آنچه باید از روان‌گردان‌ها بدانید

شفا آنلاین: داروهایی که بر رفتار، هوشیاری یا خلق‌‌و‌خو تاثیر می‌گذارند روان‌گردان نامیده می‌شوند. عبارت روان‌گردان عبارتی ناصحیح است چراکه این ترکیبات به ندرت توهم به معنای حقیقی ایجاد می‌کنند؛ اما مصرف‌کننده‌ها تصویری تغییر شکل یافته را از بدن خود و درک ناصحیح از حس و زمان تجربه می‌کنند که این در کنار تغییرات سریع در خلق، افزایش هرگونه احساسات و افزایش تلقین‌پذیری است.

     به گزارش شفا آنلاین:  این مواد توهم‌زا که در شکل‌های مختلف ساخته می‌شوند به دلیل تغییر الگوی مصرف مواد مخدر به وجود آمده‌اند و بیشتر ناشی از باور عمومی مبنی بر بی‌خطری روان‌گردان‌هاست، حال آنکه این دسته از مواد غیرقانونی می‌توانند تاثیرات فیزیولوژیک خطرناکی ایجاد کرده و باعث عوارض خطیری شوند. ناخالص بودن مواد روان‌گردان نیز مزید این مهم خواهد بود. این مواد در حال حاضر به صورت طبیعی و صنعتی در دسترس قرار دارند. متاسفانه در کشور ما، جوانان ۱۸ تا ۲۰ ساله بیشترین مصرف کنندگان این داروها از جمله قرص‌های اکستازی هستند و میانگین مصرف در این گروه سنی ۶ برابر بیشتر از گروه‌های سنی دیگر است.

       باید به خاطر داشت که برخی شرایط بالینی دیگر نیز مسمومیت با روان‌گردان‌ها را تقلید می‌کنند از جمله محرومیت از بنزودیازپین‌ها و الکل، مسمومیت با آنتی‌کولینرژیک‌ها، تیروتوکسیکوز، عفونت دستگاه عصبی مرکزی، ضایعات ساختمانی مغز، سایکوز حاد، هیپوگلیسمی و هیپوکسی که در شرایط شک به مصرف روان‌گردان‌ها همواره باید مد نظر پزشکان معالج باشند.

انواع شایع داروهای روان‌گردان
       LSD (Lysergic Acid Diethylamide): داروی روان‌گردان قوی‌ای است که اثرات خود را از طریق اثر آگونیستی روی گیرنده سروتونینی (5-HT2) اعمال می‌کند. LSD ماده‌ای بی‌رنگ، بی‌مزه، بی‌بو و محلول در آبی است که اغلب به صورت قطعات کاغذی آغشته به این ماده که روی آنها تصاویری گرافیکی نقش بسته، تهیه می‌شود. هر قطعه کاغذی µg 20-80 ماده موثره دارد.

       اثرات آن طی 30 دقیقه بعد از مصرف خوراکی شروع و طی 4 ساعت به حداکثر می‌رسد و 8 تا 12 ساعت ادامه خواهد داشت. اثرات سمپاتومیمتیکی شامل میدریاز، افزایش ضربان نبض، فشارخون و دمای بدن معمولا پیش از اثرات روان‌گردانی ظهور پیدا می‌کنند. سرخ شدن چهره، ناراحتی خفیف معده، سیخ‌شدن موهای بدن، افزایش انقباضات عضلانی و هیپررفلکسی ممکن است ایجاد شود. در مسمومیت‌های شدید مواردی از اختلالات انعقادی، هیپرترمی، تشنج، کوما و ایست تنفسی گزارش شده است. تاثیرات روان‌گردانی LSD به وضعیت خلقی قبلی فرد مصرف کننده و شرایط محیط اطراف بستگی دارد و ممکن است وحشت‌آور یا خوش‌آیند باشد. تغییر در درک محرک‌های حسی، زمان، احساسات و حافظه اتفاق افتاده، ممکن است مصرف کننده‌ها پارانویا، افسردگی، وحشت شدید یا واکنش‌های روانی حاد به عنوان واکنش ناخوش‌آیند یا «Bad trip» را تجربه کنند. گاهی فرد به خودش آسیب می‌زند یا اقدام به خودکشی می‌کند و گاهی سایکوزهای طول کشیده اتفاق می‌افتد که به آن «Flashbacks» یا «اختلال درک پایدار ناشی از روان‌گردان» اطلاق می‌شود.

       تشخیص بر پایه شرح حال و سابقه بیمار، وجود علایم سمپاتیکی و گزارش نشانه‌های توهم‌زایی است. این دارو تا چندین روز بعد از مصرف قابل ردیابی در ادرار است. اعتمادبخشی و نگه‌داری بیمار در محیطی آرام و استفاده از بنزودیازپین‌ها به عنوان آرام‌بخش در بیماران شدیدا بی‌قرار با علایم سمپاتومیمتیک شدید توصیه می‌شود. بیمارانی که علایم سایکوز در آنها بیش از 8 تا 12 ساعت ادامه می‌یابد، ممکن است نیاز به بستری داشته باشند. در سایر عوارض ایجاد شده صرفا نیاز به اقدامات حمایتی است.

       آمفتامین‌های روان‌گردان: بیش از 50 نوع صناعی از این زیرشاخه وجود دارد و مهم‌ترین نوع شناخته شده آن Methylenedioxymethamphetamine است و معمولا به نام Ecstasy شناخته می‌شوند. این دارو تاثیرات پیچیده‌ای دارد و بر گیرنده‌های دوپامین، استیل‌کولین، بتا آدرنرژیک و سروتونینی موثر بوده، آزاد شدن چندین هورمون را از جمله پرولاکتین، اکسی‌توسین، آدرنوکورتیکوتروپین‌ها، دی هیدرو اپی‌آندروسترون و آنتی‌دیورتیک تغییر می‌دهد.

       دارو بدون رنگ و مزه است و نشانه‌ها بعد از 30 دقیقه از مصرف خوراکی شروع و 4 تا 6 ساعت ادامه می‌یابد که شامل سرخوشی، آرامش درونی، افزایش تمایل به معاشرت، پرحرفی و افزایش تمایل جنسی است. معمولا باعث توهم‌زایی واقعی نمی‌شود اما می‌تواند باعث تاثیراتی حسی از جمله تغییر در درک رنگ‌ها شود. سایر تاثیرات معمول شامل است بر میدریاز، تاکی‌کاردی و افزایش فشار خون، تهوع و استفراغ، قفل شدن فک و دندان ساییدن، خشکی دهان، درد عضلانی و آتاکسی. داروی دفع شده در داخل ادرار قابل شناسایی است.

       اکستازی می‌تواند عوارض جدی ایجاد کرده، موجب مرگ شود. مسمومیت با آن می‌تواند باعث پرفشاری خون، آریتمی، خونریزی مغزی و ایسکمی قلب و مغز شود. آریتمی‌های کشنده و مرگ ناگهانی قلبی نیز گزارش شده است. سندرم مسمومیت با این ماده به صورت هیپرترمی، تشنج، DIC، رابدومیولیز و هپاتوتوکسیسیتی است. به علت نوشیدن بیش از حد آب و کاهش ترشح هورمون آنتی‌دیورتیک، هپیوناترمی شایع است. در افرادی که طولانی‌مدت استفاده کننده هستند، اختلالات پایدار شناختی و خلقی از جمله اختلال حافظه، کاهش توانایی یادگیری و افسردگی ثابت شده است.

       فن‌سیکلیدین: یک مشتق صناعی پیپریدین‌ها ست که ساختمانی شبیه کتامین دارد. این ترکیب به راحتی در یک دسته دارویی قرار نمی‌گیرد و در دسته روان‌گردان‌ها، محرک‌ها و کاهنده‌های عملکردهای مغزی است. برخلاف روان‌گردان‌های کلاسیک، فن‌سیکلیدین بیشتر باعث تیرگی سیستم درک حسی می‌شود تا افزایش دادن آگاهی حسی. در دوزهای بالا می‌تواند گیرنده‌های اوپیوئیدی، استیل‌کولین و کانال‌های وابسته را به ولتاژ الکترولیتی تحت تاثیر قرار داده، موجب بروز تاثیرات سمپاتومیمتیکی از طریق مهار بازجذب نوراپی‌نفرین و دوپامین می‌شود. معمولا این دارو به شکل پودر یا مایع به تنباکو، ماری‌جوانا یا سایر مواد دارای برگ اضافه شده و تدخین می‌شود. همچنین به صورت خوراکی، استنشاقی یا تزریق وریدی نیز مصرف می‌شود. از طریق تدخین، شروع اثر بعد از 5 دقیقه بوده، 4 تا 6 ساعت باقی می‌ماند. در دوزهای بالا اثرات تا چندین روز باقی می‌مانند.

       افراد مصرف کننده ممکن است علایم تحریکی یا کاهش عملکرد CNS را تجربه کرده، تظاهراتی را از جمله پرخاشگری فیزیکی تا وضعیت کاتاتونیک یا کوما داشته باشند. مجموعه‌ای از تاثیرات کولینرژیکی، آنتی‌کولینرژیکی و سمپاتومیمتیکی ممکن است توکسیدورم‌های گیج‌کننده‌ای را ایجاد کنند. مهم‌ترین یافته در مسمومیت با این ماده نیستاگموس و پرفشاری خون است. احساس جدایی از محیط اطراف و خود (dissociation) ممکن است به فرد مصرف کننده احساس قدرت، سردرگمی و آسیب‌ناپذیری القا کند. بی‌قراری، رفتارهای غیرقابل پیش‌بینی و توهم و هذیان معمول هستند. تعریق، تاکی‌کاردی، سفتی عضلات، واکنش‌های دیستونیک، آتاکسی و کاهش حس درد ممکن است اتفاق بیفتد. تشنج، هیپوگلیسمی و رابدومیولیز نیز امکان وقوع دارد. دفع در ادرار تا 8 روز قابل شناسایی است.

       ماری‌جوانا یا شاهدانه (Cannabis): از برگ‌های خشک و گل گیاه Cannabis sativa تشکیل شده است. حشیش از صمغ خشک شده گل این گیاه به دست می‌آید. ماده موثره ماری‌جوانا تتراهیدورکانابیول است.

       ماری‌جوانا معمولا تدخین می‌شود اما قابل خوردن نیز هست. نشانه‌ها 2-4 ساعت بعد از تدخین یا در صورت مصرف خوراکی طولانی‌مدت‌تر باقی می‌مانند. تاثیرات بالینی شامل خواب‌آلودگی، سرخوشی، افزایش آگاهی حسی، پارانویا و درک ناصحیح زمان و مکان است. معمولا در دوزهای مصرفی معمول توهم ایجاد نمی‌شود. تاثیرات فیزیولوژیک ماری‌جوانا شامل تاکی‌کاردی خفیف، احتقان ملتحمه چشم، گشاد شدن برونش‌ها، هیپوتانسیون اورتواستاتیک و عدم هماهنگی دستگاه موتور است. عوارضی چون واکنش‌های هراس (Panic)، سایکوز حاد، نومومدیاستینوم و نوموتوراکس نادر هستند. حملات قلبی به دنبال مصرف ماری‌جوانا گزارش شده است. در درمان گلوکوم و تهوع ناشی از شیمی‌درمانی و در بیماران مبتلا به HIV و AIDS از ماری‌جوانا استفاده می‌شود.

       مصرف مزمن کانابیس همراه با تاثیرات روانی، قلبی-‌عروقی، تنفسی و استخوانی است. سندرم تهوع دوره‌ای می‌تواند ناشی از مصرف ماری‌جوانا باشد که اغلب با گاستروپارزی یا محرومیت از مخدرها اشتباه گرفته شده و با قطع مصرف، برطرف می‌شود.

       بعد از یک‌بار مصرف، تتراهیدروکانابیول با تست‌های غربالگری تجاری موجود تا 3 روز قابل شناسایی است. در صورت مصرف طولانی‌مدت تا 30 روز یا بیشتر نیز قابل شناسایی است. سپید