شفا آنلاين-برخی اوقات خبر‌هایی میان دوست و آشنا می‌شنویم مبنی بر اینکه فردی ناگهان بر اثر لخته شدن خون در رگ‌ها و گرفتگی عروق فوت شده است؛ اما اینکه چطور این اتفاق میافتد و اینکه چه می‌شود که خون به یکباره لخته می‌شود جای سوال دارد؟!
به گزارش شفا آنلاین،عواملی که باعث می‌شود هر فردی در معرض خطر ابتلا به لخته شدن خون یا
آمبولی ریه قرار گیرد را در گپ و گفتی با دکتر حسن آقاجانی (فوق تخصص قلب و
عروق و استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران) در میان گذاشته‌ایم تا در این
مورد اطلاعات بیشتری را ارائه دهد. این گفت‌وگو را در ادامه بخوانید تا با
دانستن عوامل مؤثر بر لختگی خون در رگ، نام خود را از فهرست امواتی که به
دلیل گرفتگی رگ جان باخته‌اند خط بزنید!
آمبولی ریه یکی از سه قاتل بزرگ قلبی و عروقی است. در حقیقت سکته‌های قلبی، مغزی و آمبولی ریه به عنوان سه عامل اصلی برای مرگ و میر انسان‌ها به حساب می‌آیند. سالانه بیش از چند صد هزار مرگ ناشی از آمبولی ریه در آمریکا اتفاق میافتد. در دنیا میلیون‌ها نفر به ترومبوس ورید‌های عمقی و یا لخته شدن خون در سیاهرگ‌های عمقی پا مبتلا می‌شوند. میزان کشندگی آمبولی ریه از میزان کشندگی انفارکتوس بیشتر است. در واقع کسانی که دچار آمبولی ریه می‌شوند ۱۵ درصد احتمال مرگ دارند.
*چه می‌شود که خون به یکباره لخته می‌شود؟
**به طور کلی ممکن است عوامل خطرساز مختلفی در طول زندگی باعث لخته شدن خون در ورید‌های عمقی پا و لگن هر فردی شود که راه رفتن فرد بعد از لخته شدن خون باعث می‌شود آن لخته به جریان درآید به طوری که به سمت بطن راست قلب راه پیدا می‌کند و در حالتی که خون می‌خواهد به داخل ریه‌ها پمپاژ شود، وارد عروق ریوی می‌شود و راه را برای رفتن خون به سمت ریه‌ها مسدود می‌کند. به طوری که به دلیل باریکی رگ‌های خون‌رسان به ریه، لخته متحرک در این مکان گیر میافتد.
*آمبولی ریه چه علائمی دارد؟
**بر حسب اینکه میزان این لخته خون چقدر باشد، ممکن است علائم مختلفی در بدن ظاهر شود. امکان دارد فرد به طور ناگهانی دچار سنگ کوپ (یا اختلالات هوشیاری) شود و یا دچار تنگی نفس شدید، افت فشار خون و افزایش ضربان قلب شود. البته ممکن است خود را به صورت درد سینه نیز نشان دهد.
خون در داخل سیاهرگ‌های عمقی پا و به خصوص ناحیه لگن لخته می‌شود و در جریان چرخشی خون، عروق ریوی را مسدود می‌کند و باعث مرگ می‌شود. در صورتی که منجر به مرگ نشود و درمان مناسب نیز صورت نگیرد بخشی از کارکرد ریه را مختل می‌کند.
*چه چیزی باعث آمبولی ریه در بدن می‌شود؟
**یک سری از عوامل خطرساز در ایجاد آمبولی ریه نقش دارند. به طور کلی اگر سه عامل مهم اتفاق بیفتد می‌تواند در ایجاد لخته در سیاهرگ‌ها تاثیرگذار باشد. ایستایی و تجمع خون در سیاهرگ، افزایش وضعیت انعقادپذیری و همچنین صدمه در جدار داخلی رگ که هر یک از این عوامل استعداد ایجاد لخته در ورید‌ها را افزایش می‌دهند.
*چه عواملی بر ایجاد لخته شدن خون در رگ ها تاثیر می‌گذارند؟
**عوامل مختلفی باعث ایجاد آمبولی ریه می‌شود که قابل کنترل‌اند و می‌توان از بروز آن جلوگیری کرد. یکی از این موارد افراد چاق هستند که فرقی نمی‌کند جوان باشند و یا سن بالایی داشته باشند، به هر حال می‌تواند عاملی برای ایجاد لخته شدن خون باشد. عامل دیگر، کسانی هستند که سیگار مصرف می‌کنند و یا سندرم متابولیک دارند. افرادی که دچار فشارخون و یا اختلالات چربی خون هستند، احتمال ابتلا به آمبولی ریه در آن‌ها بسیار بالا است.
همچنین افرادی که از گوشت قرمز بیشتر استفاده می‌کنند و در وعده‌های غذاییشان ماهی و سبزیجات کمتری می‌خورند جز عواملی هستند که به عنوان عامل خطرساز برای امبولی ریه و ترومبوس ورید‌های عمقی تلقی می‌شوند. این‌ها از جمله مواردی هستند که افراد می‌توانند آن را اصلاح کنند. رژیم غذایی مناسب، قطع سیگار و کنترل فشار خون و چربی از جمله کارهایی است که فرد می‌تواند با رعایت الگوهای صحیح از احتمال بروز آمبولی ریه جلوگیری کند.
یک سری عوامل نیز مورد توجه قرار می‌گیرند که قابل کنترل نیستند. برای مثال طبیعتا با افزایش سن، شانس ایجاد آمبولی ریه بالا می‌رود و یا به طور کلی عوامل محیطی مانند آلودگی هوا و یا عفونت‌ها، بیماری‌های مزمن ریوی و نارسایی‌های قلبی عواملی هستند که در بروز لخته شدن خون تاثیر دارند. بخصوص افرادی که جراحی‌های ارتوپدی و یا جراحی‌های لگن انجام داده‌اند به دلیل اینکه مدت زمان طولانی را بستری هستند، امکان دارد معمولاً در بیمارستان‌ها شیوه‌هایی که برای پیشگیری از لخته شدن خون در پا است انجام می‌شود از جمله داروهای ضد انعقادی که تجویز می‌شود و یا وسیله‌هایی که به اندام تحتانی بسته می‌شود تا خون در ورید‌ها ماندگار نشود. هر چقدر افراد استراحت‌های مطلق و بدون حرکت داشته باشند احتمال لخته شدن خون در آن‌ها بالا‌تر می‌رود. به همین دلیل به بیمار توصیه می‌شود که در اسرع وقت از تخت خود پایین آید و راه برود.
*کدام دسته از افراد مستعد برای لخته شدن خون هستند؟
**برای مثال خانم های باردار مستعد ایجاد لخته‌شدن خون و در نهایت آمبولی ریه هستند به گونه‌ای که هم وضعیت انعقاد پذیری خون در دوران بارداری افزایش می‌یابد و هم افزایش حجم رحم باعث می‌شود، بازگشت وریدی از رگ‌های پا با تاخیر صورت گیرد و خون در پا‌ها و ورید‌های عمقی پا، به ویژه لگن تجمع پیدا کند. همچنین جریان خون کند می‌شود.
همه این عوامل خطر می‌تواند باعث آمبولی ریه در همه افراد در هر سنینی که باشد اما طبیعتاً افرادی که سن بالایی را دارند به دلیل اشکالات عروقی در لایه‌های داخلی رگ، رسوب عوامل خطرساز، بی‌تحرکی بیشتر و عدم رژیم غذایی و چاقی؛ بیشتر در معرض خطر ابتلا به آمبولی ریه هستند. هر چند که در جوانان موارد را که دچار آمبولی ریه شدند کم نبوده است.
*آیا بیماری‌های پیش زمینه‌ای می‌تواند بر ایجاد لخته شدن خون تاثیر داشته باشد؟
**یکسری از بیماری‌ها نیز هستند که به علت ژنتیک فرد استعداد لخته‌سازی در بدن وی افزایش می‌یابد. در واقع تعدادی فاکتور‌در بدن باعث جلوگیری از لخته شدن خون می‌شود که میزان این مواد اگر در بدن فرد کم باشد، شانس لخته شدن خون افزایش می‌یابد. از طرفی موادی در بدن وجود دارند که باعث ایجاد لخته می‌شوند که اگر میزان این مواد زیاد شود باز هم درصد افزایش لخته شدن نسبت به افراد دیگر بالا می‌رود.
*استرس در لخته شدن ناگهانی خون تاثیر دارد؟
**در کل استرس می‌تواند به صورت غیر مستیقیم و مستقیم بر بروز بیماری‌های قلبی و عروقی تاتیر بگذارد اما عامل ابتلا به آمبولی ریه نیست.
*آماری از تعداد مرگ و میر ناشی از آمبولی ریه در ایران دارید؟
**متاسفانه آماری دقیقی در این خصوص که ثبت شده است، اما بررسی‌هایی که در بیمارستان‌ها صورت گرفته است. پیشگیری‌های لازم از لخته شدن خون بعد از اعمال جراحی رعایت نشده است که این موضوع در جلسات کمیسیون پزشک قانونی و نظام پزشکی به عنوان علت مرگ بعد از عمل جراحی به کرات مطرح می‌شود. متاسفانه موارد فوت ناشی از آمبولی ریه کم نیست.
*از آنجا که بی‌تحرکی در مدت طولانی باعث لخته شدن خون می‌شود، برای مسافران که مسیرهای چند ساعتی را مجبورند در راه باشند و یا یک جا بنشینند، چه توصیه‌ای دارید؟
**به کسانی که مجبورند در طول مسیر سفر برای زمان طولانی در وسایل نقلیه به ویژه هواپیما بنشینند، گوشزد می‌کنیم که در معرض خطر آمبولی ریه خواهند بود چرا که خون این دسته از افراد به دلیل بی‌تحرکی در اندام تحتانی و لگن تجمع و لخته می‌شود. محض اینکه فرد از جایش بلند شود و خون جریان پیدا کند، لخته‌ای که تشکیل شده بود باعث آمبولی ریه شود. به خصوص افرادی که چاق هستند، سن بالایی دارند یا کسانی که سیگار می‌کشند. همچنین خانم‌های باردار و یا خانم‌هایی که از قرص جلوگیری از بارداری استفاده می‌کنند.
*و نکته آخر؟
**لازم به ذکر است به ازای هر دو ساعت افزایش زمان بی‌تحرکی به ویژه در طی مسیرهای طولانی برای سفر، ریسک ایجاد آمبولی ریه ۱۸ درصد بالا می‌رود. به همین دلیل است که توصیه می‌کنم افراد در طول مسافرت‌شان پاهای خود را حرکت دهند، عضلات ساق را منقبض کنند و حتی اگر می‌توانند راه بروند. این باعث می‌شود از احتمال ایجاد آمبولی در ورید‌ها کاسته شود. از آنجا که اگر خون غلیظ باشد شانس لخته شدن خون بیشتر می‌شود به همین خاطر مصرف آب و مایعات را برای مسافران توصیه می‌کنیم چرا که به کاهش غلظت خون کمک و در نتیجه احتمال بروز آمبولی ریه را کم می‌کند
آمبولی ریه یکی از سه قاتل بزرگ قلبی و عروقی است. در حقیقت سکته‌های قلبی، مغزی و آمبولی ریه به عنوان سه عامل اصلی برای مرگ و میر انسان‌ها به حساب می‌آیند. سالانه بیش از چند صد هزار مرگ ناشی از آمبولی ریه در آمریکا اتفاق میافتد. در دنیا میلیون‌ها نفر به ترومبوس ورید‌های عمقی و یا لخته شدن خون در سیاهرگ‌های عمقی پا مبتلا می‌شوند. میزان کشندگی آمبولی ریه از میزان کشندگی انفارکتوس بیشتر است. در واقع کسانی که دچار آمبولی ریه می‌شوند ۱۵ درصد احتمال مرگ دارند.
*چه می‌شود که خون به یکباره لخته می‌شود؟
**به طور کلی ممکن است عوامل خطرساز مختلفی در طول زندگی باعث لخته شدن خون در ورید‌های عمقی پا و لگن هر فردی شود که راه رفتن فرد بعد از لخته شدن خون باعث می‌شود آن لخته به جریان درآید به طوری که به سمت بطن راست قلب راه پیدا می‌کند و در حالتی که خون می‌خواهد به داخل ریه‌ها پمپاژ شود، وارد عروق ریوی می‌شود و راه را برای رفتن خون به سمت ریه‌ها مسدود می‌کند. به طوری که به دلیل باریکی رگ‌های خون‌رسان به ریه، لخته متحرک در این مکان گیر میافتد.
*آمبولی ریه چه علائمی دارد؟
**بر حسب اینکه میزان این لخته خون چقدر باشد، ممکن است علائم مختلفی در بدن ظاهر شود. امکان دارد فرد به طور ناگهانی دچار سنگ کوپ (یا اختلالات هوشیاری) شود و یا دچار تنگی نفس شدید، افت فشار خون و افزایش ضربان قلب شود. البته ممکن است خود را به صورت درد سینه نیز نشان دهد.
خون در داخل سیاهرگ‌های عمقی پا و به خصوص ناحیه لگن لخته می‌شود و در جریان چرخشی خون، عروق ریوی را مسدود می‌کند و باعث مرگ می‌شود. در صورتی که منجر به مرگ نشود و درمان مناسب نیز صورت نگیرد بخشی از کارکرد ریه را مختل می‌کند.
*چه چیزی باعث آمبولی ریه در بدن می‌شود؟
**یک سری از عوامل خطرساز در ایجاد آمبولی ریه نقش دارند. به طور کلی اگر سه عامل مهم اتفاق بیفتد می‌تواند در ایجاد لخته در سیاهرگ‌ها تاثیرگذار باشد. ایستایی و تجمع خون در سیاهرگ، افزایش وضعیت انعقادپذیری و همچنین صدمه در جدار داخلی رگ که هر یک از این عوامل استعداد ایجاد لخته در ورید‌ها را افزایش می‌دهند.
*چه عواملی بر ایجاد لخته شدن خون در رگ ها تاثیر می‌گذارند؟
**عوامل مختلفی باعث ایجاد آمبولی ریه می‌شود که قابل کنترل‌اند و می‌توان از بروز آن جلوگیری کرد. یکی از این موارد افراد چاق هستند که فرقی نمی‌کند جوان باشند و یا سن بالایی داشته باشند، به هر حال می‌تواند عاملی برای ایجاد لخته شدن خون باشد. عامل دیگر، کسانی هستند که سیگار مصرف می‌کنند و یا سندرم متابولیک دارند. افرادی که دچار فشارخون و یا اختلالات چربی خون هستند، احتمال ابتلا به آمبولی ریه در آن‌ها بسیار بالا است.
همچنین افرادی که از گوشت قرمز بیشتر استفاده می‌کنند و در وعده‌های غذاییشان ماهی و سبزیجات کمتری می‌خورند جز عواملی هستند که به عنوان عامل خطرساز برای امبولی ریه و ترومبوس ورید‌های عمقی تلقی می‌شوند. این‌ها از جمله مواردی هستند که افراد می‌توانند آن را اصلاح کنند. رژیم غذایی مناسب، قطع سیگار و کنترل فشار خون و چربی از جمله کارهایی است که فرد می‌تواند با رعایت الگوهای صحیح از احتمال بروز آمبولی ریه جلوگیری کند.
یک سری عوامل نیز مورد توجه قرار می‌گیرند که قابل کنترل نیستند. برای مثال طبیعتا با افزایش سن، شانس ایجاد آمبولی ریه بالا می‌رود و یا به طور کلی عوامل محیطی مانند آلودگی هوا و یا عفونت‌ها، بیماری‌های مزمن ریوی و نارسایی‌های قلبی عواملی هستند که در بروز لخته شدن خون تاثیر دارند. بخصوص افرادی که جراحی‌های ارتوپدی و یا جراحی‌های لگن انجام داده‌اند به دلیل اینکه مدت زمان طولانی را بستری هستند، امکان دارد معمولاً در بیمارستان‌ها شیوه‌هایی که برای پیشگیری از لخته شدن خون در پا است انجام می‌شود از جمله داروهای ضد انعقادی که تجویز می‌شود و یا وسیله‌هایی که به اندام تحتانی بسته می‌شود تا خون در ورید‌ها ماندگار نشود. هر چقدر افراد استراحت‌های مطلق و بدون حرکت داشته باشند احتمال لخته شدن خون در آن‌ها بالا‌تر می‌رود. به همین دلیل به بیمار توصیه می‌شود که در اسرع وقت از تخت خود پایین آید و راه برود.
*کدام دسته از افراد مستعد برای لخته شدن خون هستند؟
**برای مثال خانم های باردار مستعد ایجاد لخته‌شدن خون و در نهایت آمبولی ریه هستند به گونه‌ای که هم وضعیت انعقاد پذیری خون در دوران بارداری افزایش می‌یابد و هم افزایش حجم رحم باعث می‌شود، بازگشت وریدی از رگ‌های پا با تاخیر صورت گیرد و خون در پا‌ها و ورید‌های عمقی پا، به ویژه لگن تجمع پیدا کند. همچنین جریان خون کند می‌شود.
همه این عوامل خطر می‌تواند باعث آمبولی ریه در همه افراد در هر سنینی که باشد اما طبیعتاً افرادی که سن بالایی را دارند به دلیل اشکالات عروقی در لایه‌های داخلی رگ، رسوب عوامل خطرساز، بی‌تحرکی بیشتر و عدم رژیم غذایی و چاقی؛ بیشتر در معرض خطر ابتلا به آمبولی ریه هستند. هر چند که در جوانان موارد را که دچار آمبولی ریه شدند کم نبوده است.
*آیا بیماری‌های پیش زمینه‌ای می‌تواند بر ایجاد لخته شدن خون تاثیر داشته باشد؟
**یکسری از بیماری‌ها نیز هستند که به علت ژنتیک فرد استعداد لخته‌سازی در بدن وی افزایش می‌یابد. در واقع تعدادی فاکتور‌در بدن باعث جلوگیری از لخته شدن خون می‌شود که میزان این مواد اگر در بدن فرد کم باشد، شانس لخته شدن خون افزایش می‌یابد. از طرفی موادی در بدن وجود دارند که باعث ایجاد لخته می‌شوند که اگر میزان این مواد زیاد شود باز هم درصد افزایش لخته شدن نسبت به افراد دیگر بالا می‌رود.
*استرس در لخته شدن ناگهانی خون تاثیر دارد؟
**در کل استرس می‌تواند به صورت غیر مستیقیم و مستقیم بر بروز بیماری‌های قلبی و عروقی تاتیر بگذارد اما عامل ابتلا به آمبولی ریه نیست.
*آماری از تعداد مرگ و میر ناشی از آمبولی ریه در ایران دارید؟
**متاسفانه آماری دقیقی در این خصوص که ثبت شده است، اما بررسی‌هایی که در بیمارستان‌ها صورت گرفته است. پیشگیری‌های لازم از لخته شدن خون بعد از اعمال جراحی رعایت نشده است که این موضوع در جلسات کمیسیون پزشک قانونی و نظام پزشکی به عنوان علت مرگ بعد از عمل جراحی به کرات مطرح می‌شود. متاسفانه موارد فوت ناشی از آمبولی ریه کم نیست.
*از آنجا که بی‌تحرکی در مدت طولانی باعث لخته شدن خون می‌شود، برای مسافران که مسیرهای چند ساعتی را مجبورند در راه باشند و یا یک جا بنشینند، چه توصیه‌ای دارید؟
**به کسانی که مجبورند در طول مسیر سفر برای زمان طولانی در وسایل نقلیه به ویژه هواپیما بنشینند، گوشزد می‌کنیم که در معرض خطر آمبولی ریه خواهند بود چرا که خون این دسته از افراد به دلیل بی‌تحرکی در اندام تحتانی و لگن تجمع و لخته می‌شود. محض اینکه فرد از جایش بلند شود و خون جریان پیدا کند، لخته‌ای که تشکیل شده بود باعث آمبولی ریه شود. به خصوص افرادی که چاق هستند، سن بالایی دارند یا کسانی که سیگار می‌کشند. همچنین خانم‌های باردار و یا خانم‌هایی که از قرص جلوگیری از بارداری استفاده می‌کنند.
*و نکته آخر؟
**لازم به ذکر است به ازای هر دو ساعت افزایش زمان بی‌تحرکی به ویژه در طی مسیرهای طولانی برای سفر، ریسک ایجاد آمبولی ریه ۱۸ درصد بالا می‌رود. به همین دلیل است که توصیه می‌کنم افراد در طول مسافرت‌شان پاهای خود را حرکت دهند، عضلات ساق را منقبض کنند و حتی اگر می‌توانند راه بروند. این باعث می‌شود از احتمال ایجاد آمبولی در ورید‌ها کاسته شود. از آنجا که اگر خون غلیظ باشد شانس لخته شدن خون بیشتر می‌شود به همین خاطر مصرف آب و مایعات را برای مسافران توصیه می‌کنیم چرا که به کاهش غلظت خون کمک و در نتیجه احتمال بروز آمبولی ریه را کم می‌کند
نظرشما
آخرین اخبار