرام وی رسانه‌ای می‌شود. قطعا چنین رفتاری خارج از شان پزشکی و صرفا برای جذب مخاطب است. این روند تا جایی تکرار شده و شدت گرفته که با واکنش مسئولان وزارت بهداشت مواجه شده است.
کیانوش جهانپور رئیس روابط عمومی وزارت بهداشت در توییتر به پزشکان مواد قانونی رعایت حریم خصوصی بیماران را یادآوری کرد. او در چند توییت از ماده 76 تا 85 راهنمای عمومی اخلاق حرفه‌ای شاغلین حِرَف پزشکی یاد کرد و نوشت: شاغلین حِرَف پزشکی و وابسته موظف‌اند به حق بیمار مبنی بر محرمانه بودن همه اطلاعات وی اعم از اطلاعات حساس و غیرحساس که به هر شکل در مراحل مختلف تشخیصی و درمانی جمع‌آوری می‌شود و یا به هر ترتیب در اختیار تیم درمانی قرار می‌گیرد احترام بگذارند. جز شخص بیمار و یا افرادی که از طرف او اجازه داشته باشند ارائه اطلاعات به هر فرد دیگری ممنوع است. موضوع رعایت حریم خصوصی اطلاعات پزشکی از خبر مربوط به بیماری کرونای علی انصاریان بالا گرفت که پزشک معالج او آقای هاشمیان به خبرگزاری رکنا گفته بود او به ویروس جهش یافته انگلیسی مبتلاست. این خبر بعدا توسط دکتر هاشمیان تکذیب شد. همچنین تصویری از عکس گرفتن یک پزشک در کنار مهرداد میناوند، واکنش‌های منفی زیادی را در فضای مجازی به همراه داشت. کیانوش جهانپور در واکنش به این تصویر نیز در توییتر نوشت: "غیراخلاقی است، متاسفانه"
منشور حقوق بیماران
منشور حقوق بیمار در سال ۱۳۸۱ تدوین و از سوی معاونت سلامت وزارت بهداشت در زمستان همان سال ابلاغ شد. مراکز بهداشتی و درمانی نیز براساس این دستورالعمل موظف بودند که مفاد این منشور را در مکان مناسب و قابل رویت نصب کنند. با توجه به ضرورت تدوین متنی جامع‌تر در مورد حقوق بیمار با نگاهی نو و با هدف تبیین حقوق گیرندگان خدمات سلامت، تکمیل و بازنگری آن در دستور کار مرکز تحقیقات اخلاق و تاریخ پزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهرانقرار گرفت. متن منشور حقوق بیمار در آبان ماه ۱۳۸۸ ازسوی وزیر بهداشت وقت به مراکز تابعه ابلاغ شد. منشور جامع حقوق بیمار در پنج محور کلی و ۳۷ بند به همراه بینش و ارزش و یک تبصره پایانی تنظیم شده است. محورهای پنج گانه این منشور شامل حق دریافت خدمات مطلوب، حق دریافت اطلاعات به نحو مطلوب و کافی، حق انتخاب و تصمیم‌گیری آزادانه بیمار در دریافت خدمات سلامت، حق احترام به حریم خصوصی بیمار و رعایت اصل رازداری و درنهایت حق دسترسی به نظام کارآمد رسیدگی به شکایات است که به ترتیب هر یک در ۳،۹،۷،۴،۱۴ بند تدوین شده است.
حقوق بیمار در این منشور عبارتند از:
1. بیمار حق دارد در اسرع وقت درمان و مراقبت مطلوب، موثر و همراه با احترام کامل بدون توجه به عوامل نژادی، فرهنگی و مذهبی را از گروه درمان انتظار داشته باشد.
2. بیمار حق دارد محل بستری، پزشک، پرستار و دیگر اعضای گروه معالج را در صورت تمایل بشناسد.
3. بیمار حق دارد درخصوص مراحل تشخیص، درمان و سیر پیشرفت بیماری خود، اطلاعات ضروری را شخصا یا در صورت تمایل از طریق یکی از وابستگان از پزشک معالج درخواست کند به طوری که در فوریت‌های پزشکی این امر نباید به تاخیر در ادامه درمان یا تهدید جانی بیمار منجر شود.
4. بیمار حق دارد قبل از معاینات و اجرای درمان اطلاعات ضروری درخصوص عوارض احتمالی یا کاربرد دیگر روش‌ها را در حد درک خود از پزشک معالج دریافت و در انتخاب شیوه نهایی درمان مشارکت کند.
5. بیمار حق دارد در صورت تمایل شخصی یا تهدید سلامت آحاد جامعه طبق موازین قانونی رضایت شخصی خود از خاتمه درمان را اعلام یا به دیگر مراکز درمانی مراجعه کند.
6. بیمار حق دارد برای حفظ حریم شخصی خود از محرمانه ماندن محتوای پرونده پزشکی، نتایج معاینات و مشاوره‌های بالینی جز در مواردی که براساس وظایف قانونی از گروه معالج استعلام صورت می‌گیرد، اطمینان حاصل کند.
7. بیمار حق دارد از رازداری پزشک و دیگر اعضای تیم معالج برخوردار باشد بنابراین حضور بالینی افرادی که مستقیما در روند درمان شرکت ندارند موکول به کسب اجازه بیمار خواهد بود.
8. بیمار حق دارد از دسترسی به پزشک معالج و دیگر اعضای اصلی گروه معالج در طول مدت بستری، انتقال و پس از ترخیص اطمینان حاصل کند.
9. بیمار حق دارد با کسب اطلاع کامل از نوع فعالیت‌های آموزشی و پژوهشی بیمارستان که بر روند سلامت و درمان او موثرند تمایل و رضایت شخصی خود به مشارکت درمانی را اعلام یا در مراحل مختلف پژوهش از ادامه همکاری خودداری کند.
10. بیمار حق دارد در صورت ضرورت اعزام و ادامه درمان در دیگر مراکز درمانی، قبلا از مهارت گروه معالج،میزان تعرفه‌ها و پوشش بیمه‌های خدمات در مرکز در مانی مقصد مطلع شود.رازداری پزشک و حریم خصوصی بیمار
دکتر حسین کرمانپور مدیر کل روابط عمومی سازمان نظام پزشکی به آفتاب یزد در این باره گفت: « راهنمای عمومی اخلاق حرفه‌ای شاغلین حِرَف پزشکی و وابسته به سازمان نظام پزشکی جمهوری اسلامی از ماده 76 یعنی از فصل هشتم با عنوان رازداری و حریم خصوصی تا ماده 89 به این موضوع پرداخته است. در ماده 80 می‌گوید شاغلان حِرَف پزشکی و وابسته چه پزشک، چه پرستار و یا هر کسی که با بیمار سر و کار دارد موظف‌اند به حریم خصوصی بیماران احترام بگذارند. احترام به حریم خصوصی بیماران نیازمند خودداری از همه کارهایی است که بیماران آن را نقض حریم شخصی خود تلقی می‌کنند. در این زمینه اعضای سازمان باید از اقداماتی مانند معاینه بیماران در حضور افراد دیگر، پرسیدن سوالات حساس در حضور دیگران به نحوی که موجب شرم بیمار شود و مشاهده یا لمس غیر ضروری بیماران به ویژه در مورد بیماران غیرهمجنس خودداری کنند. همینطور در ماده 85 می‌گوید ارتباط شاغلان حِرَف پزشکی و وابسته سازمان با رسانه‌ها به هر شکل از جمله مصاحبه خبری، حضور در برنامه‌های تلویزیونی و ارائه هر نوع اطلاعات به رسانه‌ها ( که اینستاگرام هم جزء آن می‌باشد) تنها در صورتی موجه است که به هیچ وجه دربردارنده نقض حریم خصوصی بیماران نباشد و به فاش شدن اطلاعات پرونده‌ی سلامت آنان نینجامد، در عین حال اعتماد عمومی را به حرفه و شاغلان حِرَف پزشکی و وابسته مخدوش نکند. اگر ماده 76 تا 89 را ملاحظه کنیم پاسخ این سوالات داده شده است که به هیچ عنوان مگر با مجوز خود بیمار یا مقام قضائی اجازه این که اطلاعات بیمار اعم از تصویر حتی تصاویری که گاها بعضی از رسانه‌ها مانند صدا و سیما و مستند سازان و فیلم سازان در آن تخت بیمار و چهره بیمار را نشان می‌دهند، داده نشده است و این موارد با حقوق بیمار و قانون فوق‌الذکر مغایرت دارد و می‌تواند مبنای رسیدگی و شکایت بیمار قرار بگیرد. در این موارد خود بیمار باید اقدام کند اما اگر عمل پزشک خدشه‌ای به حیثیت پزشکی وارد کند خود نظام پزشکی مستقلا ورود می‌کند.مثلا چند وقت پیش یک متخصص جراح پلاستیک در حین انجام عمل مرتکب رفتاری شد که وهن جامعه پزشکی بود و در پی آن دادستان نظام پزشکی ایشان را فراخواند و تذکر داده شد، در پرونده درج کردند و تعهدنامه کتبی اخذشد. اعتقاد فعلی من این است که 98 درصد از جامعه پزشکی هیچ گاه مرتکب چنین اعمالی نمی‌شوند. » وی در ادامه تصریح کرد: «اگر مردم به معاونت فنی و نظارت سازمان، بخش تبلیغات در رسانه‌ها که تلفنش روی سایت سازمان هم هست چنین اعمالی را گزارش کنند قابل پیگیری، رصد و برخورد است. یک سری از اعمال هم هست که ممنوعیت تام دارد مثلا نشان دادن جوارح بیمار. افراد حتی هنگامی که به پزشک مراجعه می‌کنند همان جا در مطب می‌توانند به سایت سازمان نظام پزشکی با آدرس irimc.org مراجعه کنند که قسمتی دارد به نام جستجوی پزشک، اگر اسم پزشک را در آنجا جستجو کنند می‌توانند متوجه شوند که آیا آن شخص پزشک است یا نه و آیا
آن تخصصی که می‌گوید را دارد یا نه و به این شکل گول نخواهند خورد. در قسمت دیگری در این سایت در قسمت اطلاع‌رسانی در مورد قوانین و مقررات مطالبی در حوزه معاونت فنی و نظارت گفته شده است. مثل استانداردها و دستورالعمل‌های تبلیغات. خیلی از افرادی که حریم شخصی بیماران را می‌شکنند پزشک نیستند بلکه سودجویان بازار هستند. در مورد پخش فیلم و تصاویر بیماران در فضای مجازی و رسانه‌ها ملاک و شرط رضایت بیمار است که یا کتبی است یا به صورت شفاهی به این صورت که مثلا خود بیماری که در بستر است عکس گرفتن یا فیلم گرفتن را مشاهده می‌کند و در این خصوص اعتراضی هم نمی‌کند. »
تکلیف به رازداری و آثار تخلف از آن
همچنین جلال‌الدین شیرژیان حقوقدان و وکیل دادگستری گفت: « ممنوعیت افشای اسراری که فرد به مناسبت شغل و حرفه خود از آن‌ها مطلع می‌شود به لحاظ حفظ سلامت و امنیت جامعه، مورد حمایت نظام حقوق داخلی و بین‌المللی قرار دارد و علی رغم وجود قواعد الزام‌آور صنفی درحوزه‌های مختلف نظیر پزشکی، وکالت، دفاتر اسناد رسمی، کارشناسان، مترجمان رسمی و... در ماده 648 بخش تعزیرات قانون مجازات اسلامی نیز مورد توجه قانون‌گذار بوده و آن را جرم انگاری نموده است. از آن جایی که افشای اسرار به آبرو و حیثیت افراد لطمه وارد می‌کند مصلحت آن است که مخفی بماند و بر حسب ضرورت صرفا افراد معدودی، از آن مطلع شوند.»
وی در ادامه گفت: « در همین راستا یک حق مهمی که بیماران در مراجعه به پزشکان و مراکز درمانی دارند این است که اطمینان داشته باشند که اطلاعات بیماری آنان مخفی می‌ماند و تکلیف به رازداری به حد لازم در این خصوص انجام می‌شود.تکلیف به رازداری به حدی دارای اهمیت است که در سوگندنامه بقراط موضوع حفظ اسرار بیماران مورد تاکید قرار گرفته و کلیه پزشکان محترم متعهد و پایبند به وفاداری به سوگندنامه شده‌اند. همچنین این موضوع در معاهده پزشکی 1998 ژنو جزء حقوق بنیادین بیماران ذکر شده است و در ماده 4 منشور حقوق بیماران مصوب سال 1380 اعلام شده که بیمار حق دارد برای حفظ حریم شخصی از محرمانه ماندن پرونده و نتایج معاینات اطمینان داشته باشد.»
این حقوقدان در ادامه افزود: « افشای اسرار بیماران می‌تواند برای پزشک و کادر درمانی متخلف مسئولیت‌های انتظامی، مدنی و کیفری به همراه داشته باشد. در ماده 4 آیین‌نامه انتظامی سازمان نظام پزشکی، افشای اسرار بیماران تخلف است و مطابق ماده 14 آن، پزشک به صورت کتبی توبیخ می‌شود و در صورت تکرار محرومیت از 3 ماه تا یک سال از اشتغال را به همراه دارد. هم چنین به موجب قانون مسئولیت مدنی پزشک متخلف باید خسارت ناشی از افشای اسرار بیمار را جبران کند. به استناد ماده 648 قانون مجازات اسلامی مسئولیت کیفری شدیدترین مسئولیتی است که پزشکان در قبال عدم رازداری بیماران برعهده دارند. بنابراین پزشکان محترم در صورت افشای اسرار حرفه‌ای بیماران از جنبه کیفری مجرم شناخته می‌شوند و باید منتظر مجازات باشند. دادسرای پزشکی تهران مرجع قانونی است تا افرادی که از پزشکان شکایت دارند با مراجعه به آن بتوانند موضوع را پیگیری کنند البته در شهرستان‌ها دادسراها صلاحیت عام دارند. بدیهی است که موضوع حفظ اسرار بیماران به خصوص هنگامی که بیمار از اعضای جامعه هنرمندان، ورزشکاران، سیاست‌مداران و از جمله اشخاصی است که افشای بیماری علی رغم از بین رفتن آبرو و حیثیت فردی باعث از دست دادن شغل آن‌ها می‌شود از حساسیت بیشتری برخوردار خواهد بود. بنابراین مطابق با قانون چون پزشکان بنابر شغل و حرفه خود از اسرار بیماران مطلع می‌شوند مکلفند در حفظ اسرار و عدم افشای آن‌ها کوشا و ساعی باشند.»روزنامه آفتاب یزد
نظرشما
آخرین اخبار