التهاب کبد(هپاتیت) چیست؟

نشانه‌های بیماری هپاتیت:
علائم ابتلا به هپاتیت در تمامی انواع آن مشابه است به این صورت که اول علائم عمومی مثل بی اشتهایی ,ضعف, خستگی, تهوع ,استفراغ و درد مبهم در قسمت فوقانی و راست شکم بروز می کند. گاهی در این مرحله تب هم وجود دارد. بعد از این مرحله زردی پیش رونده بروز می کند که ملتحمه (پرده داخلی چشم),مخاط ها و پوست تمام بدن زرد می شود.

تمام افراد آلوده شده با این ویروس علایم بیماری حاد را نشان نمی‌دهند. ۴۰ - ۳۰ درصد افراد آلوده شده علامت خاصی را نشان نمی‌دهند. معمولا علایم حدود ۶ - ۴ هفته بعد از ورود ویروس بروز می‌کند. مانند هپاتیتA افراد آلوده شده با ویروس هپاتت B حاد احساس بیماری می‌کنند و قادر به انجام کاری نیستند. کمتر از یک درصد افراد آلوده این بیماری را به شکل خیلی شدید و سریع نشان می‌دهند که منجر به از کار افتادن کبد و مرگ می‌شود.

اگر دستگاه ایمنی نتواند بیماری را تا ۶ ماه مراقبت کند، شخص علایم هپاتیت مزمن را نشان می‌دهد. نشانه‌های هپاتیت مزمن مشابه هپاتیت حاد باشد. معمولا در افرادی که چندین سال است مبتلا به بیماری هستند گروهی از علایم اضافی را نشان می‌دهند. این علایم شامل کهیر، جوش های پوستی ، آرتریت ، سوزش یا مورمور کردن در بازوها و پاها (Polyneuropathy) می‌باشد .

هپاتيت A
این نوع هپاتیت توسط یک ویروس شدیدا آلوده کننده و مسری ایجاد می شود و از طریق تماس های نزدیک قابل انتقال است. عمده ترین انتقال آن از طریق دهانی- مدفوعی می باشد یعنی در مناطقی که بهداشت رعایت نشده و پس از دستشویی دستها با آب و صابون شسته نمی شود و با همان دست غذا خورده می شود این ویروس به راحتی انتقال می یابد. همچنین در اثر آب, غذاها و شیر آلوده و همچنین در اثر خوردن صدف و گوشت نپخته ماهی انتقال می یابد.

در زمانی که علائم بیماری و زردی بروز کرد فرد فقط باید استراحت کند تا ویروس توسط دفاع سیستم ایمنی بدن مهار شود و به تدریج التهاب کبدی به وضعیت سابق برگردد. نکته قابل ذکر این است که هپاتیتA به هیچ نوع درمان دارویی احتیاج ندارد.

از آنجا که این نوع هپاتیت از طریق مدفوعی دهانی منتقل می شود ،بهترین راه برای پیشگیری از آن رعایت نکات بهداشتی و جدا کردن وسایل شخصی بیمار مبتلا به هپاتیتA ، در دوران بیماری است . اما در صورت تماس تزریق ایمونوگلوبولین سودمند است .

هپاتيتB
ابتلا به این نوع هپاتیت عوارض بی شماری دارد. از این رو اهمیت شناخت آن بسیار بالاست. راههای انتقال این ویروس عبارتند از:
- مادر به جنین : به ویژه اگر مادر در ماه سوم بارداری آلوده شده باشد احتمال انتقال بیماری به جنین بسیار بالا است.

- تماس جنسی: از راه خون, استفاده از سرنگ مشترک در معتادان تزریقی و یا فرو رفتن سوزن آلوده به ویروس به طور اتفاقی در پوست افراد سالم و استفاده از تیغ های آلوده است.

- ترشحات بدن: از جمله بزاق، مدفوع، صفرا، اشک و مایع منی به عنوان یکی از منابع انتقال ویروس مطرح هستند.

بعد از آلوده شدن به ویروس هپاتیتB سه مشکل بالینی رخ می دهد. اولا علائم دیده نمی شود. ثانیا مانند هپاتیتA علائم به صورت حاد یعنی ضعف, بی اشتهایی و زردی پیش رونده بروز می کند. ثالثا آنتی ژن ویروس در بدن باقی می ماند و اشکال مزمن بیماری اتفاق می افتد و بعدا با فعالیت مجدد ویروس علائم هپاتیت بروز می کند.

گاهی باعث ایجاد سرطان در کبد می شود. گاهی با بروز علائم هپاتیت حاد, زردی آنقدر زیاد می شود که روی عملکرد طبیعی مغز تاثیر گذاشته و باعث علائم خواب آلودگی و عدم هوشیاری می شود و به علت تخریب سلولهای کبدی زمان انعقاد خون به شدت طولانی می شود و خونریزی های مختلف در نواحی متفاوت بدن مثل خونریزی لثه, مخاطها و پوست اتفاق می افتد که وضعیت بیمار بسیار خطرناک و مرگبار می شود.

ویروس هپاتیتB در افراد بدون علامت, که به صورت مزمن و طولانی ویروس را در خون خود حمل می کنند از راههای گفته شده به افراد سالم انتقال می یابد.

نکته مهم آن است که درمان خاصی برای این بیماری هنوز کشف نشده است و ابتلا به این نوع از بیماری ویروسی مرگبار است.

امروزه پیشگیری از هپاتیتB از طریق واکسیناسیون و همچنین تزریق ایمونو گلوبولین صورت می گیرد . واکسن هپاتیتB در سه نوبت ( صفر ، یک ماه پس از نوبت اول و شش ماه پس از نوبت اول ) به صورت عضلانی صورت می گیرد . معمولا این نوع واکسیناسیون تا ده سال فرد را از ابتلا به هپاتیت بی ایمن می کند . می دهد . تزریق این واکسن امروزه در برنامه واکسیناسیون کودکان گنجانیده شده است . اما بزرگسالان نیز می توانند نسبت به انجام آن اقدام نمایند .

تزریق این واکسن برای همه افراد جامعه ضروری نیست ولی در موارد زیر توصیه می شود .
- همسر و فرزندان بیماران فرد مبتلا به هپاتیتB
- کسانی که با فرد مبتلا به هپاتیتB زیریک سقف زندگی می کنند .
- کادر بهداشت و درمان که در معرض تماس با بیماران مبتلا به هپاتیتB هستند .
- کادر نظامی و انتظامی که در معرض تماس با معتادان تزریقی مبتلا به هپاتیتB قرار دارند .
- نوزادانی که از مادر مبتلا به هپاتیتB متولد می شوند .

اگر تماس جنسی با بیمار مبتلا به هپاتیتB و یا تماس خون و وسایل برنده آلوده به خون وی ( مثل سرنگ یا تیغ آلوده ) اتفاق افتاده باشد در این صورت بهترین راه پیشگیری تزریق ایمونوگلوبولین حداکثر 48 ساعت پس از تماس می باشد . همچنین در مورد نوزادانی که از مادر مبتلا به هپاتیتB متولد می شوند تزریق ایمونوگلوبولین ضرورت دارد . البته در تمام این موارد شروع واکسیناسیون یا تکمیل آن نیز لازم است .

هپاتيتC
مهم‌ترين راه انتقال آن از راه خون شامل تزريق خون آلوده، تزريق مشترك بين معتادان تزريقي و خالكوبي است. این بیماری غالبا در گیرندگان خون و فراورده های خونی و معتادان تزریقی بروز می کند. البته در کشور ما انتقال این نوع از هپاتیت از طریق فراورده های خونی بسیار کم شده است زیرا کنترل می شوند. پیشگیری از این نوع از هپاتیت این است که معتادان تزریقی یا اعتیاد خود را ترک کنند و یا از روش دیگری برای استفاده از مواد مخدر استفاده کنند. قانونمندی و عدم تجاوز به حریم خانواده و فعالیتهای جنسی سالم نیز از راههای پیشگیری است.

متاسفانه برای هپاتیتC واکسن موثری ساخته نشده . اما در صورت تماس جنسی با فرد مبتلا یا بریدگی با وسایل آلوده به ویروس هپاتیتC تزریق ایمونوگلوبولین به منظور بالا بردن توان ایمنی بدن توصیه می شود .

 رعایت نکات زیر براي پيشگيري از انتقال هپاتیت به افراد سالم سودمند است:
- تصحيح عادات زندگي شامل ترك اعتياد و مصرف الكل
- قطع سيگار و رژيم غذايي سالم
- خودداري از اهدا خون و اعضا
- پرهيز از استفاده مشترك وسايل شخصي و تزريقات
- عدم مصرف دارو اعم از شيميايي يا گياهي بدون نظر پزشك معالج
- آگاهي دادن به افراد ارائه دهنده خدمات پزشكي و دندانپزشكي در مورد آلودگي
- داشتن رفتار جنسي مطمئن
- پاك كردن هر گونه لكه خون خود با محلول خانگي بليچ و دستمال كاغذي
- ترغيب و آموزش خانواده براي چك آپ و دريافت آموزش‌ها و خدمات پيشگيري مرتبط
- پوشاندن زخم ها و جراحات
- قرار دادن دستمال يا البسه آلوده به خون در كيسه پلاستيك قبل از دور انداختن
- دادن آگاهي در مورد راه‌هاي عدم انتقال شامل: عطسه، سرفه، در آغوش كشيدن، آب، غذا و تماسهاي معمول روزانه

نكته: باید توجه داشت که به هیچ عنوان نباید بيمار را از فعاليت های اجتماعی و حضور در جمع شامل كار ، مدرسه ، بازي و …محروم کرد.

هپاتيتD
فقط در بیمارانی که به صورت طولانی ناقل ویروس هپاتیتB هستند بروز می کند. علائم این بیماری مشابه سایر هپاتیت های ویروسی است؛ با این تفاوت که سیر شدیدی دارد و گاهی سبب تخریب کامل کبد و مرگ می شود.