یک گام تا نهادینه شدن نسخه الکترونیک

همچنین مدیرعامل سازمان بیمه سلامت از اجرای طرح نسخه الکترونیک در بیش از ۸۳ درصد داروخانه‌ها، ۹۰ درصد آزمایشگاه‌ها، ۹۲ درصد مراکز تصویربرداری و ۹۷ درصد مراکز پزشکی هسته‌ای خبر داده و تاکید کرده است: «هم‌اکنون مطالبات نسخ الکترونیک تولید شده، تا قبل از دهم هر ماه پرداخت می‌شود. همچنین ارائه مشوق‌های دیگر مبتنی بر تعداد نسخ الکترونیک ثبت شده به مراجع بالادستی اعلام شده و به زودی اعمال می‌شود.»

بر اساس آمارهایی که سازمان بیمه سلامت ارائه کرده است، برنامه نسخه الکترونیک در ۳۱ استان، ۴۰۹ شهرستان و ۲۴ هزار و ۶۸۸ مرکز شامل مطب، داروخانه و مراکز پاراکلینیک مستقل مستقر شده است. از مجموع حدود ۲۸ هزار مرکز مستقل سرپایی، بیش از ۸۰ درصد مطب‌ها، ۸۳ درصد داروخانه‌ها با تعداد هشت هزار و ۳۰۶ مورد، ۹۰ درصد آزمایشگاه‌ها با تعداد هزار و ۸۹۶ مورد، ۹۲ درصد مراکز تصویربرداری با تعداد هزار و ۵۰۹ مورد و ۹۷ درصد مراکز پزشکی هسته‌ای با تعداد ۹۲ مورد و بطور میانگین حدود ۹۰درصد مراکز سرپایی خصوصی در برنامه نسخه الکترونیک فعال شده‌اند.

همچنین مهدی رضایی، معاون بیمه و خدمات سلامت سازمان بیمه سلامت هم تاکید کرد: «نسخه الکترونیک و حذف دفترچه‌های کاغذی تا شهریور ۱۴۰۰ استقرار پیدا می‌کند. علاوه بر این سایر مراکز سرپایی اعم از درمانگاه، مراکز فیزیوتراپی، بخش سرپایی بیمارستان‌ها در بیشتر استان‌ها، طرح نسخه الکترونیک را پیاده‌سازی کردند. استقرار نسخه الکترونیک در بخش دولتی و حذف دفترچه‌های کاغذی نیز در دستور کار قرار دارد.»

او در خصوص آخرین وضعیت نسخه‌نویسی الکترونیکی در کشور نیز یادآور شد: «هم‌اکنون نسخه الکترونیک در همه استان‌های کشور مستقر شده است. در این طرح پزشکان اقدام به نسخه‌نویسی الکترونیک می‌کنند و ارائه خدمات تجویز شده در داروخانه و مراکز پاراکلینیک با ارائه یک کد رهگیری امکان‌پذیر است. همچنین در مواردی نیز که پزشک با استفاده از فرآیند ثبت نسخه کاغذی به ثبت الکترونیک نسخه اقدام کند، در این فرایند همه قوانین رسیدگی در نسخه الکترونیک به صورت برخط کنترل می‌شود و امکان محاسبه پرداخت از جیب بیمار وجود خواهد داشت.»

علاوه بر سازمان بیمه سلامت، بیمه تامین اجتماعی نیز گام‌های جدی برای توسعه نسخه‌نویسی الکترونیک برداشته است.

شهرام غفاری، مدیرکل درمان غیرمستقیم سازمان تامین اجتماعی هم با اشاره به آخرین پیشرفت‌های تامین اجتماعی برای اجرای نسخه الکترونیک، تاکید می‌کند: «نسخه‌نویسی الکترونیکی از سال 94 در سازمان تامین اجتماعی آغاز شد. در حال حاضر در تمامی مراکز درمانی این سازمان، نسخه الکترونیکی صادر می‌شود و بیمه شده برای دریافت خدمات نیاز به دفترچه ندارد. بیمار صرفا با ارائه کدملی پذیرش می‌شود و خدمات درمانی را دریافت می‌کند.»

او یادآور می‌شود: «اجرای نسخه‌نویسی الکترونیک در مراکز طرف قرارداد شامل مطب، بیمارستان‌ها و مراکز سرپایی در استان‌ها در شرایط متفاوتی است. در استان‌های اردبیل، کردستان و کهگیلویه و بویراحمد، صددرصد مطب‌ها نسخه الکترونیکی تولید می‌کنند.»

او با بیان اینکه تولید صددرصدی نسخ الکترونیکی در مطب‌ها نیاز به همکاری جامعه پزشکان و زیرساخت‌های فنی دارد، اظهار می‌کند: «تمامی مطب‌ها به سیستم تولید نسخ الکترونیکی متصل شده‌اند، اما 40 تا 50 درصد آنها نسخ را غیرکاغذی تولید می‌کنند که امیدواریم با رفع مشکلات، تمامی جامعه پزشکان در این زمینه همکاری کنند. همچنین باید در نظر داشت که این طرح مزیت‌های فراوانی برای نظام سلامت و بیمه‌ها دارد. اجرای آن از تکرار تجویز دارو جلوگیری می‌کند و موجب استفاده بهینه از منابع و ارتقای خدمات می‌شود.»

اگرچه سرعت اجرای نسخه الکترونیک با شتاب بیشتری در حال گسترش است، با این وجود همچنان موانع پرشماری در مسیر اجرای نسخه الکترونیک وجود دارد.

محمدرضا ظفرقندی، رئیس کل سازمان نظام پزشکی کشور نیز با اشاره به این که بحث‌های الزام‌آور پاسخگو نبوده و باید مشوق‌های لازم برای اجرای نسخه الکترونیک در نظرگرفته شود، تاکید کرد: «اجرای نسخه‌نویسی الکترونیک یک کار اساسی و مهم بوده که باید بصورت تدریجی انجام شود. جهت‌گیری دنیا و کشورهای پیشرفته به سمت نسخه‌نویسی الکترونیک است و ما نیز باید با رفع موانع سخت افزاری و نرم افزاری بسترهای لازم را برای این کار فراهم نماییم تا بصورت تدریجی قادر به عملیاتی نمودن این طرح باشیم.»

همچنین غلامرضا شیخی زاده، کارشناس اقتصاد سلامت نیز به راه‌های اجرای سریع‌تر نسخه الکترونیک در ایران می‌پردازد و می‌گوید: «بسیاری از مراکز دولتی و خصوصی با سیستم نسخه‌نویسی سنتی عادت کرده‌اند.

حتی برای بسیاری از مراجعان نیز اجرای نسخه‌نویسی الکترونیک، بی‌معنی است. هم بسیاری از مراجعان و هم بسیاری از ارائه دهندگان خدمات درمانی با نسخه‌نویسی به شکل سنتی، بیشتر ارتباط برقرار می‌کنند. بنابراین برای شتاب بخشیدن به اجرای نسخه‌نویسی الکترونیک می‌توان مشوق‌هایی را برای مجریان این طرح در بخش‌های دولتی و خصوصی در نظر گرفت. مثلا می‌توان برای تخصیص اعتبارات به مراکز دولتی، اجرای نسخه‌نویسی الکترونیک را به عنوان یک امتیاز تعریف کرد. در این صورت، مراکز دولتی تلاش خواهند کرد که سریع‌تر به سمت نسخه‌نویسی الکترونیک حرکت کنند.»

او تاکید می‌کند: «نکته مهم دیگر این است که ما باید حتما توازنی منطقی بین بخش دولتی و بخش خصوصی ایجاد کنیم و در این مسیر گام برداریم که نسخه‌نویسی الکترونیک در هر دو بخش دولتی و خصوصی به طور همزمان توسعه یابد. اینکه مثلا نسخه‌نویسی الکترونیک در بخش خصوصی پیشرفت کند، اما در بخش دولتی درجا بزنیم، نمی‌تواند توسعه‌ای متوازن برای اجرای نسخه‌نویسی الکترونیک ایجاد کند. اگر این موازنه برقرار نشود، با نوعی بی‌نظمی و سردرگمی در ارائه خدمات بهداشتی و درمانی مواجه خواهیم شد.»

شیخی زاده خاطرنشان می‌کند: «در دوران کرونا با افزایش چشمگیر هزینه‌های درمانی مواجه هستیم. اجرای نسخه الکترونیک می‌تواند تاثیر زیادی در مدیریت هزینه‌ها داشته باشد و موجب شود که کنترل بیشتری روی نسخه‌های تجویز شده داشته باشیم. در این مسیر نیاز است که همکاری بین‌بخشی نیز افزایش یابد و همه بخش‌های مرتبط با اجرای نسخه‌نویسی الکترونیک با یکدیگر هماهنگ باشند. هماهنگی بیشتر بین جامعه پزشکی و جامعه داروسازی می‌تواند موجب شتاب در اجرای نسخه‌نویسی الکترونیک شود. تولیت نظام سلامت هم باید به عنوان ناظر و راهبر در مسیری گام بردارد که این هماهنگی‌ها را مدیریت کند.»

«در همه جای دنیا، روال اینگونه است که پرونده الکترونیک سلامت، یک روزه یا یک ساله جواب نمی‌دهد. فرآیند نسخه الکترونیک در دنیا، اغلب حدود 10 سال زمان برده است.»

اینها بخشی از گفته‌های محمد جهانگیری، معاون فنی و نظارت سازمان نظام پزشکی است که به بخشی از دستاوردهای کشور در حوزه اجرای نسخه الکترونیک می‌پردازد. او می‌گوید: «در این حوزه ما پیشرفت‌های زیادی داشته‌ایم. نسخه الکترونیک در ایران، رشد قابل توجهی داشته است.

امسال پیش بینی می‌کنیم که بیش از 50 درصد فرآیند نسخه الکترونیک در ایران، محقق شود تا بتوان در یک بازه سه تا پنج ساله، کل این فرآیند را تکمیل کنیم. البته ذکر این نکته ضروری است که بحث نسخه الکترونیک در هیچ کدام از نقاط دنیا به طور صددرصد محقق نشده است. این کار یک فرآیند کاملا تدریجی است. این کار به صرف زمان کافی نیاز دارد تا ابعاد مختلف نسخه الکترونیک را در ایران محقق کرد.»

جهانگیری یادآور می‌شود: «همچنین یکی از بحث‌های مهم در نسخه الکترونیک که مردم و جامعه پزشکی باید به آن توجه کنند این است که این کار صرفا از طریق یک سامانه، انجام پذیر نیست. این کار نیاز به سرمایه‌گذاری جدی دارد. این سرمایه گذاری نیز باید از سوی تمام ذینفعان نسخه الکترونیک، انجام شود. بنابراین نباید فکر کنیم که این کار فقط در حیطه وظایف دولت یا یک نهاد خاص است. در این راستا یکی از اقداماتی که مدنظر داریم و مصوب شده این است که می‌خواهیم به مطب‌ها گواهی مطب دیجیتال ارائه شود. در هر صورت مطب باید با مبانی نسخه الکترونیک و فرآیندهای درمانی الکترونیک به شکل استاندارد آشنا شود تا بر اساس آن بتواند یک سری استانداردها را اخذ کند. چنین مطبی می‌تواند هم به صورت الکترونیکی و از راه دور مشاوره دهد و هم می‌تواند به صورت حضوری و در بستر نسخه الکترونیک، فرآیند درمان را طی کند.»

او خاطرنشان می‌کند: «پزشکان باسابقه از نسخه‌نویسی الکترونیک، استقبال بسیار زیادی داشته اند. این تصور غلط که پزشکان سالمند از فناوری استقبال نمی‌کنند، گفتمان اشتباهی است که این پیش فرض‌ها واقعیت ندارد. اتفاقا پزشکان باسابقه، همواره پیشرو بوده‌اند. بر اساس تجربه شخصی در یکی از بیمارستان‌هایی که نسخه الکترونیک را اجرا کردیم، اتفاقا استقبال پزشکان باسابقه‌تر از نسخه الکترونیک، بیشتر از پزشکان جوان بود. پزشکان باسابقه‌تر وقتی می‌بینند که یک فرآیند درمانی به نفع مردم و جامعه پزشکی تمام می‌شود و کیفیت درمان را ارتقا می‌دهد، از آن استقبال می‌کنند. این وسط شاید پزشکی وجود داشته باشد که سرش بسیار شلوغ باشد و به همین دلیل از نسخه‌نویسی الکترونیک، چندان استقبال نکند. در این راستا با طراحی برخی ابزارها در سامانه نسخه الکترونیک، تلاش می‌کنیم که اینگونه چالش‌ها حل شود. در این راستا برای همه پزشکان، نسخه واحد نمی‌پیچیم. قطعا روش‌های متفاوتی را برای ارائه خدمات نسخه الکترونیک، طراحی خواهیم کرد.»

جهانگیری تصریح می‌کند: «در دوران کرونا هم دیدیم که علاوه بر فداکاری پزشکان، آنان چه مهارت، دانش و سعه صدر بالایی دارند. گاهی فردی فداکاری می‌کند، اما مهارت ندارد، اما پزشکان ما فداکاری و مهارت را در دوران کرونا تجمیع کردند. آنها تکیه‌گاه مهمی در این روزهای سخت هستند و جانانه به مردم، خدمت می‌کنند. مطمئن هستم با همکاری همین پزشکان، مردم و سایر ذینفعان اجرای نسخه الکترونیک، این پرونده مهم نظام سلامت به سرانجام مطلوب خواهد رسید.»