نقش و اثرات پروبیوتیک ها برسلامت

 از آنجا که به طور کلی باکتری ها به ایجاد بیماری شهرت دارند، در نگاه اول پذیرش این ایده که مصرف چند میلیارد از آنها در روز برای سلامتی شما مفید است، واقعا سخت به نظر می رسد. اما مصرف تعداد زیاد این باکتری در روز در واقع مساله عجیبی نیست زیرا در حالت عادی و در هر روده سالمی حدود 100 تریلیون میکروارگانیسم از 500 گونه مختلف وجود دارد. این میکروارگانیسم ها (فلور) در حالت عادی ما را بیمار نمی کنند و بیشتر آنها مفید هستند. باکتری های موجود در روده همچنین میکروارگانیسم مضر (پاتوژن) را کنترل ، به هضم و جذب مواد مغذی و عملکرد سیستم ایمنی کمک می کنند. پروبیوتیک از دو واژه "pro" و "biota" به معنی "برای زندگی" گرفته شده است. شواهد علمی نشان می دهد که انسان ها قادر به درمان و حتی پیشگیری از برخی بیماری ها با مصرف غذاها و مکمل های حاوی انواع خاصی از باکتری های زنده هستند. مردم در اروپای شمالی مقدار زیادی از این باکتری ها را به علت سنت های خود برای استفاده از غذاهای تخمیر شده با باکتری مانند ماست دریافت می کنند. در ژاپن نیز مصرف نوشیدنی های حاوی پروبیوتیک از تجارت های بزرگ به شمار می آید. در امریکا مصرف این مواد نسبت به سایر نقاط ذکر شده رواج کمتری دارد اما علاقه به مصرف مکمل های پروبیوتیکی رو به افزایش است. در کشور ما نیز در سال های اخیر تبلیغات بسیاری در زمینه مصرف پروبیوتیک ها به ویژه در قالب غذاهای متنوع انجام شده است و هر روز محصولات جدید دارای این مواد به بازار مواد غذایی وارد می شوند. اثرات مصرف پروبیوتیک ها علاوه بر افراد سالم در بیماری های متفاوتی نیز مورد بررسی قرار گرفته است. مصرف پروبیوتیک ها در شرایط التهابی و غیرالتهابی مانند آلرژی ها ، آرتریت ، اگزما ، عفونت ها و سلامت دستگاه گوارش مورد بررسی قرار گرفته اند و فوایدی مانند بهبود عدم تحمل لاکتوز (قند موجود در شیر) ، بهبود برخی ناهنجاری های چربی خون مانند کلسترول بالا ، کاهش خطر عفونت و تقویت سیستم ایمنی ، کاهش فشار خون ، بهبود عملکرد مغزی ، بالا بردن ارزش غذایی مواد خوراکی و افزایش کیفیت هضم برای آنها ذکر شده است. بیشترین اثرات مفید احتمالی مصرف پروبیوتیک ها در بیماری های گوارشی مورد برسی قرار گرفته است. برخی از متخصصان بیماری های گوارشی به بیماران خود که مبتلا به اختلالاتی مانند سندرم روده تحریک پذیر هستند و درمان آنها توسط روش های مرسوم پزشکی با موفقیت همراه نبوده است ، مصرف پروبیوتیک ها را توصیه می کنند. بهترین نتایج برای درمان با پروبیوتیک ها ، در درمان اسهال به ویژه در کودکان بوده است. مطالعات نشان داده اند که نوعی پروبیوتیک (لاکتوباسیلوس GG ) می تواند دوره اسهال عفونی در نوزادان و کودکان را کوتاه کند. اگر چه این مطالعات هنوز محدود هستند و اطلاعات آنها متناقض می باشد. دو بررسی بزرگ ، نشان داده اند که پروبیوتیک ها اسهال ناشی از مصرف آنتی بیوتیک را تا  60٪ کاهش می دهند. درمان با پروبیوتیک هاهمچنین ممکن است برای افراد مبتلا به بیماری کرون و سندرم روده تحریک پذیر مفید باشد. نتایج مطالعات بالینی متفاوت است، اما مطالعات کوچک نشان می دهند که برخی از گونه های پروبیوتیک ها ممکن است به حفظ دوره های تسکین بیماری کولیت اولسراتیو و جلوگیری از عود بیماری کرون کمک کند. اگرچه با توجه به ماهیت مزمن این اختلالات و عدم درمان قطعی آنها ، بسیاری از بیماران هم اکنون نیز به مصرف پروبیوتیک ها توصیه می شوند ، مطالعات بیشتری برای تشخیص گونه های موثر بر این بیماری ها نیاز است. پروبیوتیک ها ممکن است در حفظ سلامت دستگاه ادراری- تناسلی نیز موثر باشد. این سیستم مانند روده یک اکوسیستم متعادل از انواع باکتری ها است. سویه های غالب لاکتو باسیلی در این اکوسیستم به طور معمول با اسیدی کردن بیش از حد محیط زنده ماندن میکروارگانیسم های مضر را دشوار می کنند. اما این سیستم نیز می تواند مانند دستگاه گوارش  توسط تعدادی از عوامل، از جمله آنتی بیوتیک ها، قرص های جلوگیری از بارداری و ... از تعادل خارج شود. درمان با پروبیوتیک ها با بازیابی مجدد تعادل این میکروب ها می تواند برای مشکلات شایع و عفونت ها در دستگاه ادراری- تناسلی مفید باشد. مصرف پروبیوتیک ها معمولا بی خطر در نظر گرفته می شود، زیرا این باکتری ها به طور عادی نیز در دستگاه گوارش وجود دارند. استثنا در این مورد افراد مبتلا به اختلال در عملکرد سیستم ایمنی هستند که مصرف این مواد در آنها ممکن است با خطر همراه باشد. علاوه بر مکمل های حاوی پروبیوتیک برخی مواد غذایی مانند ماست ، شیر ، شیر سویا ، دوغ کفیر و ... نیز دارای مقادیر بالایی از پروبیوتیک ها به طور طبیعی یا افزوده شده طی فرایند صنعتی هستند ، که مصرف منظم آنها می تواند اثرات ذکر شده را برای افراد ایجاد کند. دکترمهدی شادنوش متخصص تغذیه بالینی و رژیم درمانی mshadnoush@gmail.com