تاثیر دیابت بر سلامت جنسی

دیابت تخمک‌گذاری را مختل می‌کند

دکتر شیرین نیرومنش، متخصص زنان، فوق‌تخصص پریناتولوژی، استاد دانشگاه علوم‌پزشکی تهران

کنترل نشدن دیابت و بالا بودن قند خون در خانم‌ها باعث به هم خوردن نظم ترشح هورمون‌های زنانه از جمله استروژن و پروژسترون می‌شود و می‌تواند با اختلال در قاعدگی و تخمک‌گذاری، خونریزی‌های غیرطبیعی، کاهش تمایلات جنسی و حتی ناباروری همراه شود. به همین دلیل قبل از کشف انسولین و دستیابی به راه صحیح درمان دیابت، آمار ناباروری در میان خانم‌های مبتلا به این بیماری بسیار بالا بود. قند خون بالا همچنین می‌تواند منجر به زایمان زودرس، سقط جنین یا بروز اختلالات مغزی و عصبی، مشکلات گوارشی و کلیوی و... در بدن جنین شود.

دیابتی‌ها بیشتر دچار عفونت واژینال می‌شوند

عفونت‌های تناسلی، به‌خصوص عفونت‌های میکروبی و قارچی، از دیگر مشکلات ناشی از دیابت کنترل‌نشده در خانم‌هاست که از علائم رایج آنها می‌توان به ترشحات سفید رنگ، خارش، سوزش، تورم و قرمزی ناحیه تناسلی اشاره کرد. این مشکل نه‌تنها در سنین باروری مطرح است بلکه بعد از یائسگی تشدید هم می‌شود. قند خون بالا مقاومت بدن را کاهش می‌دهد و فرد را مستعد ابتلا به انواع عفونت‌ها می‌کند. همچنین باعث طولانی شدن دوران درمان عفونت و ترمیم زخم می‌شود. علاوه بر اینها، از عوامل خطر بروز سرطان‌های جسم رحم و بیماری‌های قلبی و عروقی در سنین بالا محسوب می‌شود؛ به‌خصوص اگر فرد دچار اضافه وزن یا فشار خون بالا باشد و از دخانیات استفاده کند.

رابطه زناشویی دردناک و کاهش میل جنسی

فعالیت هورمون‌های تخمدان و تخمک‌گذاری مساله بسیار پیچیده‌ای است و یکی از شگفتی‌های خلقت به شمار می‌رود. مغز، تخمدان‌ها و رحم با یکدیگر ارتباط بسیار جالب و عجیبی دارند که باعث می‌شود هر ماه تخمک‌ها تحت‌تاثیر هورمون‌ها شروع به رشد کنند و تخمک‌گذاری انجام گیرد. به دنبال آن نیز یا بارداری یا قاعدگی رخ می‌دهد. این هورمون‌ها همچنین بر تمایلات جنسی تاثیرگذارند، بنابراین هر عاملی مانند قند بالا که در ترشح آنها اختلال ایجاد کند، تمایلات جنسی فرد را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد. بالا بودن قند همچنین بر ترشح غدد جنسی موجود در ابتدای واژن تاثیر می‌گذارد و ممکن است باعث خشکی و سوزش واژن شود. در این صورت رابطه زناشویی دردناک می‌شود. البته یکی دیگر از علل احساس درد هنگام برقراری رابطه زناشویی، عفونت‌های لگن، واژن، رحم و لوله‌ها هستند که افراد با قند بالا بیشتر به آن دچار می‌شوند بنابراین کنترل قند در خانم‌ها از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است.

شنیدن رنج‌ها و مشکلات دیگران باعث افزایش قند خون بیماران مبتلا به دیابت می‌شود

دیابتی‌ها را سنگ صبور خودتان نکنید!

دکتر حمیدرضا احمدخانی، روان‌پزشک، عضو هیات‌علمی دانشگاه علوم‌پزشکی ایران

بیشتر بیماران دیابتی فکر می‌کنند کنترل دیابت فقط با مصرف دارو، انسولین و مراجعه به پزشک امکان‌پذیر است، در حالی که اگر حتی بهترین داروها را مصرف کنید اما شیوه زندگی خود را تغییر ندهید و در مورد دیابت آموزش نبینید، باز هم نمی‌توانید از عوارض این بیماری در امان بمانید. مسائلی همچون استرس‌، افسردگی و خشم می‌توانند بیماران دیابتی را در کنترل قند خون با مشکل روبرو کنند.

دیابتی‌ها دچار بیماری اعصاب می‌شوند

کنترل دیابت فقط با مراجعه به پزشک، مصرف قرص و تزریق انسولین انجام نمی‌گیرد و بیمار باید از لحاظ روانی نیز سلامت باشد. جمع کثیری از بیماران در مطب‌های روان‌پزشکی را افراد دیابتی تشکیل می‌دهند زیرا هر عاملی که در طولانی‌مدت برای فرد فشار و محدودیت ایجاد کند، از جمله بیماری‌های مزمن و دیابت، او را در مقابل بیماری‌های اعصاب آسیب‌پذیرتر می‌کند. اختلال در سوخت و ساز بدن به دنبال دیابت نیز خود عامل مستعدکننده دیگری برای ابتلا به بیماری‌های اعصاب است در حالی که مشکلات اعصاب بر تمام ارگان‌های بدن تاثیرگذارند؛ مثلا ممکن است فرد به بیماری فشار خون مبتلا باشد و در عین حال مرتب داروهایش را مصرف کند، وزن مناسب داشته باشد، ورزش کند و از رژیم غذایی سالمی پیروی کند اما باز هم فشار خونش دچار نوسان شود. در چنین حالتی شاید لازم باشد برای او داروهای اعصاب تجویز کنیم تا بتواند بیماری خود را کنترل کند.

تاثیر استرس بر قند خون

هر عامل تنش‌زا بر انسان تاثیر منفی می‌گذارد و می‌تواند قند خون‌ را از کنترل خارج کند؛ مثلا مشاهده یا گوش‌کردن به درد و رنج اطرافیان یا شنیدن یک خبر ناهنجار می‌تواند بر اعصاب شما تاثیر بسیار بدی بگذارد بنابراین سنگ صبور بودن برای دیگران کاملا به ضرر خودتان تمام می‌شود. شما نه می‌توانید مشکلات دیگران را حل کنید و نه برای این کار تربیت شده‌اید بلکه فقط روان‌پزشک یا روان‌شناس چنین وظیفه‌ای دارد بنابراین تاکید می‌کنم از شنیدن یا دیدن اتفاق‌های ناراحت‌کننده و هرگونه جر و بحث و دعوا دوری کنید.

به روان‌پزشک مراجعه کنید اگر...

بیماری اعصاب چند علامت دارد که در اینجا به آنها اشاره خواهیم کرد؛ اگر هر یک از این علائم را در خود مشاهده می‌کنید، باید حتما به روان‌پزشک مراجعه کنید:

- غمگینی، افسردگی و فکر به خودکشی: یعنی فرد از هیچ چیزی در زندگی لذت نبرد؛ مثلا ممکن است بگوید قبلا با خرید یک روسری خوشحال می‌شدم اما الان دنیا را هم به من بدهند، هیچ لذتی نمی‌برم و فقط به مرگ فکر می‌کنم.

- مشغولیت فکری: طوری که فرد می‌گوید انگار کشتی‌هایم غرق شده‌اند. همیشه نگران و در فکر هستم، بدون اینکه اتفاق خاصی افتاده باشد یا مشکلی داشته باشم. حتی نمی‌دانم که به چه فکر می‌کنم.

- فقدان انرژی: مثلا فرد می‌گوید با هر عمل فیزیکی یا روانی یا حتی فکر کردن و در جمع بودن خیلی زود خسته می‌شوم.

- تحریک‌پذیری: یعنی فرد زودرنج باشد و سر هر مساله کوچکی خیلی سریع عصبانی شود. البته در نظر داشته باشید که عصبانیت فقط شکستن گوشی تلفن همراه یا شیشه پنجره نیست. همین که فرد ناراحت می‌شود، تپش قلبش بالا می‌رود و دهانش خشک می‌شود خود نوعی عصبانیت است. همچنین ممکن است این احساس طولانی شود و فرد چند روزی در فکر و ناراحتی باقی بماند.

- نداشتن تمرکز: مثلا فرد در یخچال یا کمد را باز می‌کند و یادش نمی‌آید که دنبال چه چیزی بوده است.

کیفیت زندگی خود را حفظ کنید

بیشتر مردم فکر می‌کنند کسی به بیماری اعصاب مبتلاست که زانوی غم بغل گرفته یا گوشه‌نشین شده است. در حالی که لزوما چنین موضوعی حقیقت ندارد. همه ما ممکن است دچار این علائم شویم و در عین حال به کار و زندگی‌مان ادامه دهیم. فقط یادتان باشد بیماری اعصاب کیفیت زندگی را خراب می‌کند و اجازه نمی‌دهد از آن لذت ببریم. همچنین عملکردمان در خانه و جامعه را پایین می‌آورد. از طرفی، بیماری دیابت به‌خصوص دیابت نوع1 که از سنین جوانی گریبانگیر فرد می‌شود، فشاری مزمن بر اعصاب وارد می‌کند. فشار مزمن و طولانی‌مدت نیز خیلی بیشتر از فشار سنگین گذرا می‌تواند به فرد آسیب برساند.

از داروهای اعصاب نترسید!

در حالت عادی 20 درصد از افراد جامعه دچار بیماری اعصاب می‌شوند. این آمار در تمام دنیا وجود دارد و ایران از آن مستثنی نیست. بیماران دیابتی با وجود اینکه 20 درصد شانس ابتلا به بیماری اعصاب دارند، به‌دلیل دیابتشان در خطر بیشتری برای ابتلا به این بیماری‌ها قرار می‌گیرند. در واقع هر عامل منفی در زندگی مثل مشکلات اجتماعی و اقتصادی و بیماری‌ها می‌توانند این احتمال را بالا ببرند. همه اینها در حالی است که با مراجعه به متخصص، مصرف دارو و تغییر شیوه زندگی می‌توان از تمام این مشکلات جلوگیری کرد. خیلی از بیماران نگران هستند که داروهای اعصاب باعث ایجاد وابستگی در آنها شوند. در حالی که این تفکر اشتباه است. داروهای اعصاب مانند داروهای دیابت، فشار خون، انسولین و... کمبودهای بدن ما را جبران می‌کنند. یادتان باشد که هر گونه صدمه به اعصاب تقریبا غیرقابل‌جبران است اما اگر در مراحل ابتدایی به آن رسیدگی شود، بدون هیچ خسارتی درمان خواهدشد. بیماران دیابتی نیز می‌توانند مانند افراد دیگر زندگی‌ کاملا عادی داشته باشند منوط به اینکه هوشیار و آگاه بمانند و در کنار درمان بیماری‌شان به اعصاب خود نیز اهمیت دهند.

نگاه روان‌پزشک

دکتر امیرعباس کشاورز، عضو هیات‌علمی دانشگاه علوم‌پزشکی ایران

تاثیر نوسان قند خون بر روابط زناشویی

دیابت فقط باعث بالا رفتن قند خون نمی‌شود، بلکه بر عروق تاثیر می‌گذارد و خونرسانی به نواحی انتهایی بدن از جمله دست و پا و اندام تناسلی را مختل می‌کند. همچنین بر سیستم اعصاب تاثیرگذار است و حس اندام‌ها را کاهش می‌دهد؛ به همین دلیل اگر افرادی که دیابت مزمن و طولانی‌مدت دارند، قند خون خود را کنترل نکنند، حس درد و سوزش را به خوبی تشخیص نخواهند داد. به این ترتیب ممکن است پایشان زخمی ‌شود و متوجه آن نشوند. آسیب به اعصاب همچنین بر ناحیه تناسلی تاثیر می‌گذارد و عملکرد آن را دچار اختلال می‌کند. علاوه بر اینها، قند خون افراد مبتلا به دیابت طی شبانه‌روز نوسانات زیادی پیدا می‌کند. گاهی این نوسانات و افت قند شب‌ها هنگام برقراری رابطه زناشویی اتفاق می‌افتد و عملکرد جنسی فرد را تحت تاثیر قرار می‌دهد.

همسرتان را درک کنید

خیلی اوقات افراد برای درمان دیابت به پزشک مراجعه می‌کنند اما از صحبت راجع به مشکلات جنسی خجالت می‌کشند. بعضی‌ نیز این مشکل را به اعتماد به‌نفس پایین یا اختلافات با همسرشان ربط می‌دهند و فکر نمی‌کنند شاید دیابت دلیل آن باشد در حالی که مشکلات جنسی هر چه زودتر پیگیری شوند، راحت‌تر درمان می‌شوند. همچنین اگر فرد احساس می‌کند که به افسردگی یا اضطراب و مشکلات روانی مبتلا شده است باید همزمان با درمان دیابت به روان‌پزشک نیز مراجعه کند. تمام‌ این مراجعات بهتر است با حضور همسر باشد زیرا روابط زن و شوهر در این امر دخیل است. اگر همسر درک متقابل نداشته باشد و بیمار را تحت فشار قرار دهد، مشکل جنسی و افسردگی او تشدید خواهد شد. همسران باید بدانند که بخش عمده این مشکلات به خود بیمار ارتباطی ندارد و به دلیل آسیب‌های عروقی و عصبی بدن ایجاد می‌شود.

درمان دیابت بر درمان افسردگی اولویت دارد

افسردگی چه به‌صورت اولیه چه به صورت ثانویه ممکن است به دنبال یک بیماری مزمن مثل دیابت ایجاد شود و بر روابط زناشویی تاثیر بگذارد و به این ترتیب مشکلات جنسی ناشی از دیابت را تشدید کند اما اگر فرد دیابتی دچار ناتوانی جنسی شود و در عین حال افسردگی داشته باشد، باید اول به درمان دیابت بپردازد و بعد به مشکلات دیگر از جمله اختلالات روان‌پزشکی، افسردگی، اضطراب، اعتیاد و به مشکلات با همسر خود رسیدگی کند چون اگر افسردگی و مسائل روانی حل شوند اما قند خون تحت کنترل درنیاید، باز هم مشکل جنسی حل نخواهد شد. علاوه بر اینها، حفظ و ارتقای سلامت عمومی، رژیم غذایی مناسب، ورزش منظم، ترک سیگار، کنترل فشار و چربی خون نیز بر رفع مشکلات جنسی تاثیرگذارند.

چه زمانی به داروی اعصاب نیاز پیدا می‌کنیم؟

حال شاید بپرسید چه زمانی فرد دیابتی به داروهای روان‌پزشکی نیاز پیدا می‌کند؟ اگر مشکل جنسی آنقدر واضح باشد که باعث درگیری ذهنی، افسردگی و اضطراب بیمار یا همسرش شود، طوری که دیگر نتوانند عملکرد مناسبی داشته باشند، باید از دارو کمک گرفت. در این موارد با رفع افسردگی، رابطه زناشویی نیز بهبود پیدا می‌کند. البته بعضی داروهای ضدافسردگی عملکرد جنسی را کاهش می‌دهند و فقط روان‌پزشک می‌تواند تشخیص دهد کدام دارو برای شرایط روانی و جسمی فرد مناسب‌تر است. البته باید در نظر داشت که گاهی پزشک براساس شرایط بیمار تشخیص می‌دهد که داروی پرعارضه به او کمک بیشتری می‌کند.

نگاه فوق‌تخصص غدد

دکتر سعید کلباسی، فلوشیپ دیابت و دانشیار دانشگاه علوم‌پزشکی شهیدبهشتی

دیابت و آسیب عروقی به ارگان جنسی

دیابت نوع 1 و 2 در درازمدت می‌توانند باعث عوارض عروقی ماکروواسکولار (عوارض عروق بزرگ) و میکروواسکولار (عوارض عروق ریز) شوند. از عوارض عروق ریز حاصل از آن می‌توان به نفروپاتی (عوارض کلیوی)، رتینوپاتی (عوارض ته چشم) و نوروپاتی (عوارض عروق ریز خونرسان به اعصاب) اشاره کرد. عوارض عروق بزرگ یا ماکروواسکولار نیز بر عروق قلب، مغز و پا اثر می‌گذارد. هر دو این عوارض می‌توانند سلامت جنسی بیماران دیابتی را مختل کنند؛ برای مثال عارضه نوروپاتی، سیستم اعصاب محیطی را درگیر می‌کند و از این طریق توانایی نعوظ فرد را کاهش می‌دهد. همچنین باعث کاهش قدرت یا میل جنسی در خانم‌های دیابتی می‌شود. عوارض عروق بزرگ نیز با کاهش خونرسانی به آلت جنسی باعث اختلال نعوظ در آقایان و کاهش قدرت جنسی در خانم‌ها می‌شود.

مردان دیابتی تستوسترون کمتری دارند

دیابت یک بیماری مزمن است و می‌تواند باعث افسردگی شود. افسردگی نیز خود احتمال اختلالات جنسی و مشکلات نعوظ را در بیماران دیابتی افزایش می‌دهد. اختلالات هورمونی حاصل از دیابت هم بر قدرت جنسی تاثیرگذارند. ثابت شده است بیماری دیابت باعث کاهش سطح هورمون‌های جنسی چه در مردها و چه در خانم‌ها می‌شود. بیشتر مطالعات در دنیا نشان داده‌اند سطح تستوسترون در مردهای دیابتی به‌طور معنی‌داری پایین‌تر از مردان غیردیابتی است. در بیماران دیابتی خانم، به‌خصوص دیابتی‌های نوع 1 نیز یائسگی زودرس بیشتر دیده می‌شود. علاوه بر اینها، داروهای مخصوص دیابت می‌توانند باعث افزایش احتمال اختلال‌های جنسی شوند؛ مثلا مصرف استاتین‌ها (داروهای چربی) و داروهای ضد فشار خون مثل آتنولول می‌تواند باعث کاهش میل و قدرت جنسی شود. این موضوع را هم باید در نظر داشت که دیابتی‌ها بیشتر دچار فشار خون می‌شوند و بیماری فشار خون نیز بر قدرت جنسی تاثیرگذار است. افزایش وزن در دیابتی‌های نوع 2 نیز احتمال بروز اختلالات جنسی را افزایش می‌دهد.

این عوارض قابل‌پیشگیری هستند

دیابت از طریق مکانیسم‌های مختلفی بر توانایی جنسی افراد تاثیر می‌گذارد. پس برای پیشگیری از این عوارض باید تمام عوامل را در نظر گرفت. به عبارتی، فرد باید مرتب قند، چربی و فشار خون خود را کنترل کند. ثابت شده است کنترل قند خون علاوه بر عوارض چشمی و کلیوی، از بروز عوارض جنسی هم جلوگیری می‌کند. علاوه بر این، باید مرتب هورمون‌های افراد دیابتی بررسی شود. در صورت وجود افسردگی نیز باید آن را تحت درمان قرار داد. خیلی اوقات پیش می‌آید که بیمار از لحاظ هورمونی درمان می‌شود اما اختلالات جنسی‌اش برطرف نمی‌شوند. در این صورت باید به وجود افسردگی و مشکلات روانی ناشی از دیابت شک و آن را برطرف کرد.

راه برگشتی هم وجود دارد؟

ناتوانی جنسی و اختلالات نعوظ در مراحل آخر دیابت و در افرادی رخ می‌دهد که اصلا به کنترل قندشان اهمیتی نمی‌دهند. به عبارتی، عروق‌ اندام جنسی‌شان نیز آسیب می‌بیند بنابراین نباید اجازه داد دیابت آنقدر پیشرفت کند که عوارض جبران‌ناپذیری برجای بگذارد اما عوارض جنسی مربوط به افسردگی، هورمون‌ها و بخشی از عوارض نوروپاتی قابل‌درمان هستند.

سیمرغ