تعدیل الکترولیت‌ها در نارسایی مزمن کلیوی

شفا آنلاین:شایع‌ترین اختلالات الکترولیتی در بیماران مزمن کلیوی عبارتند از هایپرکالمی، هایپرفسفاتمی، هایپرمگنزیمی، هایپرناترمی یا هایپوناترمی و اسیدوز متابولیک. مبتلایان به اختلال عملکرد کلیوی بیشتر از سایر افراد به تغییر سدیم و حجم مایعات حساس هستند.

 به گزارش شفا آنلاین:بیشتر بیماران با بیماری کلیوی مزمن <Chronic kidney disease>پایدار، سدیم و مایعات بیشتری حفظ می‌کنند که چنین وضعیتی به افزایش حجم مایع خارج سلولی می‌انجامد اما معمولا بیماران بدون علامت باقی می‌مانند. می‌دانیم که در نارسایی کلیه، سدیم نمی‌تواند از لوله‌های ادراری کلیه خارج شود که موجب ادم و افزایش فشار خون بیمار می‌شود.

 البته بیمارانی با نارسایی مزمن کلیه‌ها هستند که به علت دفع زیاده از حد سدیم نیاز به نمک کافی و حتی افزون بر حد معمول دارند؛ مثلا بیمارانی که دچار اسهال مزمن هستند یا تعریق شدیدی دارند، یا بیمارانی که دچار سندرم فانکونی یا بیماری کیستیک مدولاری کلیه باشند یا هیپر کلسمی دارند که باید کلرور سدیم مصرفی روزانه آنها 100- 120 میلی اکی والان یعنی 8-6 گرم باشد ولی به‌طور معمول در بیمارانی که دچار نارسایی مزمن کلیه‌ها بوده ولی دچار ادم، فشار خون هستند می‌توان 80- 100 میلی اکی والان کلرورسدیم (3-5) گرم نمک در نظر گرفت.

ولی اگر بیمار اولیگوریک شده یا عوارض بالا را داشت، محدودیت مصرف نمک یعنی حداکثر 60-80 میلی اکی والان برابر 3-2 گرم ضروری است. ناگفته نماند که نباید فقط نمک به صورت پودر و افزودنی را محاسبه کرد چون مواد غذایی می‌توانند کم و بیش نمک داشته باشند و بعضی از مواد غذایی مقدار نمک زیادی دارند اگرچه نامحسوس است و اغلب از سوی بیماران درنظر گرفته نمی‌شود.


پتاسیم، کاتیون اصلی داخل سلولی بدن است ولی در خارج سلول کم است اما انباشته شدن آن در خارج سلول با توجه به ضایعات قلبی خطرناک‌ترین عارضه در نارسایی کلیه محسوب می‌شود. اگر بیماری دارای رژیم محدودیت پروتئین باشد، با توجه به اینکه هر گرم از پروتئین دارای یک میلی اکی والان پتاسیم است، نیاز بدن برای این کاتیون تامین می‌شود. زیرا مقدار 1-2/1 میلی اکی والان پتاسیم برای هر کیلو وزن بدن در شبانه‌روز کافی است. البته تا زمانی که کراتینین سرم به حد 3 میلی‌گرم در دسی لیتر نرسیده باشد، یعنی فیلتراسیون (GFR) کمتر از15 میلی‌لیتر نباشد، محدودیت پتاسیم نیازی نیست و این یون از توبول‌ها دفع می‌شود، زیرا هیپوکالمی هم با آریتمی‌های کشنده‌ای که می‌سازد مانند هیپرکالمی مضر است و در تعدادی از بیماری‌ها و متعاقب مصرف برخی داروها در زمینه نارسایی مزمن کلیه هیپر کالمی ایجاد می‌شود

. نظیر بیماران تحت درمان با هپارین، بتابلوکرها، بازدارنده‌های ACE، سیکلوسپورین و از طرفی بیمارانی که داروی دفع ادرار و هیدروکورتیزون می‌گیرند یا دچار RTA تیپ I هستند، دچار هیپوکالمی می‌شوند.


از نظر تامین پتاسیم، رژیم غذایی با پروتئین محدود، مقدار پتاسیم کافی به بدن می‌رساند اما چون اکثر غذاها دارای مقداری پتاسیم هستند شناختن غذاهای غنی از پتاسیم لازم است. تا در صورت امکان بیمار حداقل مصرف را داشته باشد و اگر مصرف زیاده از حد داشت، درمان هیپرکالمی سریع انجام شود.
برخلاف سایر الکترولیت‌ها، در مورد منیزیوم هیچ‌گونه رژیم خاصی برای محدود کردن منیزیوم رژیم غذایی نیاز نیست و فیلتراسیون (GFR) پایین‌تر از 15 میلی‌لیتر در دقیقه بدن می‌تواند مصرف زیاده از حد منیزیوم را متعادل کند؛ حتی در نارسایی شدید کلیه‌ها (ESRD) و هیپرپاراتیروییدیسم شدید که منیزیوم خون به علت استئودیستروفی حداکثر میزان است، نیاز به محدودیت مصرف منیزیوم نیست ولی از مصرف زیاد و ناگهانی منیزیوم باید پرهیز شود.


کلیه‌ها تا فیلتراسیون (GFR) کمتر از30 میلی‌لیتر قادرند فسفر را دفع کنند و سطح خونی فسفر نرمال است؛ ولی در میزان فیلتراسیون کمتر از آن، به همراه عدم جذب کافی کلسیم از روده‌ها در نارسایی کلیه و عدم ساخت ویتامین D فعال و هیپرپاراتیروییدیسم ثانویه، موجب عوارض و اختلالاتی می‌شوند اما که آیا محدود کردن فسفر رژیم غذایی کمکی در به تاخیر انداختن هیپرپارا تیروییدیسم می‌کند یا خیر نامشخص است. کم بودن فسفر غذا موجب تحریک و ساخت بیشتر 25 (OH2) D3 می‌شود. غذاهایی که دارای فسفر بیشتری هستند، عبارتند از پروتئین‌ها خصوصا پنیر، حبوبات، زرده تخم‌مرغ، جوانه گندم، نان‌های سبوس‌دار و ماهی‌ها خصوصا ماهی سفید.

نکته آخر این که گروه ویتامین‌های B خصوصا B6، اسید فولیک و مواد معدنی نظیر روی و آهن باید در برنامه غذاهایی فرد گنجانده شود.سپید
منبع: US.Pharmacist, March 2017