مسمومیت با سرب علامت ویژه‌ای ندارد تا به محض مشاهده آن به پزشک مراجعه شود، آن هم به این دلیل که اندازه‌گیری سرب خون جزو آزمایش‌های متداول خون نیست و پزشکان آن را جزو موارد تشخیصی خود قرار نمی‌دهند. به طور کلی مسمومیت با سرب یکی از عوامل ایجادکننده کم‌خونی، پوکی استخوان و ایجاد ضعف عمومی و خستگی مزمن در بزرگسالان است و لازم است اندازه‌گیری غلظت سرب خون در آزمایشات خون نیز لحاظ شود. در ضمن این مسمومیت فقط شامل افرادی که به شکل خوراکی تریاک مصرف می کنند نمی‌شود، بلکه به دلیل افزایش آلودگی‌های محیطی این مسمومیت در بین مصرف‌کنندگان لوازم آرایش غیراستاندارد و تقلبی، کارگران معدن، کارکنان چاپخانه‌ها و... به وضوح مشاهده می‌شود. سرب یک فلز سمی است که باعث بیش‌فعالی و اضطراب شده و کشنده است.

به علت آلودگی محیطی، آلودگی آب‌ها و دریاها فلزات سنگین مانند سرب و جیوه در منابع غذایی ما وجود دارد. منابع سنگین مانند فلزات به هر میزانی در طول زمان برای بدن زیانبار است. سرب راه‌های زیادی برای کشتن انسان دارد. مهم‌ترین این راه‌ها وارد شدن در ترکیب گلوله اسلحه است، اما در خانه و محیط زندگی ما هم چیزهایی هست که می‌تواند حاوی سرب باشد و مسمومیت با آن را به دنبال داشته باشد. نکته قابل توجه آنکه مسمومیت با سرب برخلاف اکثر مواد دیگر به تدریج و در طی ماه‌ها و حتی سال‌ها اتفاق می‌افتد.

با بررسی‌های انجام شده در دو ماه اخیر میزان مسمومیت سرب در مصرف‌کنندگان تریاک بیش از حد معمول است. باید دانست که در برخی داروخانه‌ها داروی این بیماری وجود ندارد و توصیه می‌شود در این شرایط افراد معتاد به تریاک و شیره از مصرف این مواد به شکل خوراکی خودداری کنند. در ضمن این افراد باید بیش از حد معمول از ترکیبات لبنی همچون شیر و ماست استفاده کنند. در اصل مسمومیت سرب فقط شامل مصرف‌کنندگان تریاک نمی‌شود، بلکه وجود آلودگی‌های محیطی به وضوح مشاهده می‌شود. برای مثال در ترمز اتومبیل سرب وجود دارد و به این ترتیب با هر بار ترمز زدن مقدار قابل توجهی سرب به وجود می‌آید. اما این روزها سرب فقط برای مصرف‌کنندگان خوراکی تریاک مشکل ایجاد کرده است و این مشکل در مناطق شرق کشور و به‌ویژه در شهر کرمان مشاهده می‌شود.

مسمومیت با سرب و داروها

چندی پیش فردی با دفتر روزنامه تماس گرفت و از مسمومیت برادرش بر اثر مصرف تریاک خبر داد. این شهروند تهرانی به «آرمان» می‌گوید: افراد معتاد بعد از گذشت مدتی از مصرفشان با مشکلات کلیوی مواجه می‌شوند که بر اثر نارسایی کلیوی سرب وارد خونشان می‌شود. او ‌می‌افزاید: در یک سال اخیر رقمی حدود ۱۰۰ میلیون تومان در بیمارستان‌های خصوصی برای درمان برادرم خرج کرده‌ام و بالاخره بعد از آزمایش‌های فراوان، پزشکان متوجه وجود سرب در خونش شدند. اما نکته تامل برانگیز اینجاست که با وجود اینکه پزشکان برای درمان این مسمومیت آمپول دی‌مرکاپرول(بال) را تجویز می‌کنند، اما این دارو به هیچ عنوان در کشور یافت نمی‌شود. به گفته این فرد این دارو در شش ماه گذشته از سوی وزارت بهداشت وارد می‌شده، اما هم‌اکنون با تماس‌های مکرر به سامانه وزارت بهداشت فقط به عدم وجود این دارو تاکید می‌شود. او درباره داروهای مشابه تولید داخل برای کاهش میزان سرب بدن می‌افزاید: داروهای مشابه آمپول دی مرکاپرول قرص است.

این فرد درباره مسمومیت با سرب می‌گوید: مسمومیت سرب موجب افزایش آرسنیک، جیوه و فلزات سنگین در فرد می‌شود و به این ترتیب سطح فلزات خون افزایش یافته و این افراد به مرور زمان با گرفتگی دست و پا و فلج شدن برخی اندام‌ها مواجه می‌شوند. برای مثال اگر سری به بیمارستان لقمان زده باشید خواهید دید که این بیماران فقط خواب هستند و داروی تجویز شده به این افراد به هیچ عنوان کارایی ندارد. این فرد درباره تفاوت تاثیر داروهای خارجی و داخلی می‌گوید: با تجویز آمپول خارجی به مدت یک هفته سرب بدن کاهش یافته و با گذشت۱۰ روز فرد توانایی حرکت خواهد داشت، اما به دلیل عدم وجود چنین آمپولی در جامعه روند درمان با مصرف داروهای داخلی یک سال به طول می‌انجامد. چون مصرف قرص‌های تولید داخل یا مشابه این آمپول عوارض دیگری همچون تشنج، گرفتگی دست و پا و... را به همراه دارد. با این تفاسیر با تضعیف سیستم ایمنی بدن بیمار به نسبت مصرف این قرص‌ها نیز هیچ تاثیری نخواهد داشت و به این ترتیب بسیاری از افراد در این شرایط سلامتی خود را از دست خواهند داد.

باید دانست که مسمومیت سرب فقط شامل مصرف‌کنندگان تریاک به شکل خوراکی نیست، بلکه وجود سرب در لوازم آرایش تقلبی، افراد فعال در چاپخانه‌ها، جوشکاران، کارگران معدن و... نیز به وضوح مشاهده می‌شود. این فرد درباره نحوه درمان برادرش می‌گوید: به دلیل شرایط نامطلوب برای تهیه دارو با رایزنی‌های انجام شده توانستیم این دارو را از خارج از کشور وارد کنیم، اما باید دانست که شاید بنده توانایی و تمکن مالی برای درمان برادرم را داشته باشم، اما افرادی که از چنین امکاناتی برخوردار نیستند چگونه باید از این مسمومیت و پیامدهای آن در امان باشند؟

در ضمن افزایش سرب در بدن سن و سال ندارد. باید دانست انباشت تدریجی این ماده در بدن به صورت مخفیانه در طی یک مدت باعث بروز علائم مسمومیت می‌شود. به گفته او بیشترین تاثیر آسیب‌زای سرب در کودکان زیر ۶ سال و به طور جدی‌تر، زیر سه سال است. در کودکان، مسمومیت با سرب باعث کوتاه‌قدی و توقف رشد می‌شود. آسیب مغزی و افت بهره هوشی نیز در این کودکان مشاهده شده است. سرب اضافی وارد شده به بدن در ارگان‌های مختلف بدن رسوب کرده و موجب آسیب و اختلال عملکرد آنها می‌شود. آسیب کلیه‌ها، نقص شنوایی غیرقابل بازگشت و نیز آسیب دائمی عصبی و مغزی، همه و همه به همین ترتیب ایجاد می‌شوند.

اما در بزرگسالان سرب می‌تواند باعث بالا رفتن فشار خون، مشکلات و ناراحتی‌های گوارشی، آسیب کلیه‌ها و نیز اعصاب شود. غلظت‌های بالای سرب در خون و رسوب آن درعضلات و مفاصل موجب درد در این مناطق می‌شود. همچنین سرب با آسیبی که به سلسله اعصاب مرکزی بدن وارد می‌کند، می‌تواند اختلالات گوناگون خواب را در شخص به وجود آورد.

نظارت کامل و مستمر حافظ سلامت جامعه

یک عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس نهم درباره مسمومیت‌های ناشی از سرب و چگونگی درمان آن به «آرمان» می‌گوید: یکی از اهداف سازمان غذا و دارو عدم وجود کمبود دارویی در کشور است. با وجود اینکه در سال‌های ۹۱، ۹۲ و۹۳ مشکلات دارویی فراوانی در کشور وجود داشت، بالطبع در این زمینه شاهد رفتارهای انقباضی از سوی وزارت بهداشت بودیم.

عابد فتاحی می‌افزاید: یکی از حقوق مردم دسترسی به دارو است، به این ترتیب حتی با داروهای با کیفیت پایین در تولید داخل هم باید برای مردم دارو تولید کرد و امکان دسترسی آن برای همگان وجود داشته باشد. به گفته او در برخی شرایط دولت‌ها برای فراهم کردن دارو برای مردم یارانه پرداخت می‌کنند، باید دانست که وظیفه ما اداره امور مردم به بهترین شیوه است. هم اکنون موضوع آنفلوآنزا در کشور مطرح شده است، ‌این در حالی است که در هر دوره‌ای واکسن‌هایی تولید می‌شود که برخی واکسن‌ها برای درمان بیماران چندان مناسب نیست و به نسبت با بررسی شرایط باید به تولید داروی جدید پرداخت. این عضو کمیسیون بهداشت و درمان تاکید می‌کند: در شرایط کنونی با وجود آلودگی‌های زیست محیطی در جامعه باید وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی شرایط را به نحوی پیش‌بینی کند که هیچ کمبودی در زمینه دارو درکشور وجود نداشته باشد. به گفته او باید رسانه‌ها به نحوی در زمینه کمبود دارو به اطلاع‌رسانی بپردازند که وزارت بهداشت و درمان متوجه این امر مهم شده و موضوع سلامت افراد در جامعه را با حساسیت ویژه‌ای دنبال کند. فتاحی می‌افزاید: باید داروهای مورد نیاز را با یارانه در اختیار بیماران قرار داد.

او درباره افزایش مسمومیت سرب در بین مصرف‌کنندگان تریاک می‌گوید: تا وقتی در جامعه نظارت مستمر وجود نداشته باشد حتی امکان مسمومیت دارویی نیز وجود دارد. از نظر اقتصادی اکثر تولیدات داخلی باید رقابت‌پذیر و با ارتقای کیفیت تولید شود. فتاحی می‌افزاید: هم اکنون در جامعه باید افراد را نسبت به انواع سرطان‌ها، دیابت و بیماری‌های ریوی آگاه کرد.آرمان