تشخیص هویت از طریقDNA ؛ گران و زمان‌بر

دکتر معصومه ناجی رئیس بخش سرولوژی و ژنتیک قانونی در گفت‌وگو با همشهری درباره DNA گفت: در تمامی سلول‌هایی که هسته دارند مولکولی وجود دارد که تشکیل‌دهنده ماده وراثتی هر فرد است و به آن DNA می‌گویند. در همه بافت‌ها، پروتئین‌ها و آنزیم‌ها ژن‌هایی داریم که توسط مولکول DNA کد می‌شود. به غیراز مناطقی که کد کننده قسمت‌های خاصی از بدن هستند، یکسری مناطق خاص در مولکول DNA وجود دارد که هنوز برایشان کار خاصی شناخته نشده است ولی در این مناطق تکرار‌هایی وجود دارد که نوع و تعداد این تکرار‌ها در افراد مختلف فرق می‌کند. هیچ 2نفری در دنیا پیدا نمی‌شوند که از نظر تعداد و نوع تکرار شبیه هم باشند؛ به جز دوقلو‌های یکسان. به همین دلیل شناسایی از طریق DNA مثل شناسایی از طریق اثر انگشت است. وی در مورد روش تشخیص هویت از طریق DNA گفت: از این خاصیت DNA می‌توان در پزشکی قانونی استفاده کرد. ازجمله کارهایی که می‌توان از طریق DNA انجام داد، تشخیص هویت است. برای تشخیص هویت اجساد اشخاصی که شناسایی آنها از طریق ظاهرشان امکان‌پذیر نیست، مانند اجساد سوخته و مثله شده، می‌توان از DNA استفاده کرد. نمونه این اجساد با نمونه‌هایی از خانواده افراد متوفی تطابق داده می‌شود. دکتر معصومه ناجی دیگر کارکرد شناسایی هویت از طریق DNA را در اثبات خویشاوندی دانست و گفت: اکثر نسبت‌های خویشاوندی، مانند پدری و مادری، خواهری، برادری، فرزندی، برادر یا خواهرزادگی و خاله و عمو زادگی را که عموما اثبات آن در دادگاه‌های خانواده اهمیت دارد می‌توان از طریق DNA انجام داد. وقتی پای ارث زیادی در میان است و کسی ادعا می‌کند که با این ارث و خانواده‌ در ارتباط نسبی و سببی است، می‌توان از این روش برای اثبات ادعا کمک گرفت. همچنین از مولکول DNAبرای تشخیص هویت فرد متهم که آثاری در صحنه جرم باقی گذاشته باشد، می‌توان استفاده کرد. معمولا در صحنه جرم، تجاوز و دزدی می‌توان آثاری برای اثبات جرم متهم یافت. دکتر حمید صدیقی مدیرکل پزشکی قانونی استان قم در گفت‌وگو با همشهری در مورد اقدامات صورت گرفته برای شناسایی این افراد گفت: پس از حادثه تیم‌های تخصصی معاینه اجساد برای تعیین علت فوت و شاخص‌های هویتی و احراز هویت انجام شد. از تمام اجساد 3بافت برای تشخیص DNA نمونه‌برداری شده است تا درصورتی که احراز هویت با مشکل مواجه شد از آن استفاده شود. با توجه به اینکه اجساد دچار سوختگی شدید شده و برخی زغالی شده بودند، تشخیص هویت از طریق ظاهر افراد امکان نداشت و باید از طریق خصوصیات پیکرشناختی و سایر موارد ازجمله جنسیت، سن تقریبی، جثه، وزن، فرمول دندانی، سابقه اعمال جراحی یا انگشتر، النگو و... اجساد شناسایی شوند. تشخیص هویت در این اجساد براساس قواعد علمی مثل تکمیل کردن یک پازل است، وظیفه ما این است که همه این شاخص‌ها را کنار هم بگذاریم تا پازل نهایی به‌دست بیاید. وی در خصوص علت تأخیر در اعلام اسامی گفت: در شرایطی که جسد سالم بوده و آسیب ندیده باشد، از طریق چهره، رنگ مو و... می‌توان درصورت مراجعه خانواده متوفی به پزشکی قانونی متوجه هویت فرد شد. اجساد این تصادف آسیب جدی دیده بودند بنابراین پروسه خودبه‌خود طول می‌کشد؛ چرا که نیاز بود با تک تک اولیای دم صحبت کنیم و مشخصات ظاهری فرد متوفی را با اظهارات مراجعان تطابق دهیم. اگر جسدی این ویژگی‌ها را نداشته باشد شناسایی هویت از طریق DNA انجام می‌شود. برای این حادثه از این روش نیز به‌صورت روش تکمیلی استفاده شده است. به‌عبارت دیگر روش 98قطعه از پازل تشخیص هویت، علائم پیکرشناختی است و 2درصد دیگر تشخیص هویت از طریق DNA است. دکتر کدخدایی مدیر مرکز تشخیصی- آزمایشگاهی پزشکی قانونی نیز در مورد استفاده از این روش گفت: حوادث دسته جمعی حوادثی است که حداقل 12نفر فوتی در آن وجود داشته باشد. پزشکی قانونی تلاش می‌کند تا جایی که امکان دارد کار شناسایی افراد را با علائم ظاهری و فیزیکی متوفیان انجام دهد و درصورت امکان از تشخیص هویت با روش DNA استفاده نکند؛ چرا که این روش گران و زمان‌بر است و از سوی دیگر بستگان نیز باید برای تشخیص هویت حضور داشته باشند تا نمونه اخذ شده تطبیق داده شود. در حادثه اخیر اجساد پس از اینکه از صحنه خارج شدند مورد معاینات اولیه قرار گرفتند و سعی شد آنها پس از تعیین جنسیت، قد و وزن تقریبی از طریق البسه، وسایل همراه مانند موبایل، دندان مصنوعی و انگشتر مورد شناسایی قرار بگیرند.