چرا باید به شکل سر نوزاد توجه کنیم؟

برخی مطالعات نشان می‌دهد که سندروم سر تخت اغلب دائمی بوده و ظاهر سر نوزادان را تغییر می‌دهد. این مورد علاوه بر جنبه ظاهری، تأثیر دیگری نیز بر سلامت آنها به جا می‌گذارد. مطالعات انجام شده بر نوزادانی که دارای سندروم سر تخت بودند حاکی از آن است که این وضعیت، شرایط خطرناکی را برای نوزادان رقم زده و آنها را در معرض ابتلا به «سندروم مرگ ناگهانی» قرار می‌دهد.

استخوان سر نوزادان بسیار نرم بوده و اگر به هنگام خواب در یک  وضعیت  قرار گیرد، به همان شکل تغییر می‌یابد. «سندروم سر تخت» زمانی بروز می‌کند که قسمتی از سر بر اثر اعمال فشار صاف و تخت می‌شود. به طور کلی دو نوع «سندروم سر تخت» در نوزادان دیده می‌شود. یک نوع از این سندروم تنها یک طرف سر نوزاد را درگیر می‌کند که به سندروم "سر تخت وضعیتی" معروف است. این حالت زمانی رخ می‌دهد که یک طرف سر نوزاد تحت فشار مستمر و روی یک سطح قرار گیرد. نوزادان به دلیل نرم بودن استخوان سر بیشتر به این سندروم مبتلا می‌شوند. نوع دیگری از «سندروم سر تخت»، حالتی است که نوزاد مدت طولانی به پشت خوابیده و به همین دلیل پشت سرش به مرور صاف و تخت می‌شود. این حالت سر نوزاد را پهن‌تر و کوتاه‌تر می‌کند.

 دلایل سر تخت در نوزادان
جمجمه سر نوزادان از صفحه‌هایی تشکیل شده که فاصله زیادی از یکدیگر دارند و با رشد آنها، این صفحه‌ها به مرور به هم متصل می‌شوند. از آن جایی که از بدو تولد تا چند ماه نخست، استخوان‌های جمجمه بسیار نرم و انعطاف پذیرند، با کوچک‌ترین فشاری تغییر شکل می‌دهند. مشاهده قسمت تخت در پشت یا کناره‌های سر، برجستگی در یک طرف سر، تمایل یکی از گوش‌ها به سمت جلو و نیز چهره نامتعادل صورت از علائمی است که در «سندروم سر تخت» نوزادان قابل مشاهده است. از آن جایی که بسیاری از والدین نوزادان خود را هنگام خواب به پشت می‌خوابانند، شمار نوزادان مبتلا به «سندروم سر تخت» بسیار گسترش یافته و از همین رو احتمال ابتلا به «سندروم مرگ زودرس» نیز افزایش می‌یابد. از سوی دیگر، نوزادانی که معمولا به یک طرف می‌خوابند، به دلیل نامناسب بودن وضعیت گردن، بیشتر دچار این سندروم می‌شوند.

گاهی جمجمه نوازد داخل رحم مادر شکل می‌گیرد و گاه مایع آمنیوتیک کافی برای جای گرفتن جنین درون آن وجود ندارد. در این حالت، سر جنین در زمان خروج از کانال زایمان به طور موقت دچار تغییر شکل می‌شود. این حالت گاهی در چند قلوزایی و به دلیل کمبود فضا داخل رحم رخ می‌دهد که معمولا بدون نیاز به درمان خاصی  بهبود می‌یابد. زایمان زودرس بیشترین تأثیر را در تولد نوزادانی با شکل سر غیر عادی دارد چرا که جمجمه آنها مراحل تکاملی را به طور کامل طی نکرده و به نوعی ناقص است. برخی مشکلات عضلانی نیز می‌تواند باعث بروز «سندروم سر تخت» شود که در برخی نوزادان این حالت بروز می‌کند. گاهی نوزادان عضلات سفتی در ناحیه گردن دارند که مانع از حرکت سر به یک طرف می‌شود و این بدان معناست که سنگینی سر غالبا در طرف دیگر قرار داشته و موجب صاف و تخت شدن آن قسمت سر می‌شود. یکی از عواملی که در بروز این سندروم نقش دارد، اتصال زودهنگام صفحه‌های جمجمه‌ای است که به ندرت در نوزادان رخ می‌دهد. این حالت، سر نوزاد را از شکل طبیعی خارج کرده و تنها با عمل جراحی به وضعیت اولیه باز می‌گردد.

  
راه‌کارهای مقابله با این سندروم
 «سندروم سر تخت» در میان نوزادان در حال افزایش است و همین مسئله نگرانی محققان را در خصوص افزایش آمار «سندروم مرگ ناگهانی» در برداشته است. به دلیل تعدد عوامل بروز صافی سر در نوزادان، دیگر به پشت خواباندن آنها علت اصلی به شمار نمی‌رود. چه بسا بسیاری از نوزادانی که به پشت دراز کشیده و به عبارتی ساعات زیادی از شبانه روز را در این حالت سپری می‌کنند، احتمال بروز این سندروم در آنها افزایش می‌یابد. برای کاهش درصد ابتلا به «سندروم سر تخت»، والدین با مراجعه به پزشک و توجه به وضعیت کودک  می‌توانند توصیه‌هایی را دریافت کنند که کمک شایانی به بهتر شدن شکل سر نوزاد می‌کند.

* یکی از مؤثرترین راه‌کارها برای کاهش تختی سر نوزادان این است که والدین باید در طول روز آنها را وادار کنند تا به شکم دراز کشیده و حتی در همان حالت بازی نمایند. پزشکان توصیه می‌کنند که بهتر است نوزاد را در زمان هوشیاری و بعد از غذا خوردن، به شکم برگردانده و اجازه ندهید به پشت بچرخند. چنانچه این کار را از بدو تولد در مورد نوزادان انجام دهید، هرگز دچار چنین سندرومی نمی‌شوند. ولی اگر کودکتان بزرگ تر بوده و در مقابل این حرکت مقاومت می‌کند، بهتر است در فواصل مختلف و با گذاشتن اسباب بازی یا تولید صدا در سمت دیگر، توجه او را جلب کرده یا در جهت مخالف بنشینید تا کودکتان مجبور شود به آن سمت بچرخد.

* اگر چراغ متحرکی در اتاق دارید، آن را در زمان خوابیدن نوزاد در جهات مختلف حرکت دهید تا او وادار شود جهت خوابیدن خود را تغییر دهد.

* زمانی که نوزاد دراز می کشد، او را وادار کنید تا جهت خوابیدن خود را تغییر دهد و  از اعمال فشار بیش از حد روی یک نقطه از سر او جلوگیری شود.

* در زمان حمل کودک، سمتی که او را در آغوش می‌گیرید مدام تغییر دهید.

* در زمان بازی با کودک، او را روی سطحی سفت و صاف قرار دهید. این کار باعث رشد و تقویت عضلات گردن می‌شود.

* یکی از روش‌هایی که پزشکان در مواجه با چنین نوزادانی به کار می‌گیرند، استفاده از کلاه‌های مخصوصی است که در اطراف جمجمه قرار می‌گیرد و  شکل استخوان‌های سر را گرد و دایره‌ای نگه می‌دارد. استفاده از این ابزار در طولانی مدت به بازگشت شکل سر در نوزادان کمک می‌کند.

* از گذاشتن نوزاد در وسیله‌هایی که مجبور است تمام مدت به پشت دراز بکشد، خودداری کنید. از رها کردن نوزادان داخل اتومبیل یا حتی داخل تخت یا خانه جدا پرهیز نمایید. تا جایی که می‌توانید نوزاد را صاف ننشانید. این کار باعث اختلال در رشد مهره‌های کمر می‌شود. به شکم خوابیدن کودک بهترین تمرین برای بالا بردن انعطاف پذیری عضلات نوزادان است.