شفاآنلاین :سلامت >داروودرمان >هپاتیت یکی از بیماری‌هایی است که شنیدن نامش همه را نگران می‌کند. این بیماری عفونی، سال‌ها است که هزینه‌های درمانی زیادی بر دوش نظام سلامت کشورهای مختلف تحمیل می‌کند.
کشور ما هم از این قاعده مستثنی نیست ولی میزان شیوع انواع
این بیماری به‌خصوص دو نوع B و C این بیماری که از خطرناک‌ترین انواع آن
هستند، در کشور کاهش چشمگیری داشته است. این را سیدمویدعلویان رئیس شبکه
هپاتیت کشور در گفت‌وگو با «شهروند» عنوان می‌کند. او می‌گوید: «درحال حاضر
بیش از یک‌میلیون و ٤٠٠هزار نفر در کشور به هپاتیت B مبتلا هستند که
نیمی از آنها از بیماری خود اطلاعی ندارند.» به گزارش شفاآنلاین ،هرچند شیوع این بیماری به همراه برادرخوانده دیگرش «هپاتیتC» در ایران با غربالگری خون و فرآورده‌های آن به خوبی کنترل شده است ولی شیوع این بیماری در بین معتادان تزریقی به‌شدت نگران‌کننده است چراکه به گفته علویان بیش از نیمی از معتادان تزریقی کشور به هپاتیت C مبتلا هستند که بیشتر آنها را مردان تشکیل می‌دهند
. در ادامه، گفت‌وگوی «شهروند» با او را می‌خوانید:
بسیاری از مردم با شنیدن اسم هپاتیت بسیار نگران می‌شوند. حال آن‌که خیلی‌ها از این بیماری، انواع آن، روش‌های پیشگیری، انتقال و درمان این بیماری چندان اطلاع دقیقی ندارند.
هپاتیت به‌طورکلی یک بیماری ویروسی است که باعث ایجاد عفونت در بافت‌های کبد یا همان «جگرسیاه» می‌شود. این بیماری انواع مختلفی دارد. تاکنون پنج نوع هپاتیت A-B-C-D-E در جهان شناسایی شده است. البته دو نوع E و D در ایران به دلیل رعایت بهداشت و سلامت آب آشامیدنی شیوع بسیار کمی دارد. هپاتیت از دو طریق خوراکی و خون آلوده منتقل می‌شود. در این میان هپاتیت‌های نوع A و E از طریق خوراکی به بدن منتقل می‌شوند. هپاتیت E هم بیشتر در مناطقی که سیل و زلزله رخ می‌دهد شیوع بالا دارد. دلیل آن هم آلودگی وسیع آب است. البته چندین سال پیش این بیماری در بخشی از استان کرمانشاه گزارش شده است که خوشبختانه با گسترش شبکه آب آشامیدنی تصفیه‌شده این بیماری در این منطقه هم ریشه‌کن شد.
درحال حاضر هم هپاتیت E در پاکستان و عراق شایع است. اپیدمی این بیماری ٢٠سال است که در شمال بغداد گزارش می‌شود. هپاتیت A یا همان «زردی یرقان» هم بیماری چندان خطرناکی نیست و در بسیاری از موارد بدون دخالت پزشکی درمان می‌شود. البته از حدود ٣٠سال پیش تاکنون به دلیل بهبود شرایط بارداری و زایمان شیوع این بیماری در نوزادان کاهش ٥٠درصدی داشته است. همین موضوع باعث ایجاد نگرانی می‌شود چون این بیماری در نوزادان چندان عوارضی ندارد و خیلی سریع هم درمان می‌شود و از آن به بعد، بدن فرد نسبت به این ویروس واکسینه می‌شود ولی هرچه سن بالاتر رود، درمان و عوارض این بیماری هم افزایش خواهد یافت. درحال حاضر براساس برآوردهای ما ٥٠درصد جمعیت جوان کشور هپاتیت A نگرفته‌اند. به همین دلیل هم در دستورالعمل‌های مسافرتی برای سفر به مناطقی که احتمال آلودگی در آن زیاد است، توصیه می‌شود قبل از عزیمت به آن نقاط واکسن این بیماری را دریافت کنند. درحال حاضر هم به تمامی ایرانی‌هایی که قصد سفر به عراق و عتبات عالیات را دارند این واکسن تزریق می‌شود چون شیوع این بیماری در آن کشور بالا است. اما هپاتیت B و C از طریق خون منتقل می‌شود، یعنی از طریق مادر به جنین، روابط جنسی حفاظت نشده، وسایل اصلاح غیربهداشتی، سرنگ آلوده، دریافت فرآورده‌های خونی آلوده و هر راه دیگری که باعث ورود خون آلوده به بدن شود.
وضعیت شیوع بیماری هپاتیت نوع B در کشور به چه صورت است؟
هپاتیت B شایع‌ترین نوع هپاتیت و یک بیماری مزمن کبدی است، ٣٥٠میلیون نفر در دنیا به آن مبتلا هستند و یک‌میلیون و ٤٠٠هزار نفر در کشور هپاتیت B دارند. خوشبختانه با اقدامات انجام شده از سال ١٣٧٣ به بعد و انجام واکسیناسیون نوزادان با پوشش ٩٨درصدی در سطح کشور، شیوع این بیماری کاهش چشمگیری داشته است.
طرح واکسیناسیون این بیماری که به‌عنوان پروتکل اجرا شد باعث شده شیوع این نوع از هپاتیت در افراد کمتر از ٢٠سال بسیار نادر شود. شیوع این بیماری تا قبل از شروع واکسیناسیون بین ٣ تا ٥درصد جمعیت کل کشور بود و درحال حاضر در کل کشور به جز استان‌های اردبیل، گلستان و سیستان‌وبلوچستان به زیر ٢درصد رسیده است. در این ٣ استان هم کاهش بسیار خوبی داشتیم ولی میزان شیوع در این مناطق بیشتر متوسط کشوری بود. البته کاهش شیوع هپاتیت B فقط مختص ایران نبوده بلکه در دنیا شیوع این بیماری رو به افول است و طرح واکسیناسیون در افراد بزرگسال بین ٦٧ تا ٧٠سال کمک به پوشش بیشتر آن کرد.
این بیماری همان‌طور که گفتم فقط از طریق ورود خون آلوده به بدن انتقال پیدا می‌کند و با اقداماتی که در این خصوص انجام شده انتقال این بیماری از مادر به نوزاد عملا منتفی است. درحال حاضر ما نگران راه‌های انتقال دیگری مانند اعتیاد تزریقی و روابط جنسی ناسالم هستیم چرا که جمعیت جوانی داریم که در معرض خطرند و هرچه اطلاع‌رسانی بیشتر شود رفتارهای پرخطر کاهش می‌یابد.
درحال حاضر از این یک‌میلیون و ٤٠٠هزار بیماری که به هپاتیت B مبتلا هستند، چه تعداد تحت درمان قرار دارند؟
متاسفانه یکی از مشکلات ما عدم شناسایی دقیق این افراد است. به عبارت دیگر معضل اصلی تشخیص این بیماری است. هپاتیت B به دلیل نداشتن علایم، خیلی دیر تشخیص داده می‌شود. براساس برآوردهای انجام شده بیش از نیمی از این افراد از بیماری خود اطلاعی ندارند. البته این بیماری در هر مرحله‌ای تشخیص داده شود به راحتی قابل درمان است و هزینه چندانی هم برای بیماران به همراه ندارد چون تمام داروها و روند درمانی این بیماری تحت پوشش بیمه قرار دارد.
وضعیت هپاتیت C در کشور چگونه است؟
هپاتیتC خطرناک‌ترین نوع هپاتیت است. این بیماری برای اولین بار در سال ١٩٩٠ میلادی شناسایی شد. ٢٠٠میلیون نفر در دنیا به این بیماری مبتلا هستند. آمار ابتلا به این بیماری در کشور ٢٠٠ تا ٣٠٠هزار نفر است. از سال ١٣٧٥ در کشور تمامی فرآورده‌های خونی برای شناسایی این ویروس چک می‌شود.
برآوردهای ما نشان می‌دهد تا قبل از سال ١٣٧٥ احتمال انتقال این بیماری از طریق خون و فرآورده‌های آن برای دریافت‌کنندگان یک به ٢٠٠ است، یعنی از هر ٢٠٠ نفری که خون یا فرآورده‌های خونی را دریافت کرده‌اند، احتمال دارد یک نفر به این بیماری مبتلا شده باشد. شیوع این بیماری در کشور با انجام غربالگری خون و فرآورده‌های آن به خوبی کنترل شده است ولی انتقال این بیماری در بین معتادان تزریقی به شدت رواج دارد.
حداقل نیمی از معتادان تزریقی مبتلا به این بیماری هستند که متاسفانه اغلب آنها را مردان تشکیل می‌دهند به همین دلیل برنامه کاهش آسیب، دادن سرنگ، ابزار پیشگیری (کاندوم) و متادون به این افراد می‌تواند کمک کند تا این بیماری کنترل شود. البته از نظر علمی و پزشکی احتمال انتقال این ویروس به بیماران هموفیلی، تالاسمی و دیالیزی وجود دارد. با این همه ما کمترین میزان شیوع این بیماری را در منطقه داریم به‌طوری که شیوع این بیماری در جمعیت عادی کشور در حدود نیم‌درصد است، درحالی‌که آمارها نشان می‌دهد این بیماری در منطقه شیوعی بین ٢ تا ٣درصد دارد. این نوع از هپاتیت واکسن ندارد ولی خوشبختانه در چند سال اخیر روش‌های درمانی موثری برای آن ارایه شده است.
برخی اخبار از تولید داروهای جدید برای این گروه از بیماران حکایت دارد.
بله. خوشبختانه در چند سال اخیر شرکت‌های داروسازی، داروهای زیادی را برای این گروه از بیماران به بازار جهانی عرضه کرده‌اند ولی نکته مهمی که در این خصوص وجود دارد، هزینه بالای این داروها است، به‌طوری که یک قرص برای درمان این بیماری چیزی بالغ بر هزار یورو هزینه دارد. حال شما تصور کنید یک بیمار مبتلا به هپاتیت C باید این قرص را در یک دوره سه ماهه و به‌طور مرتب مصرف کند. داروهای تزریقی این بیماری هم تقریبا چنین وضعیتی دارند حتی سیاستمداران جهان نسبت به قیمت این داروها معترض هستند، به همین دلیل بخش عمده‌ای از این داروها در لیست دارویی کشور قرار ندارد البته چند شرکت تولید‌کننده داخلی با همکاری سازمان غذا و دارو برخی از این داروهای جدید را در کشور تولید کرده‌اند و تا جایی که من اطلاع دارم این داروها در مراحل آخر کسب مجوز برای ورود به بازار قرار دارد. قیمت این داروها بسیار پایین‌تر از مشابه خارجی آن است. چند شرکت وارد‌کننده دارویی هم با مساعدت‌های سازمان غذا و دارو در تلاش هستند تا این داروها را با قیمت مناسبی وارد بازار ایران کنند. با توجه به این شرایط فکر می‌کنم تا چند سال آینده مشکلات درمانی بیماران مبتلا به هپاتیت C کاهش یابد و دیگر شاهد توسعه این بیماری در بدن فرد مبتلا و درنهایت از دست رفتن بیمار نباشیم.
این بیماری درنهایت به سرطان کبد منجر می‌شود؟
بله. این بیماری می‌تواند در صورت درمان نشدن به سرطان کبد منجر شود. ناشناخته بودن این بیماری به دلیل بروز دیرهنگام علایم مانند هپاتیت نوع Bباعث می‌شود مبتلایان به این بیماری خیلی دیر برای درمان اقدام کنند. ٨٠درصد مبتلایان از بیماری خود بی‌خبر هستند. معمولا وقتی این بیماری پس از ٢٠ تا ٣٠سال به «سیروز کبدی» تبدیل شود، علایم خود را بروز می‌دهد. البته در آن مرحله هم می‌توان اقدامات درمانی موثری انجام داد تا بیماری به سرطان منجر نشود. برخی مواقع هم با انجام عمل پیوند کبد این بیماری کنترل می‌شود البته هزینه‌های درمان این بیماری نسبتا بالا است، به همین دلیل مهم‌ترین اقدام برای کنترل این بیماری جلوگیری از شیوع آن با بهره‌گیری از روش‌های خودمراقبتی است. رعایت بهداشت، پرهیز از رفتارهای جنسی پرخطر و استفاده نکردن از سرنگ مشترک در بین معتادان تزریقی در جلوگیری از رشد این بیماری تأثیر زیادی دارد.
شبکه هپاتیت در جهت ارتقای آگاهی مردم نسبت به بیماری هپاتیت چه اقداماتی را انجام داده است؟
متاسفانه مطالعات نشان می‌دهد سطح آگاهی مردم در زمینه بیماری‌های کبد و هپاتیت ویروسی بالا نیست و باید رسانه‌ها و مراکز علمی در این زمینه مداخله کنند. به جای راه‌اندازی بیمارستان، سی‌تی‌اسکن و مراکز MRI باید سطح آگاهی مردم را بالا ببریم و برای آن هزینه کنیم چون پیشگیری همواره به دلایل متعدد بر درمان مقدم است، به همین دلیل برنامه اصلی شبکه هپاتیت کشور بر افزایش آگاهی مردم استوار است. درهمین راستا نرم‌افزار جامع بیماری‌های کبدی و هپاتیت به صورت دانلود رایگان در گوشی‌های تلفن همراه در دسترس مردم است تا با آخرین اطلاعات، مراکز علمی و آزمایشگاهی آشنا شوند. همچنین به‌زودی در تمام کشور شبکه آزمایشگاهی طراحی می‌شود تا مردم بتوانند به مراکز آزمایشگاهی دسترسی داشته باشند.
هدف‌گذاری شما برای کاهش مبتلایان به این بیماری در ایران چیست؟
طبق هدف‌گذاری انجام شده تا سال ٢٠٣٥ ایران باید بدون هپاتیت C باشد و این هدف در اروپا تا سال ٢٠٣٠ در نظر گرفته شده است. اما در مورد هپاتیت B به صفر رساندن آن ممکن نیست فقط می‌توان آن را کنترل کرد تا در افراد کمتر از ٤٥سال وجود نداشته باشد.
به‌طور کلی ایران در میان دیگر کشورهای منطقه درخصوص این بیماری چه وضعیتی دارد؟
همان‌طور که گفتم ما در تمام انواع این بیماری در منطقه وضع بسیار خوبی داریم و فقط در امارات متحده عربی میزان شیوع این بیماری کمتر از ٢درصد است. در مجموع وضع ما بسیار قابل‌قبول است. البته اگر برنامه منسجمی برای معتادان تزریقی درنظر گرفته شود، ما از جایگاه فعلی نیز ارتقای چشمگیری خواهیم داشت. یکی از دلایل این موفقیت وجود خون سالم در کشور است. به جرأت می‌توان گفت ما بهترین و سالم‌ترین خون منطقه را داریم.
با توجه به این‌که شما به‌عنوان مشاور سلامت خون با سازمان انتقال خون همکاری دارید، دلایل بالا بودن شاخص سلامت خون در ایران چیست؟
این موفقیت به چند دلیل به دست آمده است که باید برای حفظ و ارتقای این شرایط در آینده نیز برنامه‌ریزی کرد. اول این‌که شیوع بیماری‌های عفونی و دیگر بیماری‌ها در ایران نسبت به کشورهای دیگر بسیار پایین است. دلیل دوم سلامت اهداکنندگان خون در کشور است. آمارها در سازمان انتقال خون نشان می‌دهد جامعه اهداکننده خون سالم‌ترین افراد جامعه هستند و میزان شیوع بیماری‌های خونی در ایران بسیار پایین است.
موضوع دیگر تست‌های بسیار دقیق سازمان انتقال خون از خون اهدایی است که باعث می‌شود بانک خونی کشور سلامت و ایزوله باشد و درنهایت پروسه استفاده خون از محل اهدا تا مرحله مصرف بسیار دقیق و علمی طراحی شده است. در مجموع این موارد در کنار باورها و عقاید مذهبی و فرهنگی جامعه ایرانی باعث شده ایران سالم‌ترین خون منطقه را داشته باشد.
ما برای ٣سال پیاپی هیچ مورد مثبت بیماری خونی در خون‌های سازمان انتقال خون نداشتیم. این موفقیت حتی در بازدیدهای سازمان بهداشت جهانی از این سازمان مورد تقدیر قرار گرفته است. ما باید قدر وجود چنین سرمایه عظیمی را در حوزه بهداشت و درمان کشور بدانیم. براساس گزارشات نهادهای بین‌المللی نظام‌های درمانی کشور توسعه‌یافته‌ای مانند آمریکا و کشورهای اروپای غربی سالانه هزینه زیادی برای تصفیه و تضمین سلامت خون‌های خود انجام می‌دهند.
و حرف آخر.
در آخر باید گفت که کاهش بار بیماری کبدی در کشور به دلیل همکاری و تلاش وزارت بهداشت، سازمان انتقال خون و شبکه‌های علمی و بهداشتی کشور به دست آمده است ولی برای ارتقای جایگاه کشور درخصوص ریشه‌کنی این بیماری باید این راه را ادامه داد.
نظرشما
آخرین اخبار