اختلالات روانی بعد از جنگ‌ها در چهارشنبه‌سوری

 مدیرکل سلامت روان وزارت بهداشت هشدار داد: اختلالات روانی بعد از جنگ‌ها در چهارشنبه‌سوری به گزارش شفا آنلاین  ، چهارشنبه سوری جشنی است که در چهارشنبه آخر سال در بین ایرانیان مرسوم بوده است و در این شب خاص مراسمی برگزار می‌شود. چهارشنبه سوری مرکبی از دو کلمه چهارشنبه که یکی از ایام هفته و سوری به معنای سرخ است. جشن چهارشنبه‌سوری یکی از جشن‌های ایران باستان و قبل از اسلام است و می‌دانیم که قبل از اسلام بین ایرانیان جشن‌های زیادی بود که به مناسبت‌های مختلف و به بهانه‌های مختلف برگزار و در حالت کلی موجب بالا رفتن روحیه مردم و ارتقاء سلامت روان می‌شد. یکی از این جشن‌ها جشن نوروز است که این جشن مبنای دینی ندارد اما از نظر دین هم رد نشده است از جمله جشن نوروز که برخی اهل‌بیت علیهم‌السلام آن را تائید هم کرده‌اند. درباره تغییر ماهیت این جشن که در سال‌های اخیر مشکلات زیادی را برای مردم ایجاد کرده است و همچنین در زمینه سازماندهی این جشن ملی مصاحبه‌ای با دکتر عباسعلی ناصحی‌،مدیرکل سلامت روان وزارت بهداشت ترتیتب دادیم. وی معتقد است: افزایش روحیه خشونت و افسردگی حاصل از استرس انفجارها بین نوجوانان و جوانان که می‌تواند پس از چهارشنبه‌سوری هم ادامه داشته باشد مهمترین معضلات حاصل از این مراسم است.  * کمی درباره سنت‌های قدیمی چهارشنبه‌سوری توضیح دهید ناصحی: ما ایرانی‌ها دو سری جشن داریم، یکی جشن‌های ملی و یکی جشن‌های مذهبی؛ لذا هرچه جشن‌ها بیشتر باشد، نشاط، بیشتر خواهد شد. از جشن‌های دیگر نیز می‌توان جشن سیزده‌بدر، مهرگان، تیرگان و شب یلدا نام برد. جشن چهارشنبه سوری پیش درآمد جشن نوروز است که البته باید مراقب بود که موجب عزای نوروز نشود. در چهارشنبه سوری مراسم متعددی انجام می‌شد که معروف‌ترین آنها پریدن از روی آتش بود که به ترتیب افراد خانواده از روی آتش می‌پریدند و هنگام پریدن برخی شعرها را می‌خواندند؛ مثلا "زردی من از تو، سرخی تو از من" و معنای آن این است که زردی، بی‌حالی و رنگ‌پریدگی من به تو منتقل شود و قرمزی و انرژی و انگیزه تو به من منتقل شود یا شعر دیگر آن این است که "غم برو شادی بیا، محنت برو روزی بیا" که اشاره به تقویت روحیه و از بین رفتن افسردگی و تنگدستی دارد که جای آن را گشاده‌دستی بگیرد. لذا یک نیروی فزاینده برای چیره‌شدن بر غم و افسردگی‌هابه مردم داده می‌شد. اثر مثبت دیگر این جشن پاکسازی منزل بود که وسایل اضافه و ضایعات منزل را در جایی جمع می‌کردند و آن را آتش می‌زدند و این باعث می‌شد که محیط و منزل از آلودگی‌ها پاک شود چرا که آتش یکی از مهمترین پاک کننده هاست. از مراسمات دیگر کوزه‌شکنی است  که از بام خانه کوزه‌ها را به پایین پرتاب می‌کردند و آن به این معنی بود که غم‌های خانواده در این کوزه جمع شده و به بیرون پرتاب می‌شود و به طور خلاصه جشن‌های چهارشنبه سوری موجب افزایش نشاط اجتماعی، افزایش روابط بین فردی و شریک‌شدن در شادی و غم همدیگر و فراموش‌کردن مشکلات و ناکامی‌های سال را فراموش کنند و با انرژی فروان‌تری وارد سال جدید شوند. اینها اثرات مثبت چهارشنبه سوری است. اگر بخواهیم از ویژگیهای مثبت آن استفاده کنیم چهارشنبه سوری یکی از عوامل بالا بردن سلامت اجتماعی و روانی مردم خواهد بود.  * اما ظاهراً این جشن با ویژگی‌های مثبت تغییر ماهیت داده است *ناصحی: همینطور است، دیده می‌شود در سال‌های اخیر شکل و ماهیت چهارشنبه سوری تغییر کرده است و امروزه در شهرهای بزرگ و بخصوص تهران تبدیل به ضرر شده است و آسیب‌های متعددی را به بار آورده است. این جشن در حال حاضر موجب اسراف در مال به علت خرید ترقه‌های مختلف و موجب آتش‌سوزی  و حتی معلولیت‌ها می‌شود. بسیار دیده شده است که مواد آتش‌زا منفجر شده است و در نهایت معلولیت‌های متفاوتی را به بار آورده است و در نهایت به اموال بیت‌المال آسیب وارد شده است. در کنار اینها موضوع آسیب‌های جسمی زیادی هم مطرح است، قطع عضو در اثر انفجار مواد منفجره و آسیب‌های نابینایی و سوختگی‌های وخیم و حتی مرگ در این شب مشاهده شده است که برخی از این موارد قابل جبران نیست و برای فرد تا آخر عمر باقی می‌ماند. از نظر روانی نیز مشکلات زیادی را به وجود می‌آورد به طوری که آمارهای سازمان‌های بهداشت جهانی نشان می‌دهد شیوع افسردگی در تمام دنیا رو به افزایش است. به طوری که در سال 2030 افسردگی به عنوان اولین بیماری ناتوان‌کننده دنیا شناخته خواهد شد. اینکه چرا شیوع افسردگی در دنیان رو به افزایش است در حال بررسی است اما یکی از مهمترین عواملی که در این زمینه عنوان می‌شود این است که توسعه شهرنشینی و به تبع آن افزایش استرس و اضطراب موجب بالارفتن میزان افسردگی می‌شود. در سال‌های گذشته بیشترین جمعیت مردم ایران در روستاها ساکن بودند اما با شهرنشین شدن مردم به همان نسبت میزان استرس و اضطراب بالاتر رفته و افسردگی را هم در پی خواهد داشت که برنامه چهارشنبه سوری هم می‌تواند با وارد کردن استرس به مردم افسردگی آنها را هم موجب شود. آلودگی‌های صوتی شدید، اضطراب و وحشت و ترس را به مردم القاء می‌کند و این سروصداها بخصوص برای سالمندان وبیماران بسیار خطرناک است و می‌تواند موجب افزایش بیماران اعصاب و روان شود.  * بیماری‌ها و آسیب‌های دیگر حاصل از این انفجارها چیست؟  ناصحی: یک بیماری خاصی در روانپزشکی به نام "اختلال استرس بعد از حادثه" وجود دارد که این اختلال را به طور مشخص در حوادث جنگی مشاهده می‌کنیم و این بیماری در چهارشنبه سوری به دنبال انفجارها اتفاق می‌افتد. در کار بالینی هم شاهد آن هستیم که استرس مردم واقعا بالا رفته است و تعدادی از مردم به این بیماری مبتلا هستند که راه های روان درمانی را برای آنها پیش گرفته‌ایم. در کنار اینها مواجه هستیم با افزایش آلودگی صوتی محیط، ضایعات محیط و منازل در گذشته سوزانده می‌شدند اما در حال حاضر با انفجارها آلودگی‌های صوتی زیاده شده است و امکانات شهری آسیب می‌بیند. یکی از فواید چهارشنبه سوری این بود که روابط اجتماعی را افزایش می‌داد اما امروز شاهد هستیم که مردم سعی می‌کنند در چهارشنبه سوری بیرون نیایند لذا عاملی برای تعاملات اجتماعی شده است. مسئله مهم دیگر این است که شرکت در این انفجارها می‌تواند موجب افزایش روحیه خشونت در نوجوانان و جوانان شود.  * کدام‌یک  از سازمان‌ها برای سازمان‌دهی این مراسم باید همکاری کنند؟  *ناصحی: چهارشنبه‌سوری اگر به درستی اجرا شود، موجب ارتقای روحیه و سلامت روان جامعه خواهد شد، لذا باید از مواد آتش‌زا که همراه با آسیب‌های جسمی است خودداری کند و اگر کسی می‌خواهد مراسمی برگزار کند این مراسم سنتی باشد و حدالامکان در فضای باز و بدون خطر انجام دهد. بعد از انقلاب یکی از کارهایی که سیاست‌گذاران تائید کردند این بود که چهارشنبه سوری را حذف کنیم چرا که این مراسم نوعی آتش‌پرستی است و آتش پرستی مربوط به ایران باستان است و ضداسلام محسوب می‌شود سعی کردند این مراسم را از بین ببرند اما حذف نشد ولی شکل آن عوض شد و فواید آن تبدیل به آسیب شد. لذا باید به جای اینکه در پی حذف چهارشنبه سوری باشیم آن را کنترل کنیم، از یک جهت فرهنگ‌سازی می‌خواهد و همه سازمان‌های مسئول در این امر باید در این فرهنگ سازی مشارکت کنند از آموزش و پرورش گرفته که می‌تواند در متون درسی و از طریق معلمان مدارس مضرات چهارشنبه سوری را بیان و ترویج کنند و همینطور در دانشگاه‌ها و بقیه مراکز فرهنگی. همچنین سازمان‌های تبلیغاتی و بخصوص رسانه‌ها در این زمینه نقش به سزایی دارند و نهادهای اجرایی که به نظر می‌رسد در بین آنها شهرداری نقش پررنگ‌تری دارد می‌تواند مکان‌هایی را سازماندهی کند. از طرف دیگر نیروهای انتظامی هم باید از تولید و قاچاق مواد آتش‌زای غیرقانونی به کشور خودداری کنند و از مراسم‌های آسیب زا جلوگیری کنند. شهرداری می‌تواند محل‌های بی‌خطر و دارای فضای باز و دور از منازل مسکونی را برای این مراسم آماده کنند و بوته و چوب لازم را فراهم کنند. جوان‌ها به خاطر اینکه به دنبال تفریح هستند.  * و اما توصیه به والدین؟ ناصحی: نوجوانان و جوانان شور و شوق زیادی در این شب از خود نشان می‌دهند لذا والدین مراقب باشند و آنها را راهنمایی کنند و در برابر وسایل خطرناک حتماً قوانین سختی را در منزل ایجاد کنند تا فرزندان به سمت وسایل خطرناک نروند از طرف دیگر شرکت والدین در این مراسمات به همراه فرزندان خود می‌تواند مانع بسیاری از آسیب‌های احتمالی این شب باشد. منبع :تسنیم