مختصات مذاكرات وين

بنابراعلام های قبلی از این مقطع، طرفین وارد مرحله نگارش متن یا توافق نهایی برای حل و فصل موضوع هسته ای و تحریم ها خواهند شد. در واقع ازاین مرحله ایران و1+5 شفاف تر از قبل به هم خواهند گفت که به چه چیز و مواردی رضایت خواهند داد تا آنها را روی کاغذ آورده و نگارش و تدوین توافق نهایی آغاز شود. طبیعی است در این مرحله اختلافات خود را بیشتر نشان خواهند داد، چرا که برای نگارش متن نهایی امکان صحبت های کلی و پرهیز از ورود به مباحث اختلافی کمتر می شود.

وجود اراده سیاسی میان ایران و 1+5 برای رسیدن به نتیجه مرضی الطرفین موجب آن شده که با وجود برخی اختلاف نظرها طرفین محترمانه و در فضای سازنده با هم مذاکره کنند که یکی از نتایج آن تفاهم نامه 6 ماهه ژنو بوده است. از این مرحله به بعد نیز انتظار می رود روح کلی و فضای تفاهم و احترام کماکان در مذاکرات دیده شود، اما مذاکره در این مرحله فی نفسه به مراحل دشوار اختلافی ورود پیدا خواهد کرد. چراکه بنا بر نگارش متن و سند توافق است؛ از این رو هر دو طرف باید از حمایت داخلی لازم و قدرت و شهامت مقاومت و همچنین اتخاذ تصمیم های مهم برخوردار باشند تا مذاکرات را از شکست نجات دهند؛ آن هم در حالی که هنوز موارد اختلافی جدی در مباحث فنی میان آنها وجود دارد. شاید بتوان گفت دور تازه مذاکرات وین شباهت هایی دارد با نشست های اولیه ژنو پیش از نگارش و توافق بر سر تفاهم 6 ماهه یا همان برنامه اقدام مشترک.

2- یکسال پیش در چنین روزهایی هیچ کدام از مقامات و مسئولین در غرب از حق ایران در غنی سازی سخنی نمی گفت، اما این روزها صحبت آنها بر سر درصد و میزان و گستره غنی سازی 5 درصدی در ایران مطابق نیازهای عملی است. این گام توفیق بزرگی است که در سایه پیشرفت های هسته ای و مقاومت ملی درعین ترک نکردن میز مذاکره و تقید ایران به حقوق و قواعد بین المللی حاصل آمده است. توفیق مذکور اما کافی نیست؛ چراکه سنگ بنای فعالیت های هسته ای صلح آمیز آینده ایران با کمترین مزاحمت بین المللی، باید در این مراحل پایه گذاری شود.

حرف اصلی طرف غربی یا دستاویز و بهانه اصلی آنها این است که برخورداری از برنامه صلح آمیز هسته ای حق ایران است اما به علت نگرش ویژه غرب به ایران باید  دنبال راه هایی بود که خروج احتمالی ایران از معاهده N.P.T یا گریز هسته ای و حرکت به سمت تولید سلاح هسته ای در زمان و مدت کوتاه امکان پذیر نباشد. تا در این فاصله مثلا آنها فرصت داشته باشند که با تطمیع یا تهدید یا مذاکره و هر کار دیگری ایران را از چنین اقدامی برحذر دارند.

ایران در عالی ترین سطوح اعلام داشته به هیچ عنوان به گریز هسته ای و تولید سلاح اتمی نظر ندارد و این امر را حتی مغایر با منافع و امنیت ملی و برتری متعارف نظامی خود در منطقه می داند؛ لذا شرایط ادامه مذاکره و ایجاد اطمینان از طرف ایران فراهم شده است؛ اما با وجود قواعد و قوانین روشن در عرصه بین الملل برای نظارت بر فعالیت های هسته ای کشورها، اطمینان بخشی به طرف غربی طبعا نمی تواند به معنای فریز یا متوقف ماندن همه اقدامات علمی و کاربردی ایران در این مقطع و آینده باشد. این نکته ای است که درک آن توسط جناح غرب چه امروز و چه در آینده که ایران در حوزه صلح آمیز هسته ای پیشرفت های بیشتری خواهد داشت، کمک موثری برای به نتیجه رسیدن مذاکرات خواهد بود.

3- این که در عرصه بین الملل قدرت در دیپلماسی نهفته است یا در علم و تکنولوژی، بحثی قدیمی است، انقلاب اسلامی ایران فاکتور دیگری را هم به این بحث اضافه کرده است و آن اراده ملی و روحیه انقلابی برخوردار از دیسیپلین و آراسته به اخلاق و موازین انسانی و اسلامی است. شاید بتوان گفت در جهان امروز قدرت از مجموعه این عوامل تشکیل می شود و تاکید صرف بر یک پایه از قدرت چندان راهگشا نیست.

تجربه پیشرفت حاصل آمده در مذاکرات ایران و گروه 1+5 نشان از آن دارد که کشور قدرتمند حتما نباید با پرخاش یا کنایه با دنیا سخن بگوید و انتظار درک مطالباتش را داشته باشد، بلکه پیدا کردن زبان مشترک و گفت وگوی صریح بر سر موارد اختلافی با زبان و لبخندی که پشت سر آن دیگر عوامل قدرت از پیشرفت های تکنولوژیک تا روحیه و اراده انقلابی یک ملت قرار دارد می تواند نتایج قابل توجه در عرصه بین المللی به بار آورد.

امید آن است این روند به راه خود ادامه داده و اراده شکل گرفته میان ایران و گروه 1+5 بتواند بر دشواری های فنی موجود فائق آید. البته اگر هم در مرحله ای از مذاکره کار به بن بست بکشد، با فرض این که غرب به نقطه افزایش تحریم ها بازگردد و ایران هم به نقطه افزایش تعداد سانتریفیوژها، بعد از مدتی باز چاره ای جز گرد آمدن دور میز مذاکره باقی نمی ماند؛ به نظر می رسد شماری از تصمیم گیران غربی درک کرده و می دانند باید از فرصت روی خوش ایران برای حل و فصل موضوع هسته ای استفاده کنند که این فاکتوری مهم برای امیدوار ماندن به مذاکرات است.

جلال برزگر
روزنامه نگاروتحليل گرمسايل هسته اي