تصورات غلط رایج در مورد دیابت

آمارهای کشوری نشان می دهد، ۱۱ درصد جمعیت بالای ۲۵ سال یعنی بیش از پنج  میلیون نفر مبتلا به دیابت و ۱۸ درصد جمعیت نیز زمینه ابتلا به دیابت را دارند که معادل هشت میلیون نفر از جمعیت کشور را شامل می شود.

به گفته برخی کارشناسان، گرچه رعایت بهداشت و حفظ سلامت روحی و جسمی برای همه، به خصوص در شرایط کنونی بیماری همه گیر کووید۱۹ دشوار شده ولی کار برای بیماران مبتلا به دیابت بسیار سخت تر است. به خصوص که اطلاعات اشتباه زیادی در مورد حدود غذاهای سالم برای مبتلایان به این بیماری وجود دارد که ممکن است به شدت آسیب زا باشد.

آنان معتقدند باورهای رایجی مثل مضر بودن موز و دارچین یا ضرورت کنار گذاشتن مصرف هویج از مواردی هستند که دایره غذاهای مجاز را بسیار کوچک می‌کند. متاسفانه شایعات و باورهای اشتباه زیادی در مورد خوردنی‌های مجاز و غیرمجاز، این بیماری وجود دارد.

عباس رهامی کارشناس موسسه سلامت و بهداشت عمومی در این زمینه می گوید: بسیاری از بیماران دیابتی فهرست ترکیبات نوشته شده روی محصولات را معیار انتخاب خوراکی‌ها و مواد غذایی قرار می‌دهند. آنها به مقدار قند و شکر موجود در یک محصول نگاه کرده و اگر مقدار آن را معقول تصور کنند، آن محصول را سالم در نظر می‌گیرند. این در حالیست که قند خون نه تنها تحت تاثیر قند موجود در خوراکی بوده، بلکه به‌ شدت تابع کل کربوهیدرات موجود در آن هم هست، به‌ طور مثال یک شکلات بدون شکر ممکن است حاوی هیچ شکری نباشد ولی ۲۰ گرم کربوهیدرات در خود داشته باشد. خوردن این شکلات می‌تواند به‌شدت سطح قند خون را در مدت کوتاهی بالا ببرد که برای بیماران دیابتی به‌ شدت خطرناک است.  

وی ادامه می دهد: به باور برخی مبتلایان، ماهیت عسل آن چنان با شکر معمولی متفاوت است که مصرف آن ضرری به‌ مراتب کمتر نسبت به شکر دارد، این تصور معمولا به دلیل آن شکل می‌گیرد که ما عسل را محصولی طبیعی‌تر، مغذی‌تر و سالم‌تر و البته خوشمزه‌تر از شکر می‌پنداریم. گرچه این باورها ممکن است تا حدی با واقعیت منطبق باشد ولی این به معنی وجود قند کمتر در عسل نسبت به شکر نیست. بررسی‌ها نشان می‌دهد یک قاشق چای خوری از عسل و شکر حاوی مقادیر تقریبا مساوی از کربوهیدرات و قند هستند و عسل کمی قند بیشتری در خود دارد. میزان مساوی از شکر و عسل به یک اندازه برای بیماران دیابتی مضر است.

رهامی اظهار می دارد: گلوتن یک نوع پروتئین است که در گندم و جو یافت می‌شود و عامل اصلی تحریک دستگاه گوارش در افراد مبتلا به بیماری سلیاک است، برخی تصور می‌کنند گلوتن همان کربوهیدرات است و محصولی که گلوتن نداشته باشد میزان کربوهیدرات آن نیز صفر است. در حالی که تنها تفاوت محصولات بدون گلوتن استفاده از نوع دیگری از کربوهیدرات‌ها و جایگزین کردن جو، گندم با دیگر انواع کربوهیدرات‌ها مثل نشاسته برنج، سیب زمینی و ذرت است، محصولات بدون گلوتن می‌توانند حاوی مقدار زیادی کربوهیدرات داشته باشند و برای بیماران مبتلا به دیابت به‌عنوان یک محدودیت بزرگ در مقدار مصرف خوراکی‌های مختلف باقی بمانند.  

وی تصریح می کند: بسیاری از بیماران مبتلا به دیابت در مورد مصرف میوه‌ها به‌ شدت محتاط هستند و میوه‌ها حاوی نوعی قند طبیعی به نام فروکتوز هستند که باعث افزایش قند خون می‌شود. ولی این به معنی آن نیست که همه میوه‌ها حاوی مقدار زیادی قند هستند، آنها علاوه بر قند، حاوی مقدار زیادی فیبر خوراکی و مواد معدنی بوده و تعداد زیادی از آنها قند نسبتا کمی داشته و از طرفی ترکیبات مغذی و مواد معدنی موجود در آن‌ها می‌تواند به افزایش سلامت و آمادگی بدن کمک کند.
این کارشناس ادامه می دهد: یکی دیگر از تصورات رایج در مورد دیابت آن است که کسانی که شیرینی و چربی زیاد می‌خورند به دیابت دچار می‌شوند. دیابت یک بیماری مزمن است که به دلیل سطح قند بالای خون به وجود می‌آید. اگر بدن به هر دلیل قادر به کنترل سطح قند خون نباشد، این بیماری اتفاق می‌افتد و می‌تواند به دلیل عدم توانایی تولید انسولین یا پاسخ نامناسب در برابر تولید انسولین که مسوول کاهش سطح قند خون است، باشد. خوردن شیرینی زیاد به‌طور مستقیم باعث دیابت نمی‌شود ولی مصرف چربی و قند زیاد که باعث افزایش چربی ذخیره شده در بدن می‌شود احتمال ابتلا به دیابت نوع ۲ را افزایش می‌دهد.  

اسدالله رجب رئیس انجمن دیابت ایران نیز با اشاره به اینکه دیابت قاتل خاموش است، در این زمینه می گوید: اکنون این بیماری در سطح دنیا روند رو به رشد به خود گرفته و میلیون ها نفر را در همه گروه‌های سنی گرفتار کرده به طوری که تعداد افراد مبتلا به دیابت در منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا که ایران نیز در همین منطقه واقع شده، تا سال ۲۰۴۰ دو برابر افزایش خواهد یافت.

وی ادامه می دهد: دیابت بیماری بسیار خطرناکی است و با تصورات غلط در مورد تغذیه، همه اعضای بدن را تخریب می کند، ممکن است به نابینایی کامل ختم و باعث از کارافتادگی کامل کلیه‌ها شود و در صورت همراه شدن با مشکلات گردش خون ممکن است موجب ایجاد زخم در پاها شود که به قطع عضو می‌انجامد.

رجب با بیان اینکه مبتلایان به دیابت باید از توصیه های تغذیه ای توسط افراد غیرمتخصص در مورد کنترل بیماری خود پرهیز کنند، تاکید می کند: افزایش فعالیت بدنی می‌تواند در کاهش وزن، کاهش قند خون و افزایش حساسیت به انسولین نقش داشته باشد و  ورزش های هوازی و مقاومتی به کنترل دیابت کمک می‌کنند.

وی اظهار می دارد: دریافت فیبر نیز با بهبود کنترل قند خون می تواند خطر ابتلا به دیابت را کاهش دهد و خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی، عروقی را نیز کم کرده و با القای حس سیری تناسب اندام را  بهبود می‌بخشد که غذاهای غنی از فیبر شامل میوه جات، سبزیجات، لوبیاها، غلات کامل، مغزها و بذرها هستند.