شفا آنلاین>تغذیه> با فرارسیدن ماه مبارک رمضان و دریای خوبی‌های آن، هر انسانی برآن می‌شود تا روزه بگیرد و ثوابی ببرد. اما باید توجه داشت که توانایی همه برای انجام این فریضه یکسان نیست.
به گزارش شفا آنلاین،به نقل از سپید روزه در افراد بیمار با توجه به نوع بیماری متفاوت
است، در بعضی از بیماریها افراد می‌توانند، با مشاوره با متخصص تغذیه روزه
بگیرند و حتی گاهی روزه‌داری برای آنان مفید است، اما بیماران باید نظر
پزشک معالج خود را ملاک اصلی قرار دهند و بدون مشورت اقدام نکنند، به ویژه
افرادی که تحت رژیم‌های خاص درمانی هستند. این شماره به بررسی مسائل
تغذیه‌ای و بایدها و نبایدهای روزه می‌پردازد که در ادامه می‌خوانید. سوخت اصلی مغز قند است
حسین ایمانی، متخصص تغذیه بالینی و رژیم درمانی درخصوص اتفاقی در طول روزه‌داری برای ارگان‌های مختلف بدن می‌افتد، می‌گوید: «در شرایط روزه‌داری و ناشتایی قندخون افت می‌کند، که در بعضی افراد فشارخون هم افت می‌کند. ارگان های مختلفی برای تامین سوخت و ساز به قند یا گلوکز نیاز دارند. مغز مهم‌ترین ارگانی است که سوخت اصلی‌اش از قند تامین می‌شود. در شرایط گرسنگی یا روزه‌داری، چربی بدن به کتون تبدیل شده و سلول‌های مغز هم از کتون تغذیه می‌کند.
اما کتون کارایی قند را ندارد. بنابراین اولین ارگانی که در روزه‌داری دچار زحمت می‌شود، سلول‌های مغزی هستند که مجبورند، از اجسام کتونی که از متابولیسم چربی‌ها ایجاد می‌شوند، تغذیه کنند.» وی می‌گوید: «افرادی که فعالیت بدنی زیادی دارند، به دلیل اینکه سوخت اصلی آنها در تولید انرژی قند یا گلیکوژن ذخیره شده در کبد است، با کاهش این ماده، عملکرد عضلات آنها دچار کاهش می‌شود. در این حالت عضلات در تولید انرژی وارد مسیر بی‌هوازی شده و در عملکرد دچار مشکل می‌شوند، ضمن اینکه تجمع اسید لاکتیک در عضلات ضعف عضلانی را ایجاد می‌کند. به همین دلیل ورزشکاران قادر به ادامه روزه‌داری در طول تمرین نیستند. در افرادی هم که فشارخون پایین دارند، پایین بودن قندخون مشکل‌زا است. چراکه فشار افت کرده و بیمار غش می‌کند.»
ایمانی درمورد فواید فریضه روزه‌داری می‌گوید: « ازیک طرف روزه‌داری در برخی موارد خوب است، چراکه باعث کاهش چربی خون شده و چربی‌هایی مانند کلسترول و LDL کاسته شده و همچنین کاهش وزن نیز در نتیجه روزه داری اتفاق می‌افتد. کاهش وزن در برخی افراد که به بیماری قلبی یا ریسک‌فاکتورهای بیماری قلبی دچار هستند، مفید است. بیمارانی که چربی خون بالا دارند، با روزه داری خوب کنار می‌آیند. همچنین افرادی که پره‌دیابتیک بوده و قندخون ناشتای آنها بین 100 تا 125 است، روزه‌داری فاکتور مثبتی تلقی شده و می‌تواند قندخون آنها را پایین بیاورد.
از طرف دیگر، روزه‌داری باعث افزایش حساسیت به انسولین در بدن می‌شود و هرچه حساسیت سلول‌ها به انسولین بالاتر برود، فاکتور مثبتی در درمان بیمار دیابتیک و بیماران مستعد به دیابت، می‌شود. روزه‌داری باعث کاهش وزن شده و همین کاهش وزن، می‌تواند چربی و فشارخون را کاهش دهد.» وی ادامه می‌دهد: «روزه‌داری در زنانی که افزایش وزن داشته، یا مبتلا به سندرم تخمدان پلی‌کیستیک هستند، می‌تواند، منجر به بهبود سندرم تخمدان پلی‌کیستیک شود.
چراکه با ناشتایی، سطح انسولین در بدن کاهش پیدا کرده و وقتی این کاهش رخ دهد، سندرم تاحدودی بهبود پیدا می‌کند. یعنی وقتی قند خون کاهش می‌یابد، ترشح انسولین کم شده که خود می‌تواند در طولانی‌مدت منجر به بهبودی شرایط تخمدان پلی‌کیستیک شود.»
سروتونین‌ها هم باعث افزایش طول عمر می‌شود
این استاد دانشگاه می‌گوید: «آنچه در مقالات جدید نشان داده می‌شود، این است که در افراد نرمال، روزه‌داری باعث ایجاد واسطه‌های داخل سلولی به نام AMPK می‌شود. وقتی میزان AMPK در بدن بالا برود، موادی به نام سیرتویین‌ها در بدن افزایش پیدا می‌کنند. سیرتویین‌ها هم باعث افزایش طول عمر می‌شود.»
به عقیده ایمانی: «درست است که درخصوص سیستم مغز و اعصاب گفته شد، سوخت مغز از گلوکز خون است، یعنی 80 درصد سوخت مغز را گلوکز تشکیل می‌دهد، اما از یک طرف، حالت روزه داری باعث تولید موادی به نام BDNF می‌شود. این مواد سلول‌های بنیادی مغز، نورون‌های فعال ایجاد کرده و این نورون‌ها در طولانی‌مدت یادگیری را افزایش می‌دهند.
روزه‌داری باعث تقویت سیستم ایمنی بدن می‌شود. چراکه بدن در حالت ناشتایی می‌تواند، رادیکال‌های آزاد را کم کرده و اتوفاژی در بدن فعال می‌شود. اتوفاژی در بدن سلول‌های معیوب را ازبین می‌برد. یعنی به پاکسازی بدن کمک می‌کند. چند مورد مشاهده شده که افرادی که مستعد آلزایمر بودند، با دوره‌های طولانی روزه‌داری، یادگیری بهتری داشته‌اند. این موضوع به‌خاطر تولید همان مواد BDNF است.»
چه افرادای نباید روزه بگیرند؟
این متخصص تغذیه بالینی می‌گوید: «افرادی که فعالیت زیاد بدنی داشته و مجبور هستند، در هوای گرم و فضای باز فعالیت داشته و خصوصا اینکه اگر دچار بیماری‌های تنفسی هم باشند، نمی‌توانند، روزه‌دار بمانند. چراکه آب بدن و توانایی آن کاهش داشته و عارضه تنفسی وخیم‌تر می‌شود. دربین عارضه‌های تنفسی، بیماران مبتلا به آسم و برونشیت نباید روزه بگیرند. چراکه روزه‌داری در این بیماریها با کاهش آب بدن و غلیظ شدن خلط بدن، عارضه‌ها را شدیدتر می‌شود.»
روزه‌داری نمره چشم را تغییر نمی‌دهد
وی می‌گوید: «روزه‌داری در افرادی که بیماری‌های چشمی دارند، منعی ندارد. برخی معتقدند که با روزه گرفتن و گرسنه ماندن، نمره چشم افزایش پیدا کرده و چشم ضعیف شده یا پیرچشمی ایجاد می‌شود، این تصور غلطی است. تنها بیماران چشمی که باید از روزه‌داری پرهیز کنند، افراد مبتلا به آب‌سیاه یا گلوکوم است.
چراکه در این بیماران با روزه‌داری، مخصوصا در هنگام افطار، فشار چشم افزایش پیدا کرده و بیماری فرد بدتر می‌شود. لذا معمولا به این بیماران توصیه می‌شود از روزه‌داری پرهیز کنند.» ایمانی در مورد شرایط روزه‌داری در زنان باردار می‌گوید: «گروه بعدی که باید شرایط روزه‌داری خود را تحت نظر متخصص تغذیه بالینی چک کنند، زنان باردار و شیرده هستند. نکته‌ای که در زنان باردار و شیرده وجود دارد، این است که در سه ماهه اول بارداری به هیچ‌وجه روزه‌داری توصیه نشده و منع می‌شود.
حیاتی‌ترین دوران بارداری، سه ماهه اول بارداری است، زیرا سیستم عصبی جنین درحال شکل‌گیری است. در سه ماهه دوم و سوم بارداری هم امر روزه‌داری باید با احتیاط صورت گیرد. زیرا سیستم بدنی هر فرد با فرد دیگر متفاوت است. » ایمانی در مورد روزه‌داری در بیماران قلبی هم نکاتی ذکر کرده و ادامه می‌دهد: «بیماران مشکل دریچه قلب می‌توانند روزه بگیرند. در بیماران نارسایی قلبی یا ایسکمی قلب به دلیل اینکه حجم مایع در گردش خون مهم است، روزه‌داری منع می‌شود. کاهش حجم مایعات در خون در نارسایی‌های قلبی و ایسکمی خطرآفرین است. اما در بیماری‌های کاردیووسکولار که فقط چربی خون بالا است، روزه‌داری ایرادی ندارد. این نکته مهم است، که در بیماری‌های فشارخونی چه تحت عنوان بیماری‌های نفرولوژی و چه با علت‌های قلبی، اگر فشارخون کنترل نشده باشد، نباید روزه گرفت. چراکه کم‌آبی می‌تواند، فشارخون را بدتر کند.»
کدام دیابتی‌ها می‌توانند روزه بگیرند؟
وی می‌گوید: «به‌طورکلی، هر فرد دیابتی، چه نوع یک و چه نوع دو، هر بیمار دیابتی که از انسولین استفاده می‌کنند، نباید روزه بگیرد. بنابراین دیابت نوع یک کلا از روزه‌داری منع می‌شود. بیماران دیابتی نوع دو هم دو دسته هستند: بیمارانی که انسولین مصرف می‌کنند، و آنهایی که مصرف نمی‌کنند، انسولینی‌ها نباید روزه بگیرند، اما افرادای که از انسولین استفاده نمی‌کنند، اگر بیش‌از دو دارو مصرف کنند، از روزه‌داری منع می‌شوند. بیماران دیابتی که روزه می‌گیرند، باید قبل‌از افطار قندخون خود را چک کنند، زیرا اگر افت قندخون آنها به زیر 70 یا 60 برسد، نباید دیگر روزه بگیرند. افت قند در طولانی مدت آنها اذیت می‌کند. اگر دیابت همراه با عارضه کلیوی، چشمی یا قلبی باشد، روزه‌داری ممنوع است.»
آیا بیماران کلیوی روزه بگیرند؟
متخصص تغذیه بالینی می‌گوید: «وظیفه اصلی کلیه تعادل آب و الکترولیت‌های بدن و دفع مواد اضافی مانند اوره و کراتینین و املاح اضافی مثل سدیم،پتاسیم و فسفر بدن است. کلیه ارگان مهمی برای دفع مواد زاید است. در بیماران کلیوی که فشارخون کنترل نشده دارند، روزه داری منع می‌شود. افرادی که سطح کراتینین آنها بیش‌از حد نرمال باشد، یعنی بیش‌از یک و چهار یا یک و نیم باشد، نباید روزه بگیرند، چراکه هم اختلال در فشارخون و هم آسیب به کلیه ایجاد می‌شود. بیماران پیوندی هم تا یک‌سال بعداز پیوند، مجاز به روزه‌داری نیستند.
در بین بیماری‌های گوارشی، کم‌آبی بدن، یبوست را تشدید می‌کند. بیماران زخم معده و نارسایی کبدی و مشکلات روده‌ای نباید روزه بگیرند. البته بیماران کبدی که هنوز دچار نارسایی نشده‌اند، می‌توانند روزه بگیرند، مگر اینکه کبد دچار نارسایی یا سیروز شود. بیمارانی که بیماری‌های دستگاه گوارش مانند کولیت اولسراتیو یاد کرون دارند، نباید روزه بگیرند، اما سایر بیماری‌های گوارشی مشکلی ندارند. در بیماران هپاتیت B که بدن مشکل دارد و نمی‌تواند گلیکوژن کبد را به گلوکز تبدیل کند، احتمال افت قند وجود داشته و در نتیجه روزه‌داری ضرر دارد.»
پروتیئن‌ها تشنه‌تر می‌کند
حامد پورآرام، دکترای تغذیه از دانشگاه علوم پزشکی تهران در مورد تغذیه ماه رمضان می‌گوید: «درواقع تفاوت کیفی بین تغذیه در ماه رمضان و سایر ایام وجود ندارد. تنها تفاوت آن مدت زمان برای مصرف مواد غذایی محدود است. بنابراین همان پنج گروه اصلی نان، غلات، سبزیجات، میوه، گوشت و حبوبات و مغزها و شیر و لبنیات با رعایت دو اصل تعادل و تنوع باید مصرف شود.»
وی می‌گوید: «نکته اینجا است که برخی غذاها در افطار و برخی مواد در وعده سحری باید به بدن برسد. وعده سحری شبیه ناهار است. اما باید توجه داشت که در این وعده پروتئین زیاد مصرف نشود. مثلا انواع چلوکباب جایگاهی در وعده سحر ندارند، چراکه فرد را تشنه‌تر می‌کنند، پروتئین‌ها برای هضم به آب زیادی نیاز دارند. انواع خورشت‌ها برای وعده سحری مناسب است.
وعده افطار باید غذای سبک سرو شود. چای کمرنگ و آب ولرم، همراه با خرما شروع‌کننده خوبی برای بازکردن روزه است. نه تنها در سحری بلکه در وعده افطار هم باید نمک به اندازه مصرف شود. زیرا نمک هم منجر به تشنگی می‌شود.» پورآرام می‌گوید: «مصرف غذاهای سهل‌الهضم در وعده افطار جایگاه خوبی دارد. غذاهایی که چربی بیشتری داشته یا دیرتر هضم می‌شوند، بهتر است به وعده سحر انتقال داده شوند. چراکه بدن فرصت بیشتری را برای هضم دارد.
هر غذایی که سرخ شود، دیرهضم است. زیاده‌روی در مصرف آب و مایعات در هر دو وعده توصیه نمی‌شود. مصرف سوسیس و کالباس خصوصا در وعده سحر توصیه نمی‌شود، چراکه معمولا همراه با ترش‌شدن معده و مشکلات گوارشی است. شیرینی‌جات مصرفی هم باید طبیعی باشد، مانند خرما.»
وی درخصوص روزه‌داری بدون مصرف وعده سحری می‌گوید: «توصیه ما این است که بدون سحری روزه گرفته نشود. بین سحر تا افطار فاصله زیادی است، لذا فشارهای متابولیک به بدن وارد شده و قندخون کاهش پیدا کرده و فرد دچار سردرد می‌شود. از سوی دیگر زیاده‌روی در مصرف شیرینی‌جات خودش باعث کاهش قندخون می‌شود و سردرد و سرگیجه ناشی از افت قندخون به سراغ فرد می‌آید.»
نظرشما
آخرین اخبار