به گزارش شفا آنلاین،اگر رژیم‌غذایی‌تان را بهتر کنید چه؟ مصرف بعضی
ویتامین‌ها و داروهای گیاهی مفید است؟ آیا می‌توانید تغییراتی در سبک و روش
زندگیتان ایجاد کنید که واکنش سیستمایمنی بدنتان را بهتر کند؟
فکر تقویت کردن سیستم ایمنی بدن بسیار وسوسه‌کننده است اما توانایی انجام
آن به دلایل مختلف دشوار است. سیستم ایمنی بدن، دقیقاً همان چیزی است که از
نامش پیداست: یک سیستم است نه یک موجودیت واحد. این سیستم برای اینکه درست
عمل کند نیاز به هماهنگی و توازن دارد. هنوز چیزهای زیادی هست که محققان
درمورد ریزه‌کاری‌ها و ارتباطات واکنش ایمنی بدن نمی‌دانند و هنوز هیچ
ارتباط مستقیم مشخصی بین سبک زندگی و تقویت عملکرد ایمنی بدن به اثبات
نرسیده است.
اما این به آن معنا نیست که سبک زندگی بر عملکرد سیستم ایمنی بدن هیچ
تاثیری ندارد و نباید تحقیقاتی روی آن انجام شود. محققان بسیاری روی اثرات
رژیم‌غذایی، ورزش، سن، استرس روانی، مکمل‌های گیاهی و سایر عوامل بر واکنش
ایمنی هم در حیوانات و هم انسان‌ها کار می‌کنند.
با اینکه به نتایج جالبی دست پیدا کرده‌اند اما این تحقیقات هنوز کامل
نیستند. دلیل آن این است که محققان هنوز سعی دارند نحوه عملکرد سیستم ایمنی
و نحوه تفسیر سنجش‌های عملکرد ایمنی را دریابند. بخش‌های زیر به بررسی
بعضی از مهمترین تحقیقات در این زمینه می‌پردازد. در حال حاضر می‌توان گفت
که سالم زندگی کردن راهکار خوبی برای تقویت سیستم ایمنی بدن به شمار
می‌رود.
راهکارهای زندگی سالم
اولین اقدام شما این است که سبک زندگی سالمی برای خود انتخاب کنید. به کار
بستن راهکارهای زیر بهترین قدم برای تقویت سیستم ایمنی بدنتان است. هر
قسمت از بدن، از جمله سیستم ایمنی، وقتی دربرابر تهاجم‌های محیطی محافظت
شود و با راهکارهای زیر برای سالم‌تر زندگی کردن تقویت شود، بهتر عمل خواهد
کرد:
• سیگار نکشید.
• در برنامه‌غذایی‌تان از مقدار زیادی میوه، سبزیجات و غلات کامل استفاده کنید و تا جایی که می‌توانید کمتر چربی اشباع مصرف کنید.
• مرتب ورزش کنید.
• وزنتان را در محدوده سلامت نگه دارید.
• فشارخونتان را کنترل کنید.
• اگر مشروبات الکلی می‌نوشید، به تعادل مصرف کنید.
• به اندازه کافی بخوابید.
• برای جلوگیری از عفونت و بیماری اقداماتی مثل شستشوی مرتب دست‌ها و شستن کامل گوشت‌ها را به کار ببندید.
• آزمایشات پزشکی مربوط به گروه سنی‌تان را به طور منظم انجام دهید.
زودباور نباشید
محصولات بسیاری در بازار ادعا می‌کنند که سیستم ایمنی بدنتان را تقویت
خواهند کرد. اما مسئله تقویت سیستم ایمنی واقعاً معنی ندارد. درواقع، بالا
بردن تعداد سلول‌های بدنتان --سلول‌های ایمنی یا هر سلول دیگر -- چندان کار
خوبی نیست. بعنوان مثال، ورزشکارانی که دوپینگ خون می‌کنند --برای بالا
بردن تعداد سلول‌های خوبی و تقویت عملکرد خود خون تزریق می‌کنند-- در معرض
خطر سکته قرار می‌گیرند.
تلاش برای افزایش سلول‌های ایمنی بسیار پیچیده است زیرا سیستم ایمنی بدن
انواع مختلفی سلول دارد که به طرق مختلف به میکروب‌های مختلف واکنش
می‌دهند. از کجا باید بدانید که کدام سلول‌ها را تقویت کنید و تا چه تعداد؟
تا امروز حتی دانشمندان پاسخ این سوال را نمی‌دانند. آنچه مشخص است این
است که بدن به طور منظم سلول ایمنی می‌سازد. مطمئناً تعداد لمفوسیت‌هایی که
می‌سازد بیشتر از آن تعدادی است که بتواند مصرف کند. این سلول‌های اضافی
از طریق فرایند طبیعی مرگ سلول‌ها که آپوپتوز نامیده می‌شود از بین
می‌روند. هیچکس نمی‌داند که سیستم ایمنی به چه تعداد سلول یا چه نوع سلولی
نیاز دارد تا به طور مطلوب عمل کند.
اطلاعات دانشمندان درمورد قسمت بد قضیه بیشتر است. وقتی در بیماران مبتلا
به ایدز و HIV تعداد سلول‌های T به پایین‌تر از حد مشخصی نزول می‌کند، فرد
بخاطر اینکه سیستم ایمنی او سلول T کافی برای مقابله با عفونت را ندارد،
بیمار می‌شود. بنابراین یک عدد حداقلی وجود دارد که با کمتر از آن سیستم
ایمنی نخواهد توانست کار خود را انجام دهد. اما اینکه چه تعداد سلول T کافی
است و یا بالاتر از چه تعدادی عملکرد سیستم ایمنی مطلوب خواهد بود را
هیچکس نمی‌داند.
محققان بسیاری در تلاش برای بررسی تاثیرات عوامل مختلف -- از موادغذایی و
مکمل‌های گیاهی گرفته تا ورزش و استرس -- بر سیستم ایمنی هستند. بعضی روی
ترکیبات خونی مثل لمفوسیت‌ها یا سیتوکین‌ها آزمایش می‌کنند. اما تا به
اینجا هیچکس به درستی نمی‌داند که این اقدامات برای توانایی بدن شما برای
مقابله با بیماری‌ها چه مفهومی دارد.
یک رویکرد علمی دیگر بر تاثیر ایجاد برخی تغییرات در سبک زندگی بر ایجاد
بیماری می‌پردازد. اگر تحقیقی تعداد بیماری‌های به طور قابل‌توجه کمتری را
نشان دهد، محققان بررسی می‌کنند که سیستمایمنی به طریقی تقویت شده است یا
خیر. براساس این تحقیقات، شواهد و مدارکی وجود دارد که بااینکه نمی‌تواند
یک رابطه مستقیم بین یک سبک زندگی خاص و تقویت واکنش ایمنی بدن نشان دهد
اما می‌تواند حداقل ثابت کند که ارتباطاتی بین آن وجود دارد.
سن و ایمنی
یکی از مسائلی که در زمینه سیستم ایمنی بدن مطالعه می‌شود این است که
سیستم ایمنی با بالاتر رفتن سن چطور عمل می‌کند. محققان باور دارند که
فرایند پیر شدن تا حدی به کاهش توانایی ایمنی بدن می‌انجامد و درنتیجه فرد
بیشتر دچار عفونت‌ها، بیماری‌های التهابی و سرطان می‌شود. با بالاتر رفتن
سن امید به زندگی در کشورهای پیشرفته، احتمال بیماری‌های مربوط به پیری نیز
کاهش یافته است.
بااینکه افراد بسیاری سالم پیر می‌شوند اما تحقیقات مختلفی نشان می‌دهد که
افراد سالخورده درمقایسه با افراد جوان، بیشتر درمعرض ابتلا به بیماری‌های
عفونت هستند. عفونت‌های ریوی، آنفولانزا و ذات‌الریه ازجمله علل مرگ در
افراد بالای 65 سال در سراسر جهان است. هیچکس مطمئن نیست که دلیل این اتفاق
چیست اما بعضی دانشمندان تصور می‌کنند که این بالا رفتن احتمال خطر با
کاهش تعداد سلول‌های T که احتمالاً بخاطر کوچک و ضعیف شدن غده طیموس با
بالا رفتن سن و تولید سلول T کمتر برای مقابله با بیماری‌ها می‌باشد.
ضعیف شدن غده طیموس از یک سالگی شروع می شود؛ اینکه این کاهش عملکرد طیموس
علت کاهش سلول‌های T را توجیه می‌کند یا اینکه تغییرات دیگری هم در این
زمینه نقش دارند یا خیر هنوز مشخص نیست. دانشمندان دیگری دوست دارند بدانند
که آیا مغز استخوان برای تولید سلول‌های بنیادین که موجب افزایش سلول‌های
ایمنی بدن می‌شود ضعیف می‌شود یا خیر.
محققان دانشگاه آرکانزاس به جنبه دیگری از علت ضعیف شدن سیستم ایمنی بدن
با بالاتر رفتن سن می‌پردازند. آنها مرگ سلول در موش‌های را بررسی کردند.
آنها آزمایشی انجام دادند که طی آن طول‌عمر لمفوسیت‌های T حافظه را در
موش‌های پیر و موش‌های جوان مقایسه کرده و دریافتند که لمفوسیت‌های موش‌های
پیرتر زودتر می‌میرند. این نشان می‌دهد که با مردن لمفوسیت‌ها، سیستم
ایمنی پیرها فراموش می‌کند که با چه میکروبی می‌خواسته بجنگد و دیگر قادر
به شناسایی آن میکروب نخواهد بود. به همین دلیل بدن نخواهد توانست واکنش
ایمنی قوی به بیماری‌ها داشته باشد.
ضعیف شدن واکنش ایمنی به عفونت‌ها با واکنش افراد سالخورده به واکسن نیز
قابل مشاهده است. بعنوان مثال تحقیقاتی که روی واکسن آنفولانزا انجام گرفته
نشان داده است که تاثیر این واکسن‌ها برای افراد بالای 65 سال 23 درصد
بوده درحالیکه تاثیر آن بر روی کودکان سالم (بالای 2 سال) 38 درصد بوده
است. اما باوجود این کاهش تاثیرگذاری، واکسیناسیون آنفولانزا و ذات‌الریه
به طور قابل‌توجهی احتمال بیماری و مرگ را در افراد سالخورده کاهش می‌دهد.
بااینحال محققان دیگری به دنبال ارتباط بین تغذیه و سیستم ایمنی در افراد
سالخورده هستند. نوعی سوءتغذیه که حتی در کشورهای پیشرفته نیز بسیار شایع
است سوءتغذیه ریزمغذی‌هاست. سوءتغذیه ریزمغذی‌ها که در آن فرد در بعضی از
ویتامین‌ها و موادمعدنی کمبود دارد، در افراد سالخورده بسیار متداول است.
افراد سالخورده معمولاً کمتر غذا می‌خورند و معمولاً هم غذاهایشان از تنوع
کمتری برخوردارد است.
یک سوال مهم این است که آیا مکمل‌های غذایی به افراد سالخورده برای داشتن
یک سیستم ایمنی سالم‌تر کمک می‌کند؟ آنها باید با یک متخصص تغذیه مشورت
کنند زیرا بااینکه بعضی مکمل‌ها برای افراد سالخورده مفید است اما حتی
تغییرات بسیار کوچک هم می‌تواند تاثیرات جدی در این گروه سنی داشته باشد.
رژیم‌غذایی چطور؟
درست مثل هر نیروی مهاجم دیگر، غذای نیروهای سیستم ایمنی هم بسیار مهم
است. دیرزمانی است که دانشمندان دریافته‌اند که مردمانی که در فقر زندگی
می‌کنند و تغذیه خوبی ندارند دربرابر بیماری‌های عفونی آسیب‌پذیرتر هستند.
اما اینکه بالا رفتن میزان بیماری بخاطر تاثیر سوءتغذیه بر سیستم ایمنی است
یا نه هنوز مشخص نیست. تحقیقات کمی تا به امروز درمورد تاثیرات تغذیه بر
سیستم ایمنی انسان‌ها انجام گرفته است و تحقیقات بسیار کمتری هم آن را
مستقیماً با افزایش بیماری‌ها مرتبط دانسته‌اند.
تحقیقاتی درمورد تاثیرات تغییرات غذایی بر سیستمایمنی حیوانات انجام گرفته
است اما باز هم تحقیقات کمی افزایش احتمال بیماری را درنتیجه این تغییرات
بررسی کرده‌اند. بعنوان مثال، گروهی از محققان دریافته‌اند که رژیم‌های
غذایی کم‌پروتئین در موش‌ها تعداد و عملکرد سلول‌های T و ماکروفاژها را
کاهش می‌دهند و همچنین تولید پادتن ایمونوگلوبولین A را نیز کم می‌کنند.
شواهدی وجود دارد که کمبودهای ریزمغذی‌های مختلفی --بعنوان مثال کمبود
زینک، سلنیوم، آهن، مس، اسید فولیک و ویتامین‌های A، B6، C و E-- واکنش‌های
ایمنی را در حیوانات تغییر می‌دهد. اما تاثیر این تغییرات سیستم ایمنی بر
سلامت حیوانات چندان مشخص نیست و اثر کمبودهای مشابه بر سیستم ایمنی
انسان‌ها هنوز بررسی نشده است.
پس چه باید بکنید؟
اگر تصور می‌کنید که رژیم‌غذایی‌تان ریزمغذی‌های لازم را برایتان فراهم
نمی‌کند -- ممکن است از سبذیجات خوشتان نیاید یا نان سفید را به نان غلات
کامل ترجیح دهید -- استفاده از یک مولتی‌ویتامین روزانه و مکمل‌های
موادمعدنی علاوه بر ثمربخش بودن برای سیستم‌ایمنی‌تان، فواید بسیار زیادی
برای سلامتی‌تان دارد.
اما مصرف مقدار زیاد از یک ویتامین خاص این فواید را ندارد. در این مورد
هر چه بیشتر بهتر نیست. در حال حاضر محققان مشغول بررسی قدرت اثربخشی
موادمغذی مختلف بر سیستمایمنی هستند.
سلنیوم. بعضی تحقیقات نشان داده است که افرادیکه دچار کمبود سلنیوم هستند،
بیشتر در معرض ابتلا به سرطان‌های مثانه، روده، مقعد، ریه و پروستات
هستند.
ویتامین A. مدت زمان طولانی است که محققان می‌دانند که ویتامین A با تاثیر
گذاشتن بر بعضی زیرمجموعه‌های سلول‌های T و B و سیتوکین‌ها، نقش بسیار
مهمی در بیماری و حفظ سطوح مخاطی دارد. کمبود ویتامین A با ضعف ایمنی و
بالا رفتن احتمال ابتلا به بیماری‌های عفونی در ارتباط است. از طرف دیگر،
طبق یکی از تحقیقات انجام‌گرفته، استفاده از مکمل‌ها در افرادیکه دچار
کمبود این ویتامین نیستند در تقویت یا سرکوب ایمنی سلول T موثر نشان نداده
است.
ویتامین B2. شواهدی وجود دارد که این ویتامین مقاومت دربرابر بیماری‌های
باکتریایی در موش‌ها را تقویت می‌کند اما اینکه چه تاثیری بر واکنش ایمنی
دارد هنوز مشخص نیست.
ویتامین B6. تحقیقات مختلفی نشان داده‌اند که کمبود ویتامین B6 می‌تواند
بر جنبه‌هایی از واکنش ایمنی مثل توانایی لمفوسیت‌ها در بالغ شدن و
تغییرشکل به انواع مختلف سلول‌های T و B تاثیر بگذارد. مصرف میزان متعادل
برای برطرف کردن این کمبود عملکرد ایمنی بدن را به حالت اول برمی‌گرداند
اما مصرف زیاد آن فواید بیشتری به دنبال نخواهد داشت. و ویتامین B6
می‌تواند رشد تومرها را سرعت بخشد.
ویتامین C. تحقیقات متفاوتی درمورد ویتامین C به طور کلی انجام گرفته است
اما متاسفانه بسیاری از آنها چندان جالب نبوده‌اند. ویتامین C می‌تواند
درکنار سایر ریزمغذی‌ها فعالیت کند و نه به تنهایی.
ویتامین D. سال‌ها بود که پزشکان می‌گفتند که افراد مبتلا به سل به نور
خورشید بسیار خوب پاسخ می‌دهند. امروز توجیهی برای آن وجود دارد. محققان
دریافته‌اند که ویتامین D که با قرارگیری در معرض آفتاب توسط پوست تولید
می‌شود، یک واکنش ضدمیکروبی به باکتری مسئول بیماری سل ایجاد می‌کند. اینکه
ویتامین D همین توانایی را برای مقابله با سایر بیماری‌ها دارد یا اینکه
مصرف آن به شکل مکمل غذایی فایده‌بخش هست یا خیر سوالاتی است که نیاز به
تحقیقات بیشتر دارد.
ویتامین E. در تحقیقی که بر افراد بالای 65 سال سالم انجام گرفت مشخص شد
که بالا بردن مصرف روزانه ویتامین E از مقدار مصرف مجاز روزانه از 30
میلی‌گرم به 200 میلی‌گرم واکنش‌های پادتن‌ها را بعد از واکسیناسیون به
هپاتیت B و کزاز تقویت می‌کند. اما این تقویت واکنش‌ها درمورد واکسن بیماری
دیفتری و ذات‌الریه اینچنین عمل نکرده است.
زینک (روی). عنصری مهم برای سلول‌های سیستم ایمنی بدن است و کمبود آن بر
توانایی سلول‌های T و سایر سلول‌های ایمنی بدن برای عملکرد درست اثر
می‌گذارد. احتیاط: بااینکه خیلی مهم است که در رژیم‌غذایی خود به میزان
کافی از زینک استفاده کنید (25-15 میلی‌گرم در روز) اما مصرف بیش از حد آن
نیز می‌تواند عملکرد سیستمایمنی را مختلف کند.
گیاهان و سایر مکمل‌ها
وقتی وارد فروشگاه‌ها می‌شوید با شیشه‌های بیشمار قرص و داروهای گیاهی
روبه‌رو می‌شوید که ادعای تفویت سیستمایمنی بدن را دارند، بااینکه بعضی از
این داروهای گیاهی بعضی از ترکیبات عملکرد ایمنی را تغییر می‌دهند، اما
هیچ شواهدی وجود ندارد که می‌توانند سیستمایمنی بدن را تا جایی تقویت کنند
که دربرابر بیماری‌ها و عفونت‌ها مقاوم‌تر شود. نشان دادن اینکه یک گیاه
-- یا هر ماده دیگر -- می‌تواند سیستم ایمنی را تقویت کند، مسئله‌ای بسیار
پیچیده است. مثلاً دانشمندان نمی‌دانند که یک گیاه که به نظر می‌رسد
پادتن‌ها را در خون بالا می‌برد، می‌تواند برای ایمنی عمومی بدن مفید باشد
یا خیر.
اما این به آن معنا نیست که می‌توانیم فواید همه داروهای گیاهی را نادیده
بگیریم. سیستم ایمنی بدن هر فرد خاص است. فیزیولوژی بدن هر فرد به مواد
فعال به طور متفاوتی واکنش می‌دهد. بنابراین اگر مادربزرگتان می‌گوید که
سالهاست از یک داروی گیاهی برای بیماری خود استفاده کرده و بسیار برای او
خوب بوده است، چه کسی می‌تواند بگوید که اینطور نبوده است؟ مشکل زمانی
ایجاد می‌شود که دانشمندان تلاش می‌کنند این داروها را روی تعداد زیادی از
افراد آزمایش کنند زیرا ممکن است برای فردی بسیار مفید و برای دیگری
بی‌تاثیر باشد.
دانشمندان تاثیر گیاهان و ویتامین‌های مختلفی را بر سیستم ایمنی بررسی
کرده‌اند. قسمت عمده‌ای از این تحقیقات بر افراد سالخورده، کودکان و یا
افرادیکه دچار مشکلات سیستمایمنی هستند مثل بیماران مبتلا به ایدز انجام
گرفته است. اما اکثر این تحقیقات ناقص بوده و نیاز به تحقیقات بیشتر دارند و
نمی‌توان از یافته‌های آنها استفاده کرد.
در زیر به برخی از مکمل‌هایی که توجه محققان را به خود جلب کرده‌اند اشاره می‌کنیم:
آلوئه‌ورا. هنوز هیچ شواهدی وجود ندارد که ثابت کند آلوئه‌ورا می‌تواند
واکنش ایمنی بدن را تعدیل کند. ازآنجا که فرمولاسیون‌ها و ترکیبات متفاوتی
در تحقیقات استفاده شده است، مقایسه نتایج آنها بسیار دشوار است. اما
شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد آلوئه‌ورا موضعی در ترکیب با هیدروکوتیزون
برای سوختگی‌ها، زخم‌ها، نیش و گزش حشرات و التهابات پوستی مفید است.
تحقیقات دریافته است که آلوئه‌ورا بهترین انتخاب برای درمان بافت‌های سینه
بعد از پرتودرمانی نیست.
غشای گون. محصول گون که از ریشه گیاه گرفته می‌شود، یک محرک سیستم ایمنی
به شمار می‌رود اما کیفیت تحقیقاتی که خواص محرک ایمنی آن را نشان دهند
بسیار ضعیف هستند. از این گذشته، ممکن است خطرناک باشد.
اکیناسه (Echinacea). از اکیناسه بخاطر توانایی که در جلوگیری یا کاهش شدت
سرماخوردگی دارند، بعنوان یک تقویت‌کننده سیستم ایمنی یاد می‌شود. اکثر
متخصصین مصرف طولانی مدت آن برای جلوگیری از سرماخوردگی را توصیه نمی‌کنند.
گروهی از پزشکان دانشکده پزشکی هاروارد ادعا می‌کنند که تحقیقات
انجام‌گرفته درمورد اکیناسه بسیار خوب و قوی هستند اما بعضی دیگر از پزشکان
باور دارند که تاثیر آن بر سیستم ایمنی هنوز اثبات نشده است.
اکیناسه هم می‌تواند عوارض‌جانبی جدی به دنبال داشته باشد. افراد مبتلا به
آلرژی بیشتر در معرض واکنش دادن به اکیناسه هستند و مواردی از شوک
آنافیلاکتیک هم دیده شده است. مخصوصاً اکیناسه تزریقی موجب واکنش‌های بسیار
حاد می‌شود. در یک تحقیق که توسط پزشکان دانشگاه واشنگتن انجام گرفت مشخص
شد مه اکیناسه هیچ تاثیری در طول مدت و شدت علائم سرماخوردگی در گروهی از
کودکان نداشته است. در یک تحقیق مفصل که در سال 2005 بر روی 437 داوطلب
انجام گرفت هم مشخص شد که اکیناسه بر میزان ابتلا به عفونت‌های سرماخوردگی
یا پیشرفت شدت آن تاثیری نداشته است.
سیر. سیر ممکن است در مقابله با عفونت‌ها توانایی‌هایی داشته باشد. محققان
در تست‌های آزمایشگاهی مشاهده کرده‌اند که سیر درمقابل باکتری‌ها،
ویروس‌ها و قارچ‌ها مبارزه می‌کند. بااینکه این کاملاً مورد تایید است اما
تحقیقات خوبی بر روی انسان‌ها در این زمینه انجام نگرفته است. در یک تحقیق
که در سال 2006 انجام گرفت بر روی ارتباط میزان ابتلا به برخی سرطان‌ها و
مصرف سیر و پیاز در جنوب اروپا بررسی شد و بین مصرف مداوم سیر و پیاز و
پایین‌تر بودن خطر ابتلا به بعضی سرطان‌ها ارتباطاتی یافت شد. اما تا قبل
از اینکه اطلاعات بیشتری در این زمینه پیدا کنیم نمی‌توان مصرف سیر را برای
درمان یا جلوگیری از عفونت‌ها یا کنترل سرطان توصیه کنیم.
جنسان (Ginseng). مشخص نیست که ریشه گیاه جنسان موثر است یا خیر اما
ادعاهای بسیاری درمورد این گیاه آسیایی وجود دارد که ازجمله می‌توان به
توانایی آن برای تقویت عملکرد سیستم ایمنی بدن اشاره کرد. باوجود یافته‌های
تحقیقات بسیار اندک در این زمینه، مرکز ملی طب مکمل و جایگزین اعلام
می‌دارد که برای تایید این ادعاها هنوز تعداد تحقیقات انجام گرفته در این
زمینه بسیار کم و بی کیفیت است.
ریشه شیرین‌بیان. ریشه شیزین‌بیان در پزشکی چینی برای درمان بسیاری از
بیماری‌ها استفاده می‌شده است. تحقیقات مختلفی بر این گیاه در ترکیب با
سایر گیاهان انجام گرفته است، به همین دلیل نمی‌توان یافته‌های آنها را به
ریشه شیرین‌بیان به تنهایی تعمیم داد. بخاطر عوارض‌جانبی احتمالی مصرف
شیرین‌بیان و دانسته‌های بسیار محدود درمورد آن برای تقویت عملکرد ایمنی
بدن، از مصرف آن باید پرهیز کرد.
پروبیوتیک‌ها. در دستگاه گوارش شما صدها گونه باکتری وجود دارد که همه به
شما برای عضم غذاها کمک می‌کنند. امروز محققان، ازجمله بعضی محققان دانشکده
پزشکی هاروارد، به دنبال شواهدی برای ارتباط بین باکتری‌های «خوب» و سیستم
ایمنی هستند. بعنوان مثال، امروزه گفته می‌شود که بعضی باکتری‌ها در دل و
روده بر رشد بعضی قسمت‌های سیستم ایمنی مثل اصلاح کمبودها و افزایش تعداد
بعضی سلول‌های T تاثیر می‌گذارد. اما اینکه این باکتری‌ها دقیقاً چطور با
سیستم ایمنی ارتباط برقرار می‌کنند هنوز مشخص نیست. هرجه شواهد بیشتری برای
اثبات این ارتباط به دست می‌آید، باور اینکه داشتن باکتری‌های خوب بیشتر
بهتر خواهد بود وسوسه‌کننده می‌شود. این چیزی است که بازاریابان بسیاری
تلاش می‌کنند به شما بقبولانند تا بتوانند محصولات پروبیوتیک خود را
بفروشند.
پروبیوتیک‌ها باکتری‌های خوب مثل لاکتوباسیلوس و بیفیدوباکتریوم هستند که
می‌توانند به راحتی در دستگاه گوارش شما زندگی کنند. امروزه می‌بینید که
نان پروبیوتیک‌ها بر روی برچسب لبنیات، نوشیدنی‌ها، سیریال‌ها، نوشابه‌های
انرژی‌زا و سایر موادغذایی دیده می‌شود. متاسفانه رابطه مستقیم بین مصرف
این محصولات و تقویت عملکرد سیستم ایمنی بدن هنوز مشخص نشده است. همچنین
علم هنوز اثبات نکرده است که آیا مصرف پروبیوتیک‌ها باکتری‌های خوبی که با
مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها توسط باکتری‌های بد در دستگاه گوارش از بین می‌روند را
جایگزین می‌گند یا خیر.
هشدار دیگر این است که کیفیت محصولات پروبیوتیک یکسان نیست. بعضی از آنها
حاوی همان چیزی است که ادعا می‌کند اما بعضی دیگر اینطور نیست. در گزارشی
که در سال 2006 ارائه شد، آکادمی میکروبیولوژی امریکا عنوان کرد که «در حال
حاضر کیفیت پروبیوتیک‌های موجود در بازار به هیچ عنوان قابل اطمینان
نیست.» FDA نیز بسته‌های موادغذایی را نظارت می‌کند تا مطمئن شود روی برچسب
آنها چیزی مبنی بر اینکه این محصول می‌تواند بیماری را درمان کند و از این
قبیل نوشته نشده باشد مگراینکه کمپانی مدارک پزشکی در اختیار داشته باشد
که ادعای او را تایید کند.
آیا این به آن معنا است که مصرف پروبیوتیک‌ها بی‌فایده است؟ خیر. معنای آن
این است که محققان هنوز مشغول جمع‌آوری اطلاعات بیشتر در ای زمینه هستند.
در حال حاضر اگر می‌خواهید پروبیوتیکی را به تعادل مصرف کنید، باید بدانید
که مطمئناً ضرری برایتان نخواهد داشت و تحقیقات در آینده فوایدی را هم برای
آن پیدا خواهند کرد.
ارتباط استرس
پزشکی جدید، که یکبار ارتباط بین احساسات و سلامت جسمی را در شک‌گرایی
پیدا کرد، الان به سراغ رابطه بسیار نزدیک ذهن و بدن آمده است. انواع بسیار
زیادی از مشکلات جسمی و بیماری‌ها، ازجمله ناراحتی معده، کهیر و حتی
بیماری قلبی با تاثیرات استرس احساسی در ارتباط هستند. اما بااینکه رابطه
بین استرس و عملکرد ایمنی بدن توسط دانشمندان رشته‌های مختلف در حال بررسی
است اما تا به اینجا چندان مورد توجه متخصصین ایمنی بدن نبوده است.
بررسی و مطالعه رابطه بین استرس و سیستم ایمنی چالش‌های مختلفی به دنبال
دارد. یک مشکل اینکه تعریف استرس کار بسیار دشواری است. چیزی که ممکن است
برای یک نفر یک موقعیت بسیار استرس‌زا به نظر بیاید برای دیگری اینطور
نیست. وقتی افراد در معرض موقعیت‌هایی که آن را استرس‌زا می‌نامند قرار
می‌گیرند، اندازه‌گیری میزان استرسی که احساس می‌کنند برایشان بسیار دشوار
است و برای دانشمندان هم فهمیدن دقت سنجش فرد از میزان استرسی که احساس
کرده است سخت است. دانشمندان فقط می‌توانند چیزهایی را اندازه‌گیری کنند که
منعکس‌کننده استرس باشد مثل تعداد ضربه‌های قلب در هر دقیقه.
اما بیشتر دانشمندانی که روی رابطه استرس و عملکرد ایمنی کار می‌کنند، یک
منبع استرس ناگهانی و کوتاه مدت را بررسی نمی‌کنند؛ آنها سعی دارند روی
استرس‌زاهای مداوم و پرتکرارتر که به آن استرس مزمن گفته می‌شود مثل
استرس‌های ناشی از روابط خانوادگی، دوستی و کاری تمرکز کنند. بعضی
دانشمندان مشغول بررسی هستند که آیا استرس‌های مداوم بر سیستم ایمنی اثر
منفی می‌گذارد یا خیر.
اما انجام آنچه دانشمندان آن را «آزمایش‌های کنترل‌شده» می‌نامند بر روی
انسان‌ها بسیار دشوار است. در یک آزمایش کنترل‌شده دانشمندان فقط می‌توانند
یک عامل مثل میزان یک ماده شیمیایی را تغییر دهند و بعد تاثیر آن تغییر را
بر یک پدیده قابل‌اندازه‌گیری دیگر مثل میزان پادتن‌هایی که توسط یک نوع
خاص سلول سیستم ایمنی در معرض آن ماده شیمیایی تولید می‌شود بسنجند. در یک
حیوان زنده بخصوص یک انسان، این نوع کنترل امکانپذیر نیست زیرا اتفاقات
بسیار زیاد دیگری هم در زمان آن سنجش برای آن موجود زنده می‌افتد.
باوجود این مشکلات غیرقابل‌اجتناب در سنجش رابطه بین استرس و ایمنی،
دانشمندانی که همان آزمایش را بارهای زیاد روی حیوانات و انسان‌های مختلف
تکرار کردند و در اکثر موارد یک نتیجه یکسان به دست آوردند بر این امید
هستند که بتوانند از آن به نتایج منطقی دست یابند.
بعضی محققان حیوانات را در موقعیت‌های استرس‌زا مثل به دام افتادن در
فضایی کوچک یا قرار گرفتن در کنار یک حیوان درنده قرار می‌دهند و عملکردهای
مختلف سیستم ایمنی آنها و سلامتشان را ارزیابی می‌کنند. براساس چنین
آزمایشاتی، بعضی تحقیقات به چاپ‌رسیده ادعاهای زیر را عنوان کرده‌اند:
• موقعیت‌های استرس‌زایی که به طور آزمایشی ایجاد می‌شوند تولید پادتن‌ها
را در موش‌های مبتلا به آنفولانزا به تاخیر انداخته و فعالیت سلول‌های T را
در حیوانات مبتلا به ویروس تبخال از بین برده است.
• استرس اجتماعی می‌تواند از استرس فیزیکی مخرب‌تر باشد. بعنوان مثال، به
مدت 6 روز موش‌هایی را به مدت 2 ساعت در روز در کنار یک موش بسیار وحشی در
قفس قرار دادند و مرتباً توسط موش وحشی تهدید شده اما آسیب ندیدند: استرس
اجتماعی. موش‌های دیگر برای مدتی طولانی در قفس‌هایی کوچک بدون آب و غذا
قرار داده شدند: استرس فیزیکی. هر دو گروه از موش‌ها در معرض سموم
باکتریایی قرار گرفتند و احتمال مرگ و میر موش‌هایی که تحت استرس اجتماعی
بودند دوبرابر بود.
• تنهایی می‌تواند عملکرد ایمنی را ضعیف کند. میمون‌های نوزادی که از
مادرهایشان جدا شدند، مخصوصاً آنها که در قفس‌های تنها گذاشته شدند،
لمفوسیت‌های کمتری در واکنش به آتی‌ژن‌ها و پادتن‌های کمتری در واکنش به
ویروس‌ها تولید کردند.
محققان بسیاری گزارش می‌کنند که موقعیت‌های استرس‌زا می‌تواند جنبه‌های
مختلف واکنش ایمنی سلولی را کاهش دهد. یک تیم تحقیقی از دانشگاه ایالتی
اوهایو که مدت زمان طولانی در این زمینه تحقیق و بررسی داشت است، عنوان
می‌کند که استرس روانی با مختلف کردن اربتاط بین سیستم عصبی، سیستم هورمونی
و سیستم ایمنی بر سیستم ایمنی بدن اثر می‌گذارد. این سه سیستم بدن با
استفاده از پیام‌های شیمیایی طبیعی با هم ارتباط برقرار می‌کنند و برای
موثر بودن باید با هماهنگی عالی کار کنند.
تیم تحقیقی دانشگاه اوهایو تصور می‌کند که استرس طولانی مدت موجب ترشح
طولانی‌مدت هورمون‌های استرس -- عمدتاً گلوکوکورتیکوئیدها -- می‌شود. این
هورمون‌ها بر طیموس که لمفوسیت‌ها در آن تولید می‌شوند، اثر می‌گذارد و از
تولید سیتوکین‌ها و اینترلوکین‌ها که فعالیت گلوبول‌های سفید خون را تحریک
کرده و هماهنگ می‌کند، جلوگیری می‌کند. این تیم تحقیقاتی و دیگران نتایج
زیر را اعلام کرده‌اند:
• افراد سالخورده‌ای که از نزدیکان مبتلا به آلزایمر خود نگهداری می‌کنند
سطح بالاتری از کورتیزول، هورمونی که توسط غده آدرنال تولید می‌شود، دارند و
احتمالاً بخاطر این بالا بودن میزان هورمون کورتیزول، پادتن‌های کمتری در
واکنش به واکسن آنفولانزا نشان می‌دهند.
• بعضی سنجش‌های فعالیت سلول‌های T در افراد افسرده درمقایسه با بیمارانی
غیرافسرده و در مردانی که طلاق گرفته یا جدا شده‌اند در مقایسه با مردان
متاهل، پایین‌تر نشان داده است.
• در یک تحقیق یک ساله بر روی افرادیکه از زنان یا شوهران مبتلا به
آلزایمر خود مراقبت می‌کنند، تغییر در عملکرد سلول T در آنهایی که دوستان
کمتری داشتند و کمتر از دیگران کمک می گرفتند، بالاتر بود.
• چهار ماه بعد از طوفان اندرو در فلوریدا، مردمانی که در محل‌های بیشتر
آسیب‌دیده سکونت داشتند، فعالیت کمتری در چندین سنجش سیسام ایمنی نشان
دادند. نتایج مشابهی برای کارمندان بیمارستان بعد از یک زمین‌لرزه در
لوس‌آنجلس مشاهده شد.
بااینحال در همه این تحقیقات هیچ مدرکی وجود ندارد که ثابت کند تغییرات
سیستمایمنی عوارض منفی خاص و مشخصی بر سلامت این افراد داشته است.
آیا سرد بودن باعث مریضی‌تان می‌شود؟
تقریباً همه ما این را از مادرهایمان شنیده‌ایم، «ژاکتت رو بپوش وگرنه
سرما می‌خوری!» آیا حق با مادرهایمان اتس؟ تا به اینجامحققانی که بر روی
این سوال کار می‌کرده‌اند تصور می‌کنند که قرارگیری طبیعی در معرض سرمای
متوسط آسیب‌پذیری شما را دربرابر ابتلا به سرماخوردگی بالا نمی‌برد. اکثر
متخصصین سلامتی بر این عقیده‌اند که دلیل اینکه زمستان به فصل سرماخوردگی و
آنفولانزا تبدیل شده است این نیست که افراد سردشان می‌شود، بلکه این است
که وقت بیشتری را در فضای بسته می‌گذرانند و در تماس نزدیک بیشتری با بقیه
مردم هستند و به همین دلیل میکروب‌ها راحت‌تر منتقل می‌شود.
اما این موضوع هنوز مورد توجه و علاقه محققان است. بعضی آزمایشات بر روی
موش‌ها نشان می‌دهد که قرارگیری در سرما می‌تواند توانایی کنار آمدن با
عفونت را پایین بیاورد. اما درمورد انسان‌ها چطور؟ دانشمندان افرادی را در
آب سرد انداخه و تعدادی را هم در بدون لباس در هوای زیر صفر درجه نگه
داشتند. آنها روی افرادیکه در آنتارکتیکا و آنهایی که در کانادا زندگی
می‌کردند تحقیق کردند. نتایج آن مختلط بوده است.
بعنوان مثال، محققان افزایش عفونت‌های ریوی را در اسکی‌بازان مسابقه‌ای که
در سرمای شدید زمستان تمرین می‌کنند مشاهده کردند اما اینکه این افزایش
احتمال عفونت بخاطر سرما بوده است یا عوامل دیگر -- مثل ورزش شدید یا خشکی
هوا -- مشخص نیست. آنها دریافته‌اند که قرارگیری در معرض سرما سطح بعضی
سیتوکین‌ها، پروتئین‌ها و هورمون‌هایی که بعنوان پیام‌آور در سیستم ایمنی
بدن عمل می‌کنند را بالا می‌برد اما اینکه اینها چه تاثیری بر سلامتی دارند
مشخص نیست.
گروهی از محققان کانادایی که روی صدها تحقیق پزشکی مطالعه کردند و خودشان
نیز تحقیقاتی انجام دادند نتیجه گرفته‌اند که نیازی به نگرانی درمورد
قرارگیری دربرابر سرمای متوسط نیست زیرا هیچ تاثیر جدی بر سیستم ایمنی بدن
انسان نمی گذارد. اما آیا باید در هوای سرد حسابی خودتان را بپوشانید؟ اگر
در سرما احساس ناراحتی می‌کنید و یا می‌خواهید برای مدتی طولانی در آن هوا
بمانید پاسخ به این سوال مثبت است. اما نیازی نیست نگران ایمنی بدنتان
باشید.
ورزش: برای ایمنی بدن خوب است یا بد؟
ورزش منظم یکی از مهمترین مسائل برای داشتن زندگی سالم است. ورزش سلامت
قلبی-عروقی را بالا می‌برد، فشار خون را کاهش می‌دهد، به حفظ وزن سالم کمک
می‌کند و از شما دربرابر بیماری‌های بسیاری محافظت می‌کند. اما آیا به
داشتن یک سیستم ایمنی سالم هم کمک می‌کند؟ ورزش هم درست مثل یک رژیم‌غذایی
سالم می‌تواند با سلامت انسان و در نتیجه سلامت سیستم ایمنی در ارتباط
باشد. حتی می‌تواند با تقویت گردش خون که باعث می‌شود سلول‌ها و مواد سیستم
ایمنی آزادانه در سراسر بدن حرکت کنند و به درستی وظیفه خود را انجام
دهند، تاثیر مستقیم‌تری بر تقویت سلامت سیستم ایمنی بدن داشته باشد.
بعضی دانشمندان سعی دارند قدم بعدی را برداشته و دریابند که آیا ورزش به
طور مستقیم بر آسیب‌پذیری فرد دربرابر بیماری‌ها تاثیر دارد یا خیر. بعنوان
مثال، بعضی محققان مشغول بررسی این هستند که آیا میزان بالای ورزش شدید
احتمال مریض شدن ورزشکاران را بیشتر می‌کند یا عملکرد ایمنی آنها را ضعیف
می‌سازد؟ برای انجام این نوع تحقیق، دانشمندان ورزشی از ورزشکاران
می‌خواهند که شدیداً ورزش کنند؛ سپس دانشمندان خون و ادرار آنها را قبل و
بعد از ورزش آزمایش می‌کنند تا تغییرات ایجاد شده در ترکیبات سیستم ایمنی
بدن مثل سیتوکین‌ها، گلوبول‌های سفید خون و پادتن‌های خاص را بررسی کنند.
بااینکه تغییراتی ثبت شده است، اما متخصصین ایمنی هنوز نمی‌دانند این
تغییرات درمورد واکنش ایمنی انسان چه معنا و مفهومی دارد. مثلاً هنوز هیچکس
نمی‌داند افزایش سیتوکین‌ها مفید است یا اینکه تاثیر خاصی بر ایمنی بدن
دارد یا خیر. به همین ترتیب، هیچکس نمی‌داند افزایش گلوبول‌های سفید خون
چیز خوبی است یا بد.
اما این درمورد ورزشکاران حرفه‌ای بود که تمرینات بسیار سخت و شدیدی انجام
می‌دهند. درمورد ورزش متوسط افراد معمولی چه؟ آیا این به سالم نگه داشتن
سیستم ایمنی بدن کمک می‌کند؟ تا به امروز بااینکه هنوز یک رابطه مستقیم خوب
بین آنها پیدا نشده است اما منطقی است که ورزش منظم با شدت متوسط را یکی
از مولفه‌های زندگی سالم تصور کنیم، چیزی که می‌تواند راه مهمی برای سالم
نگه داشتن سیستم ایمنی و بقیه قسمت‌های بدن باشد.
رویکردی که می‌تواند به محققان کمک کند پاسخ‌های کامل‌تری درمورد اینکه
آیا عوامل مربوط به سبک زندگی مثل ورزش می‌تواند به تقویت ایمنی بدن کمک
کند، به دست آورند، به ژنوم انسان‌ها برمی‌گردد. این فرصت تحقیق براساس
تکنولوژی بیومدیکال جدید می‌تواند پاسخ به مراتب کامل‌تری به این سوال و
سوالات مشابه دیگر درمورد سیستم ایمنی بدن بدهد. بعنوان مثال تراشه‌های ژن
براساس ژنوم انسان به دانشمندان امکان می‌دهد بتوانند به طور همزمان به
اینکه چطور هزاران توالی ژن در واکنش به موقعیت‌های فیزیولوژیکی خاص --
مثلاً سلول‌های خونی ورزشکاران قبل و بعد از تمرین -- فعال شده یا غیرفعال
شوند. محققان بر این امیدند که بتوانند با استفاده از این ابزارها الگوها
را ارزیابی کنند و به درک بهتری از موضوع برسند.
