تغییر دادن رفتار یا نگاه دیگران به نفع خود با سوءاستفاده، فریب یا پنهان‌کاری به معنای دستکاری روانی است.
شفا آنلاین:تغییر دادن رفتار یا نگاه دیگران به نفع خود با سوءاستفاده، فریب یا پنهان‌کاری به معنای دستکاری روانی است. وقتی می‌تواند موفقیت‌آمیز باشد که عامل بتواند نیات و رفتارهای خشن خود را پنهان کند، نقاط ضعف «قربانی» را خوب بشناسد و به حد کافی بی‌رحم باشد تا در صورت لزوم در وارد کردن آسیب به قربانی تردید نکند. در نتیجه دستکاری روانی ممکن است به خشونت آشکار یا منفعلانه منتهی بشود.مشخصاتی که باعث می‌شود یک نفر قربانی دستکاری روانی شود:
1. کمبود توجه
2. اعتیاد به تایید دیگران
3. ترس موهوم از ابراز احساسات منفی (عصبانیت، خستگی، مخالفت و...)
4. عدم قاطعیت (ناتوانی در نه گفتن)
5. ضعف در هویت شخصی (مرزهای باریک شخصی)
6. اعتماد به نفس ضعیف
7. برونگرایی مفرط
8. سادگی: برایش سخت است منحرف بودن یا بی‌رحمی دیگران یا قربانی شدن خود را قبول کند.
9. تعمد: می‌خواهد طرف مقابل را خوشحال کند.
10. روشنفکرنمایی: می‌خواهد دلیل دستکاری‌ها را بفهمد.
11. وابستگی عاطفی: شاید شخصیت‌اش وابسته باشد. هر چقدر شخصیت فردی وابسته‌تر باشد بیشتر قربانی دستکاری می‌شود.
12. ناپختگی: قضاوت‌ها و باورهای‌شان تحت تاثیر دیگران و خصوصا تبلیغات و رسانه‌هاست.
13. دهن‌بین (نفوذپذیر): راحت گول می‌خورند. راحت هر حرفی از آدم‌های ظاهرساز را می‌پذیرند.
14. حماقت: فکر می‌کنند همه راست می‌گویند. با متخصص‌ها هم مشورت نمی‌کنند.
15. تنهایی: به خاطر رفع تنهایی تن به این روابط می‌دهند.
16. خودشیفتگی: خودشیفته‌ها راحت اسیر تملق می‌شوند.
17. بی‌فکر: مهم‌ترین تصمیم‌ها مثل ازدواج را آنی و بدون مشورت می‌گیرند.
18. نوع‌دوست: این افراد شدیدا روراست، باانصاف و دلسوز هستند.
19. خسیس: در مقابل هر تخفیفی حتی ناچیز سست می‌شوند.
20. پول‌دوست: در مقابل پول ضعیف هستند.
21. حریص: افرادی با این خصوصیت اخلاقی، به راحتی با خلافکارها همراه می‌شوند.
22. خودآزار: برای خود هیچ احترامی قائل نیستند. معمولا این رفتار به خاطر احساس گناه است.
23. پیری: پیرها حوصله ندارند و رقیق القلب هم هستند برای همین اگر کسی به آنها پیله کند، راحت تسلیم می‌شوند.
مهم‌ترین انگیزه‌های دستکاری روانی
* پیشرفت به هر قیمتی
* قدرت‌طلبی
* کنترل طلبی (کمبود کنترل)
* ضعف عزت نفس که اغلب برای افزایش اعتماد به نفس دیگران را دستکاری می‌کنند
* خستگی (برای سرگرمی دیگران را دستکاری می‌کنند(
* پول
* بیماری روانی بیماران روانی غالبا به خاطر اضطرابشان ذهن دیگران را دستکاری می‌کنند:
شخصیت‌های خودشیفته: ضداجتماع و مرزی مشخصات بسیار مشابهی دارند و هر سه از دستکاری روانی شدیدا استفاده می‌کنند. اینها معمولا جذاب، باهوش و بسیار دروغگو هستند. مسئولیت‌پذیری فوق‌العاده ضعیفی دارند، همدردی ندارند و فقط به خودشان فکر می‌کنند.
شخصیت نمایشی (عشوه‌گر): از نظر اجتماعی و حرفه‌ای معمولا عملکرد خوبی دارند. مهارت‌های اجتماعی خوبی هم دارند که برای دستکاری روانی دیگران از آنها استفاده می‌کنند.
ماکیاولیست‌ها: بی‌عاطفه اند و چیزی به نام اخلاق سرشان نمی‌شود پس راحت دیگران را از نظر روانی دستکاری می‌کنند.
روش‌های مقابله با کسی که دستکاری روانی می‌کند
1- حق و حقوق تان را بشناسید: این شامل حقوق بشر هم می‌شود. حتما مطالعه کنید. (درست است که جامعه ما پر از کسانی است که به حقوق دیگران احترام نمی‌گذارند اما این مطلب نافی آشنایی ما با حقوق‌مان و دفاع از آن نیست.(
2- از این فرد یا افراد فاصله بگیرید: یکی از مشخصات افرادی که دستکاری روانی می‌کنند رفتار متضاد با افراد مختلف در موقعیت‌های مشابه است. مثلا اگر یک نفر به آنها تنه بزند، می‌گویند ببخشید اما اگر دیگری به او تنه بزند ممکن است با او گلاویز هم بشوند. از اینها فاصله بگیرید و تا وقتی مجبور نیستید نزدیک نشوید.
3- به خودتان نگیرید: وقتی رفتار کسی باعث شد احساس گناه یا حقارت بکنید به جای ادامه این احساس و سرزنش خود اول به رابطه خود و او فکر کنید و به این سوال‌ها جواب بدهید: رفتارش محترمانه بود؟، توقعات و انتظارات‌اش منطقی هست؟، رابطه ما واقعا دوطرفه هست و اصلا از این رابطه رضایت دارم؟
4 - زیر سوال ببرید: هر وقت خواسته‌ای داشت که به نظرتان منطقی نمی‌آید از او بپرسید: به نظر خودت منطقی هست؟، چرا فکر می‌کنی که خواسته‌ات عادلانه است؟، من نباید در این مورد نظری داشته باشم؟، خواهش است یا دستور؟، اگر نخواهم انجام بدهم چه باید بکنم؟ و واقعا انتظار داری این کار را انجام بدهم؟
اگرچه این سوال‌ها در بسیاری موارد کمک می‌کند اما افراد خودشیفته باز هم به خواست‌شان اصرار می‌ورزند.
5- از زمان استفاده کنید: هر قدر هم طرف مقابل روی خواسته‌اش فشار آورد و جواب فوری خواست بگویید: «در موردش فکر می‌کنم.» باور کنید عملکرد این جمله در حد معجزه است. بعد خوب در مورد معایب و محاسن مطلب فکر کنید و جواب بدهید.
6 - نه گفتن را یاد بگیرید. سیاستمدارانه ولی محکم نه بگویید: نه گفتن به این شیوه، هنر است. یادتان باشد که شما حق دارید «نه» بگویید و احساس گناه هم نکنید. این «نه» گفتن باعث می‌شود رابطه‌های‌تان سالم بماند و در غیر این صورت، رابطه‌تان قطع بشود.
7- از قلدری نترسید: یادتان باشد که قلدرها موجودات ضعیفی هستند ولی وقتی شما منفعل باشید، می‌تازند. قلدرها از درون ترسو هستند. اگر جلوی آنها بایستید، عقب‌نشینی می‌کنند. اکثر قلدرها خودشان قربانی خشونت هستند. البته این مطلب قلدری را توجیه نمی‌کند. اگر با قلدری مواجه شدید سعی کنید در وضعیتی قرار بگیرید که در امان باشید و حتی‌الامکان شاهد داشته باشید. از مشاوره با وکیل و روانشناس استفاده کنید. جلوی قلدرها به هر شکلی که آسیب کمتری می‌بینید، بایستید.
8- تلافی کنید: اگر بقیه روش‌ها جواب نداد به فکر تلافی باشید.سلامانه
دکتر فرشاد نجفی‌پور، روانشناس و عضو هیات علمی دانشگاه
مطالب مرتبط
نظرشما
آخرین اخبار