نشانگان متابولیک یعنی چه و به چه کار می آید؟

       نشانگان متابولیک که تحت نام نشانگان مقاومت به انسولین هم شناخته می‌شود، زمانی در اواخر دهه گذشته در معرض توجهات قرار گرفت که محققان پزشکی و اپیدمیولوژیست‌ها مجموعه‌ای از عوامل را شناسایی کردند که هم با بیماری‌ قلبی و هم دیابت در ارتباط بودند.

       عواملی که به عنوان خصوصیات نشانگان متابولیک در مورد آنها توافق وجود دارد، به‌طور قابل توجهی تکامل یافته‌اند، اما توافق عمومی آن است که فرد باید حداقل 3 مورد از 5 فاکتور زیر را داشته باشد تا با این تشخیص شناخته شود: 1) چاقی مرکزی، احشایی و شکمی، که به‌وسیله دور کمر بزرگ خود را نشان می‌دهند، 2) افزایش سطح گلوکز خون، 3) افزایش فشار خون، 4) افزایش سطح تری‌گلیسیرید خون، 5) سطوح غیرطبیعی کلسترول خون همراه با کاهش سطح کلسترول خوب یا HDL.

       داشتن 3 مورد یا بیشتر از این فاکتورها، خطر بیماری‌های قلبی‌عروقی را بیشتر می‌کند، مانند حمله‌های قلبی یا سکته مغزی و دیابت نوع 2. این خطرها پیش از این به عنوان اختلال دیررس شناخته می‌شد، اما امروزه دیده می‌شود افراد جوانتری هم که این عوامل خطر را دارند، دچار عوارض قلبی‌عروقی می‌شوند.

       در شماره گذشته در مورد چگونگی تشخیص آن صحبت شد. در ادامه، به درمان آن پرداخته خواهد شد.

درمان نشانگان متابولیک
       یکی از اهداف پزشکان در پیگیری نشانگان متابولیک شناسایی افرادی است که اندازه دور کمر و چربی اضافی احشایی/مرکزی/شکمی آنها، خطرات بیماری قلبی‌عروقی و دیابت را در آنها زیاد می‌کند، اما افرادی که به جای دارودرمانی با تعدیل سبک زندگی به مقصود درمانی می‌رسند، در مراحل انتهایی بیماری‌شان تشخیص داده می‌شوند.

       اغلب زمانی که سطوح اجزای تشکیل دهنده نشانگان متابولیک به حد آستانه خود می‌رسند، بیمار هنوز علایمی را نشان نمی‌دهد که نیاز به مداخلات مستقیم پزشکی داشته باشد. سطح بالای گلوکز خون، فشار خون بالا و ناهنجاری‌های چربی و کلسترول اغلب نخستین اهداف با مقیاس‌های سبک زندگی هستند.

       شاید بتوان گفت این نشانگان می‌تواند وجود داشته باشد، اما اجزای خاص اغلب در زیر سطحی هستند که نیاز به درمان داشته باشد، زیرا درمان دارویی برای هر یک از اجزای نشانگان متابولیک می‌تواند در تشخیص نشانگان موثر باشد و به حساب آید. به‌طور مثال، مصرف داروهای ضدفشار خون یا پائین آورده چربی خون، به معنای آن است که شما مبتلا به فشار خون بالا هستید یا چربی خونتان بالا است و هر یک نشان از وجود این سندرم دارند.

       مهم‌ترین جنبه مدیریت این نشانگان با اصلاح سبک زندگی، کاهش توزیع چربی بیش از اندازه قسمت فوقانی بدن و چاقی است که فقط با کاهش وزن اصلاح می‌شوند.

برای درمان و پیشگیری از کلسترول غیرطبیعی، مقیاس‌های زیر می‌توانند علیه دیگر عوامل خطر در این نشانگان کمک کننده باشند:
       - مصرف رژیم غذایی سالم برای قلب
       - انجام منظم ورزش
       - اجتناب از سیگار کشیدن و کاهش مصرف الکل

درمان‌های دارویی برای نشانگان متابولیک
       تمرکز اصلی درمان عبارت است از اصلاح سبک زندگی، اما دارو درمانی نیز می‌توانند استفاده شوند و در این زمینه، اغلب متفورمین تجویز می‌شود. این استراتژی به‌وسیله انجمن دیابت آمریکا برای گروه‌های خاص در معرض خطر بالا توصیه شده، یعنی افرادی که سطح بالای گلوکز داشته و چاق هستند.

       متفورمین دارویی است که اغلب برای درمان دیابت نوع 2 در افرادی که با رژیم غذایی و ورزش به تنهایی موفق نیستند، به کار می‌رود. این دارو به‌طور رسمی برای استفاده پیشگیرانه در افرادی که در معرض خطر بالای ابتلا به دیابت، به دلیل نشانگان متابولیک هستند، تجویز نمی‌شود. البته بعضی از پزشکان آن را برای پیشگیری از بروز دیابت در افرادی تجویز می‌کنند که سطح قند خونشان افزایش یافته و چاقی شکمی دارند.

       البته باید متذکر شد که باید همراه با تجویز این دارو، بیمار حتما اصلاحات سبک زندگی را هم انجام دهد که بسیار موثرتر از مصرف دو بار در روز متفورمین برای کاهش شانس ابتلا به دیابت نوع 2 است. در حقیقت، ورزش و رژیم غذایی بسیار موثر هستند، به طوری‌که کارآزمایی‌های بالینی نشان داده‌اند با این اصلاحات، از یک مورد ابتلا به دیابت در هر 7 نفر فردی که برای 3 سال با مقیاس‌های سبک زندگی درمان شوند، پیشگیری می‌شود.

       برنامه پیشگیرانه سخت بوده و شامل موارد زیر است: مداخلاتی که حداقل 7 درصد از وزن اولیه بدن را کاهش دهد و این کاهش را با روش‌های زیر حفظ کند: رژیم غذایی سالم، کم‌کالری و کم چربی، همچنین فعالیت فیزیکی با شدت متوسط، مانند پیاده روی سریع برای حداقل 150 دقیقه در هفته.

       دیگر داروهایی که ممکن است برای درمان نشانگان متابولیک استفاده شود، استاتین‌ها هستند در افرادی که کلسترول LDL آنها بالا است. داروهای ضدفشار خون بالا هم برای بیماران مبتلا به پرفشاری خون تجویز می‌شود. باز هم در اینجا تکرار می‌کنیم که اصلاح سبک زندگی از همه دارودرمانی‌ها موثرتر خواهد بود.سپید