واکاوی افزایش مرگ‌های خودخواسته کودکان
موسوی‌چلک اظهار کرد: وقتی مسوولان سامانه شاد را طراحی و تبلیغ می‌کردند، طبیعتا باید می‌دانستند که ابزار استفاده از آن، گوشی‌های هوشمند است و با توجه به شرایط اقتصادی کشور و گرانی گوشی‌های هوشمند هر خانواده‌ای توان تامین آن را برای کودکش ندارد.
شفاآنلاین>اجتماعی>محمد تنها ۱۰ ساله بود که غم نداری راهی جز پایان دادن به زندگیش آن هم با طناب دار برایش باقی نگذاشت. محمد بزرگ‌ترین فرزند خانواده شش نفره‌ای بود که پدرش گرفتار اعتیاد و برادر کوچک‌ترش معلول است. در این میان مادر به تنهایی مشکلات زندگی را به دوش می‌کشد. مادر محمد در خانه‌های مردم کارگری می‌کند تا بتواند زندگی روزمره را بگذراند. گویا مردم شهر هم به آنها کمک مالی می‌کردند. او چهار فرزند پسر دارد که یکی از آنها معلول و کر و لال است. به گفته پسردایی محمد وضعیت مالی آنها به حدی ضعیف است که تنها یک گاز پیک‌نیکی دارند که روی آن غذا درست می‌کنند. تنها خواسته محمد یک گوشی هوشمند بود تا بتواند همانند دیگر دوستانش با اپلیکیشن شاد به صورت آنلاین درس بخواند. اما اعلامیه فوت محمد موسی‌زاده با آن چهره سرشار از زندگی‌اش واکنش‌های بسیاری را برانگیخته است.
بعد از رسانه‌ای شدن خبر خودکشی محمد۱۰ ساله، آموزش‌وپرورش بوشهر در اقدامی عجیب تمام اسنادی که نشان می‌داد محمد در فضای مجازی با معلمش در ارتباط بوده را منتشر کرد و این را گواه آن دانست که پسرک گوشی هوشمند در اختیار داشته است. اما برخلاف ادعاهای وزارت آموزش‌وپرورش بوشهر، به گفته مادر محمد، این دانش‌آموز به دلیل ناچاری از اقوام خود گوشی قرض می‌کرد تا بتواند راهی برای ارتباط با معلم خود پیدا کند. در همین راستا پسردایی محمد در مورد اسنادی که از ارتباط محمد و معلمش در فضای مجازی منتشر شده است گفت: «این پیام‌ها با گوشی پسرعموی من به معلم محمد فرستاده شده بود. عادل پسرعموی من یعنی یکی دیگر از پسردایی‌های محمد است که محمد چند بار وقتی کنار عادل بود با گوشی او به معلمش پیام می‌داد.» حتی متن پیام‌های منتشر شده هم مبین این است که دانش‌آموز مرحوم از عقب افتادن درس‌هایش گلایه‌مند است. ولی وزارت آموزش‌وپرورش بوشهر همچنان می‌گوید خودکشی این دانش‌آموز به دلیل دسترسی نداشتن به تلفن همراه و کلاس‌های مجازی نیست و گفته از فروردین‌ماه یک گوشی توسط مدیر مدرسه در اختیار او قرار داده شده و او تا آخرین ساعات پیش از اقدام به خودکشی نیز در شبکه شاد فعالیت داشته است.
به گفته مادر محمد، مدیر مدرسه چند بار گفته بوده می‌خواهد به سه دانش‌آموز گوشی بدهد اما هیچ گوشی‌ای در کار نبود و تنها دلیل غصه پسرم که باعث شد این بلا را سر خودش بیاورد، نداشتن گوشی بود. مادر محمد که الان دو روز است در غم از دست دادن فرزند ارشدش در سوگ است، هنوز هم مرگ دلخراش محمد را باور ندارد. او در حالی که چشمش را به کتاب و دفترهای محمد دوخته که در نبود او حالا باید در خلوت‌خانه خاک بخورند، می‌گوید: «فرزندم دلش می‌خواست گوشی هوشمند داشته باشد تا بتواند برای معلمش عکس و ویس‌هایی را که می‌خواست، بفرستد. مدیر محمد چند باری به ما گفته بود که به محمد و چند دانش‌آموز دیگر گوشی می‌دهد اما گوشی‌ای ندادند.
معلم محمد نیز در فضای مجازی نوشته: «خسته بودم. به خودم گفتم دیگه از تدریس غیرحضوری بدتر هم داریم؟ روزگار از این سخت‌تر هم هست؟ داشتم عکسای فعالیتای بچه‌هارو توی گروه (شاد)، از بین پیام‌ها و ویس‌ها جدا می‌کردم که باهاشون کلیپ بسازم. همین‌طور که گروه رو زیر و رو می‌کردم، جا به جا پیام سیدمحمد بود که اجازه گوشی من خرابه، اجازه گوشی من عکس نمی‌گیره، فیلم ارسال نمی‌کنه… دیروز آقای مدیر بهم زنگ زد و گفت سیدمحمد از دنیا رفته. و من الان نشستم پای گروه بدون تدریس، بدون تکلیف… از این به بعد کی وسط تدریس ریاضی بپره و بگه من گوشیم خرابه. کی بعد از ویسای روخوانی فارسی بچه‌ها بگه من نمی‌تونم ویس بذارم. کی بعد از کنفرانسای مطالعات بچه‌ها بگه خانم معلم عزیزم من چطوری فیلم ارسال کنم. الان کی و چطوری منو آروم کنه. الان می‌فهمم که روزگار از این سخت‌تر هم هست. سخت‌تر از نداشتن گوشی، نداشتن صاحب گوشیه. برای شاگردم که هیچ وقت ندیدمش اما شاگردم بود.»
به گفته مشاور وزیر آموزش‌وپرورش و مسوول برنامه شبکه «شاد»، سه میلیون و ۵۰۰ هزار دانش‌آموز یعنی حدود ۲۰ تا ۳۰ درصد کل دانش‌آموزان، به سیستم هوشمند و این شبکه دسترسی ندارند و در دوران کرونا از امکانات آموزشی محروم‌اند. در سال ۸۰ هزار تبلت در ایران تولید می‌شود که این نیاز شبکه آموزشی را جواب نمی‌دهد و حدود هفت میلیون دانش‌آموز نیاز به وسایل آموزشی دارند زیرا بسیاری از آنها از موبایل یا تبلت دیگر اعضای خانواده استفاده می‌کنند. از طرفی خط فقر به ۱۰ میلیون تومان رسیده است یعنی در این گرانی و نوسانات نرخ ارز هر خانواده‌ای توان خرید گوشی هوشمند را برای کودکش ندارد. بنابراین محمد اولین و آخرین دانش‌آموزی نیست که به خاطر فقر و نداری دست به خودکشی می‌زند. این روزها به خاطر شرایط کرونایی استرس مضاعفی بر خانواده‌ها علی‌الخصوص خانواده‌های مناطق محروم که از نعمت آب شرب تمیز هم برای پیشگیری از بیماری محرومند وارد می‌شود و بار روانی بسیاری را تحمل می‌کنند. چه بسا به گفته رییس دفتر سلامت روان وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، حدود ۲۳ درصد جمعیت کشور به نوعی دچار اختلالات روانی هستند و حدود ۶۶ تا ۷۵ درصد این افراد برای درمان به روانپزشکان، روانشناسان و متخصصان سلامت روان مراجعه نمی‌کنند. همین امر موجب افزایش خشونت و خودکشی در جامعه شده است. اما موضوع اصلی در این دوران عدم وجود زیرساخت‌های کافی برای کودکان است؛ کودکانی که در جامعه امروزه به قربانیان خاموش تبدیل شده‌اند و متاسفانه دولت هم تنها نظاره‌گر این امر است.
شاد؛ ویرانگر عدالت آموزشی
در همین راستا محسن موسوی‌چلک رییس انجمن مددکاران اجتماعی ایران در خصوص رواج فقر در بین مردم گفت: وقتی جوامع مسیری را طی می‌کنند، در این مسیر با بحران‌ها مختلفی مواجه می‌شوند و طبیعتا در هر بحران با توجه به مختصات خاص خودش پیامدها و عوارضی هم در پی دارد مخصوصا در شرایطی که مدیریت جامعه به خوبی پیش نرود، دود پیامدهای آن به چشم مردم می‌رود. حال گسترش کرونا و طولانی شدن مدت آن در کشور حوزه‌های مختلف از جمله حوزه‌های آموزشی را تحت‌تاثیر قرار داده است به گونه‌ای که آموزش‌های آنلاین بسیار پررنگ‌تر از قبل شده است. وقتی سیستم ناخودآگاه به سمت آموزش مجازی می‌رود دولت باید ابتدا زیرساخت‌هایی برای جامعه ایجاد و در مرحله بعد همگان را تشویق به استفاده از آن کند زیرا در این روزهای بحرانی که فشار اقتصادی کمر مردم را شکسته، آموزش مجازی برای دانش‌آموزان کم‌بضاعت امری محال است.
وی افزود: به همین دلیل بهتر بود در این دوران وزارت آموزش‌وپرورش و دولت ابتدا زمینه دسترسی دانش‌آموزان خانواده‌های فقیر و محروم به گوشی هوشمند یا اینترنت رایگان را فراهم می‌کرد. در غیر این صورت در مدت نه چندان دور احتمال بروز پیامدهایی از جمله بازماندگی از تحصیل در کودکان می‌تواند گسترش پیدا کند و در ادامه اگر وضعیت به همین منوال پیش رود غم نداری موجب رفتارهای خشونت‌آمیز در بین کودکان می‌شود. بنابراین فقر یکی از عوامل محرومیت و بازماندگی این دانش‌آموزان از تحصیل است.
موسوی‌چلک در ادامه اظهار کرد: وقتی مسوولان سامانه شاد را طراحی و تبلیغ می‌کردند، طبیعتا باید می‌دانستند که ابزار استفاده از آن، گوشی‌های هوشمند است و با توجه به شرایط اقتصادی کشور و گرانی گوشی‌های هوشمند هر خانواده‌ای توان تامین آن را برای کودکش ندارد. همچنین چند وقت پیش مدیر شبکه شاد اعلام کرده بود تقریبا بیش از ۲۱ درصد از دانش‌آموزان امکان استفاده از شبکه شاد را ندارند. همین موضوع نشان‌دهنده این است که عده‌ای از آنها به دلیل فقر و محرومیت ترک تحصیل می‌کنند. البته با توجه به گفته‌های مادر این دانش‌آموز باز هم دلایل خودکشی آن باید بررسی شود. اما موضوعی که در اینجا اهمیت دارد افزایش خودکشی در بین کودکان فقیر کشور است. البته این موضوع در سراسر جهان وجود دارد. اگرچه نمی‌توانیم بگوییم این کودک الزاما به دلیل نداشتن موبایل خودکشی کرده زیرا پدیده خودکشی تک‌عاملی نیست اما قاعدتا فشارهای روانی زیادی بر این کودک تحمیل شده است. وقتی کودک در هر حوزه‌ای نتواند از فرصت‌های موجود استفاده کند و مهارت خودمراقبتی را هم آموزش ندیده باشد با هر موضوعی خود را می‌بازد.
افزایش کودکان بازمانده از تحصیل
رییس انجمن مددکاری اجتماعی با اشاره به کم‌کاری دولت در این زمینه بیان کرد: وزارت آموزش‌وپرورش بودجه ندارد که برای دانش‌آموزان تبلت و گوشی هوشمند مهیا کند. این موارد وظیفه دولت است. دولت باید برای خانواده‌های بی‌بضاعت و مناطق محروم که امکانات خرید گوشی‌های هوشمند را برای استفاده از اپلیکیشن شاد ندارند، زیرساخت‌هایی را در نظر بگیرد. چه بسا اگر دولت هم بودجه ندارد باید روش‌های دیگری برای این دسته از دانش‌آموزان در نظر بگیرند. البته وزارت آموزش‌وپرورش بر این عقیده است که برخی از آموزش‌ها از طریق تلویزیون هم قابل استفاده است اما واقعیت این است که تعامل دانش‌آموزان با معلم از طریق گوشی‌های هوشمند بهتر است. چه بسا کودک هم دوست دارد همانند دیگر همکلاسی‌هایش در این تعاملات نقش داشته باشد. منتها به عقیده من مقصر آموزش‌وپرورش نیست بلکه ادامه این روند نیازمند یک تصمیم و همت ملی است چرا که اگر به همین منوال پیش رویم کودکانی که نمی‌توانند از شاد استفاده کنند از درس دور می‌شوند و دور شدن از مدرسه برای کودکان یعنی از حقی که دارند محروم می‌شوند. در ادامه ما شاهد ترک تحصیل سیل عظیمی از کودکان خواهیم بود. که آخر و عاقبت آن اصلا خوش نیست زیرا در کنار آن کودک‌همسری هم رواج پیدا می‌کند. دانش‌آموزان در مدرسه دارای سلامت و امنیت‌اند، مخصوصا این روزها که خشونت‌های خانگی هم افزایش پیدا کرده است. بنابراین ادامه این روند برای کشور بزرگ‌ترین چالش را به وجود می‌آورد زیرا باید با افزایش تعداد قابل توجهی از افراد بازمانده از تحصیل مقابله کند.
در کشور فرهنگ استفاده از موبایل را نداریم
رییس مددکاری اجتماعی با تاکید بر فرهنگ‌سازی در بین مردم بیان کرد: نکته حائز اهمیت در این موضوع فرهنگ غلط استفاده از فضای مجازی است. مسلما این کودک خودکشی را در محیط یا فضای مجازی مشاهده و بعد آن را تکرار کرده است. به همین دلیل بهتر است خانواده‌ها قبل از اینکه موبایل را به دست کودک بدهند حتما نظارت کامل را بر رفتار آنها داشته باشند. متاسفانه امروزه در کشور فرهنگ استفاده از فضای مجازی، سواد رسانه و کنترلی بر آنها وجود ندارد. بنابراین برخی افراد سواد لازم را برای دسترسی به فضای مجازی ندارند.
معلم‌ها در تنگنا
اما نارضایتی‌ها در این باره تنها به دانش‌آموزان و خانواده‌های آنها ختم نمی‌شود بلکه معلمان زیادی هم از مشکلات شبکه شاد خسته شده‌اند. در همین رابطه فائزه امینی معلم مدرسه‌ای در رشت می‌گوید: بنده به عنوان یک معلم اکر بخواهم مطلبی را در شبکه شاد به اشتراک بگذارم باید از ۶ صبح بیدار شوم وگرنه از ساعت ۹ صبح به بعد این اپلیکیشن غیرقابل استفاده می‌شود. به همین دلیل بارها مجبور شدم از نرم‌افزار‌های دیگری از جمله روبیکا، واتس‌آپ یا تلگرام که بهترین و راحت‌ترین نرم‌افزار در این باره است، استفاده کنم. البته هر دانش‌آموزی توانایی دسترسی به تلگرام را ندارد. واقعیت این است که بسیاری از دانش‌آموزان نمی‌توانند به اپلیکیشن شاد دسترسی پیدا کنند. حتی در مدرسه ما هم که یک مدرسه غیرانتفاعی است، بسیاری از بچه‌ها با این شبکه مشکل دارند. به همین دلیل مجبورند دو هفته در میان در مدرسه حضور پیدا کنند. طبق بخشنامه‌ای که وزارت آموزش‌وپرورش به تمام مدارس سراسر کشور داده است، برای بچه‌هایی که به هیچ کدام از نرم‌افزارها دسترسی ندارند، معلم موظف است دو روز در هفته در مدرسه حضور داشته باشد و به آنها تمام دروس عقب‌مانده را تدریس کند. به طور مثال مادر من که معلم مدرسه دولتی است به شاگردش که آن هم گوشی موبایل ندارد به صورت حضوری درس می‌دهد. به همین خاطر درباره خودکشی محمد فکر می‌کنم معلم هم در این موضوع کم‌کاری کرده است.
امینی با اشاره به اینکه نداشتن موبایل تنها مختص به دانش‌آموزان نیست بیان کرد: متاسفانه معلم‌های زیادی را می‌شناسم که با حقوق معلمی توان خرید یک گوشی هوشمند را ندارند. همچنین گوشی‌های قدیمی آنها کشش نرم‌افزاری همچون شاد را ندارند و مدام گوشی‌هایشان دچار اختلال می‌شود زیرا این روزها معلم‌ها باید از خود مدام کلیپ یا ویس درست کنند و در این اپلیکیشن بگذارند که طبیعتا حجم این کارها بسیار زیاد است. من وقتی می‌خواهم کلیپی درست کنم گوشی‌ام به قدری داغ می‌شود که مجبورم ساعت‌ها آن را به حال خود رها کنم و بعد از مدتی دوباره به سراغش بروم تا بتوانم کارم را انجام دهم. تصور کنید یک معلم استخدام دولت با حقوق چهار میلیون تومان اگر یک ماه هم هیچ چیز نخورد و اجاره خانه را هم ندهد باز هم نمی‌تواند یک گوشی هوشمند مناسب بخرد. تازه اگر قیمت گوشی یک ماه ثابت بماند نه اینکه ثانیه‌ای همه چیز گران می‌شود. به همین دلیل معلمان هم در رفاه نیستند تا بتوانند به راحتی به دانش‌آموزان تدریس کنند.
هزینه‌های سرسام‌آور اینترنت
این معلم درباره هزینه‌های گزاف اینترنت اظهار کرد: به تازگی دولت لطف کرده و بسته اینترنتی ۲۰گیگ سه ماهه در اختیار ما معلمان قرار داده است اما بیشتر اوقات به خاطر کندی سرعت اینترنت نمی‌توانیم از آن استفاده کنیم. امروزه کند شدن سرعت اینترنت به آموزش بچه‌ها لطمه وارد کرده است. البته این بسته اینترنت را فقط به برخی معلمان اهدا کردند. اما موضوع مهم در اینجا دانش‌آموزان هستند. باید برای آنها هم چنین بسته‌ای در نظر گرفته شود. چند روز پیش رییس آموزش‌وپرورش گفت برنامه شاد رایگان است در صورتی که این‌گونه نیست.
وی افزود: دانش‌آموزان مدام مجبورند بسته‌های اینترنت بخرند. بیشتر وقت‌ها وسط تدریس یا سوال و جواب کردن متوجه می‌شوم دانش‌آموز نیست. بعد از چند ساعت مادرش می‌گوید بسته اینترنت‌مان تمام شده و پولی برای خرید مجدد آن نداشته‌ایم. چنین مشکلاتی نشان‌دهنده این است که در این هشت ماه هچ مسوولی به فکر دانش‌آموزان نبوده است زیرا هزینه‌های بسته‌های اینترنتی هم خیلی زیاد شده است.
امینی با تاکید بر بزرگ‌ترین مشکل شاد بیان کرد: یکی از بزرگ‌ترین مشکلات برنامه شاد عدم برقراری تماس گروهی است، در برنامه روبیکا هم چنین چیزی وجود ندارد. پخش زنده‌ای هم که در برنامه شاد است امکان حفظ ندارد و بعد از ۲۴ ساعت آن از بین می‌رود. این قضیه خیلی دردسرساز شده است زیرا برخی اوقات دانش‌آموزان می‌خواهند برای رفع اشکال به آن رجوع کنند و برنامه شاد عملا یک اپلیکیشن بلااستفاده است. آموزش‌وپرورش تاکید دارد که حتما با برنامه شاد تدریس کنیم اما با وجود این مشکلات درس خواندن برای بچه‌ها بسیار سخت شده است.جهان صنعت
نظرشما
آخرین اخبار