تغذیه و سنگ های کلیوی

 بروز این سنگ ها در مردان ، برخی نژادهای خاص ، افراد دارای اضافه وزن ، مبتلا به عفونت ادراری ، دارای سابقه فامیلی ، مصرف مقادیر زیاد پروتئین های حیوانی یا عدم مصرف مقادیر کافی مایعات احتمال بیشتری دارد. از جمله علائم شکل گیری این سنگ ها درد شدید در پشت یا پهلوها ، وجود خون در ادرار و تب و لرز است. این سنگ ها انواع مختلفی از جمله کلسیمی ، اسید اوریکی ، استروویتی و ... دارند. رژیم غذایی یکی از عوامل متعددی است که می تواند در تشدید و یا جلوگیری از تشکیل سنگ های کلیه موثر باشد. غذاهای خاص ممکن است منجر به تشکیل سنگ در افراد مستعد شود ، اما به عقیده دانشمندان خوردن یک نوع ماده غذایی خاص باعث تشکیل سنگ در افراد عادی نمی شود. عوامل دیگری که بر تشکیل سنگ کلیه موثر اند عبارتند از: ژن، محیط زیست، وزن بدن، و مصرف مایعات. نوشیدن مایعات به اندازه کافی مهم ترین عامل برای جلوگیری از تشکیل سنگ های کلیوی است. افرادی که سنگ کلیه داشته اند، باید به اندازه کافی آب و سایر مایعات را برای تولید حداقل 2 لیتر ادرار در روز بنوشند. افرادی که سنگ های سیستینی دارند ممکن است نیاز به نوشیدن مقادیر بیشتری مایعات نیز داشته باشند.مقدار مایع مورد نیاز هر فرد بستگی به آب و هوا و سطح فعالیت شخص نیز دارد. برخی از مطالعات نشان داده اند نوشیدنی های حاوی مرکبات مانند لیموناد و آب پرتقال می توانند کلیه ها را از تشکیل سنگ محافظت کنند زیرا  حاوی سیترات هستند که رشد کریستال ها به سنگ را متوقف می کنند. خطر ابتلا به سنگ کلیه با افزایش مصرف سدیم روزانه (معمولا به شکل نمک) افزایش می یابد. سدیم باعث می شود کلیه ها کلسیم بیشتری به ادرار  دفع کنند. غلظت بالای کلسیم در ادرار با اگزالات و فسفر تلفیق و به شکل سنگ در می آید. بنابراین برای پیشگیری از بروز سنگ کاهش مصرف سدیم به کاهش کلسیم ترجیح داده می شود. ایالات متحده مصرف 2300 میلی گرم سدیم را در روز توصیه می کند ، اما ​​مصرف آمریکایی ها به طور متوسط  3400 میلی گرم است. محدود کردن سدیم دریافتی مستلزم کاهش مصرف غذاهایی مانند گوشت های فراوری شده ، سوپ ها و سبزیجات کنسروی ، غذاهای منجمد فراوری شده و فست فودهاست. گوشت ها و دیگر پروتئین های حیوانی مانند تخم مرغ و ماهی حاوی پورین هستند ، که در ادرار به صورت اسید اوریک دفع می شوند. غذاهای غنی از پورین شامل گوشت اندام ها مانند جگر هستند. افرادی که دارای سنگ های اسید اوریک هستند باید مصرف گوشت خود را محدود کنند. همچنین پروتئین های حیوانی نیز ممکن است خطر ابتلا به سنگ های کلسیمی را از طریق افزایش دفع کلسیم و کاهش دفع سیترات در ادرار بالا ببرند. سیترات مانع از تشکیل سنگ کلیه می شود، اما اسید موجود در پروتئین حیوانی سیترات را در ادرار کاهش می دهد. کلسیم مواد غذایی خطر ابتلا به سنگ های اگزالات کلسیمی را افزایش نمی دهد. کلسیم در دستگاه گوارش به اگزالات غذا متصل و از ورود آن به خون و سپس دستگاه ادراری، که محل تشکیل سنگ است ، جلوگیری می کند. افرادی که سنگ های اگزالات کلسیم دارند ، باید روزانه 800 میلی گرم کلسیم در رژیم غذایی خود مصرف کنند. این میزان نه تنها برای پیشگیری از سنگ کلیه لازم است، بلکه برای حفظ تراکم استخوان نیز ضروری می باشد. مقداری از اگزالات موجود در ادرار توسط بدن ساخته می شود. با این حال، خوردن غذاهای خاص با سطوح بالایی از اگزالات می تواند مقدار اگزالات  ادرار را افزایش دهد، جایی که در آن با کلسیم ترکیب شده و سنگ های اگزالات کلسیم را شکل می دهد. مواد غذایی که منجر به افزایش میزان اگزالات ادرار می شوند عبارتند از اسفناج ، ریواس ، آجیل و سبوس گندم ، که باید در برنامه غذایی محدود شوند. بر اساس نوع سنگ های کلیوی که یک فرد دارد ، می توان برنامه غذایی برای کاهش خطر بروز سنگ در آینده برای او در نظر گرفت. همچنین با توجه به این نکته که اضافه وزن از جمله علل بروز سنگ های کلیوی به ویژه انواع اسید اوریکی است ، پیروی از یک برنامه کاهش وزن سالم زیر نظر متخصص تغذیه می تواند در پیشگیری از بروز این سنگ ها کمک کند. نشان داده شده است رژیم های غذایی کم کربوهیدرات خطر ابتلا به سنگ های اسید اوریکی را افزایش می دهند و باید از آنها اجتناب شود. مطالعات نشان داده اند رژیم های غذایی که برای کاهش پرفشاری خون پیشنهاد می شوند ، به علت دارا بودن مقادیر بالا میوه ها و سبزیجات، محصولات لبنی کم چرب و پروتئین حیوانی کم ، می توانند خطر ابتلا به سنگ کلیه را نیز کاهش دهند.   دکترمهدی شادنوش متخصص تغذیه بالینی ورژیم درمانی mshadnoush@gmail.com