دكتر روحاني :استفاده از انجمن هاي علمي برنامه مهم دولت آينده/سوئ مديريت 8ساله عامل پسرفت بيوتكنولوژي كشور

انجمن بیوتکنولوژی جمهوری اسلامی ایران سلام علیکم. با تشکر از اقدام بهنگام و شایسته انجمن بیوتکنولوژی در جلب توجه به مسئله مهم بیوتکنولوژی و مهندسی ژنتیک و تاثیر شگرف آن بر توسعه کشور، پاسخ سوالات آن انجمن محترم جهت انعکاس در جامعه علمی کشور تقدیم حضور می‌شود. امید است این پاسخ‌ها به عنوان میثاقی بین اینجانب و جامعه علمی کشور تلقی شود همانطور که فرمودید بیوتکنولوژی که مهندسی ژنتیک هم یکی از بارزترین تجلی‌های آن محسوب می‌شود از اهمیت بسزایی در حوزه سلامت، دارو، بهداشت، درمان، تشخیص پزشکی، غذا و کشاورزی، محیط زیست و صنعت برخوردار است. این فناوری در کشورهای صنعتی و پیشرفته هم به عنوان یک انتخاب برای تولید محصولاتی برتر مورد توجه و عنایت قرار گرفته و سهم مهمی از صادرات را به خود اختصاص داده است. با توجه به جدید بودن این رشته در مقایسه با سایر فناوری‌ها در دهه دوم پس از پیروزی انقلاب در دوره ریاست جمهوری رهبر معظم انقلاب و پس از آن در دوران سازندگی و اصلاحات همت زیادی برای توسعه این فناوری در کشور صرف شد که بارزترین آنها تاسیس پژوهشگاه ملی مهندسی ژنتیک و زیست فناوری، پژوهشکده بیوتکنولوژی کشاورزی، شورای عالی بیوتکنولوژی و پژوهشگاه رویان و راه اندازی دوره‌های تحصیلات تکمیلی در این رشته در دانشگاه‌های سراسر کشور بود. کشور ما در این زمینه تا جایی پیش رفت که اگرچه با برخی کشورهای صنعتی پیشرفته فاصله داشت اما یکی از کشورهای صاحب نام در منطقه و در بین کشورهای درحال توسعه و اسلامی و حتی اروپایی محسوب می‌شد. از سال 1384 و در دوره فعلی مانند بسیاری از رشته‌های دیگر در این حوزه هم ما با پسرفت مواجه بودیم. این پس رفت به هیچ عنوان به دلیل کم کاری یا عدم شایستگی پژوهشگران و بدنه بیوتکنولوژی و علمی کشور نبود بلکه به دلیل سوء مدیریت در این رشته بود. البته در جاهایی هم درخشش‌هایی داشتیم که می‌تواند و باید تقویت شود. برای مثال دستاوردهای بیوتکنولوژی در زمینه سلول‌های بنیادین و پروتئومیکس و تولید بزهای تراریخته در پژوهشگاه رویان و تولید داروهای نوترکیب در بخش خصوصی با حمایت وزارت بهداشت قابل ذکر هستند. اما در بخش کشاورزی و محیط زیست و تولید واکسن‌های دامی و انسانی، کشور قطعا با پس رفت مواجه بوده که به دلیل ناشایسته‌سالاری و به ویژه برخوردهای امنیتی و حذفی با پیش‌کسوتانی بود که از قضای حادثه هرکدام به نوعی بنیانگذاران این رشته در کشور محسوب می‌شوند. نتیجه این شد که با وجود مقابله با تولید ملی محصولات حاصل از بیوتکنولوژی که شما تحت عنوان تراریخته از آن یاد می‌کنید واردات این نوع محصولات در دوره اخیر آغاز و در سال گذشته (سال تولید ملی) به حدود 5 میلیارد دلار رسید. با این مقدمه پاسخ سوالات شما عزیزان به اختصار به شرح زیر تقدیم می‌شود. سوال اول: برنامه عملی شما برای توسعه استفاده از بیوتکنولوژی مانند کودهای زیستی، داروهای نوترکیب و محصولات حاصل از مهندسی ژنتیک (تراریخته) چیست؟ پاسخ سوال اول: مهمترین برنامه‌های عملی اینجانب اجرای قانون و شایسته‌سالاری است. برای مثال اگر مسئولیت بیوتکنولوژی کشور به دست فردی که هم دانشمند این رشته است و هم مقبولبیت در بین متخصصین دارد و هم با مشکلات بخش های مختلف کشور آشنایی دارد سپرده شود دیگر به جای هراس افکنی و بازکردن درهای واردات حمایت از تولید و مصرف این نوع محصولات بیولوژیک را وجهه همت خود قرار می‌دهد. کودهای زیستی با طبیعت سازگارترند و و من مایلم سموم زیستی را هم به آن اضافه کنم. داروهای نوترکیب با وجود نیاز به سرمایه‌گذاری کمتر موثرتر عمل می‌کنند و مسیر صادراتی آن نیز بالاتر است و از ارزش افزوده بالاتری برخوردار است. محصولات تراریخته هم سالمترند و باقیمانده سموم در آنها صفر است و هم برای کشاورزان و هم برای مصرف کنندگان و هم برای اقتصاد و محیط زیست کشور مطلوب است. به اعتقاد من ما در کشور قوانین خوبی هم در این زمینه داریم که متاسفانه اجرای آنها معطل مانده است. ما در مرکز تحقیقات استراتژیک گروهی را با عنوان فناوری‌های نو ایجاد کرده‌ایم که رصد اجرای این نوع قوانین یکی از وظایف آن است. متاسفانه گزارشات نشان می‌دهند که بسیاری از قوانین مانند قانون ایمنی زیستی و یا قوانین برنامه چهارم و پنجم توسعه کشور که بندهای خوبی را در مورد بیوتکنولوژی  و استفاده از فناوری‌های نو دارند به طور کل معطل و بلااجرا مانده‌اند که اینجانب تمام آنها را به اجرا در خواهم آورد. سوال دوم: برخی از قوانین در حوزه بیوتکنولوژی و مهندسی ژنتیک (مانند قانون ایمنی زیستی) طی 4 سال گذشته به اجرا در نیامده و حتی آیین‌نامه اجرایی آن نیز بعد از 4 سال ابلاغ نشده است. آیا سیاست شما هم استمرار وضعیت موجود خواهد بود؟ اقدام عاجل شما برای اجرای این قانون چه خواهد بود؟ پاسخ سوال دوم: بله چنانچه در پاسخ به سوال فوق هم اشاره شد همینطور است. متاسفانه برخی از مدیران در حوزه بیوتکنولوژی به جای آنکه خود طالب اجرای قانون باشند با جلوگیری از اجرای این نوع قوانین بیشتر راه واردات را باز کرده‌اند. البته ممکن است گاهی قوانین و مقررات ضعف ها یا کاستی‌هایی هم داشته باشد که باید در مشورت با اهل فن و انجمن‌های علمی نسبت به بهبود آنها از طرق قانونی و تقدیم لوایح نسبت به رفع این کاستی ها اقدام شود. اقدام عاجل انتصاب مسئولینی خواهد بود که اجرای قانون را در صدر برنامه‌های خود بدانند. سوال سوم: برنامه شما برای استفاده از توان علمی انجمن‌های علمی چیست؟ آیا برای آنها جایگاه نهادینه و ‌ویژه‌ای در برنامه‌ریزی، تعیین اولویت، اجرا و نظارت براساس قانون برنامه پنجم قائل خواهید بود؟ پاسخ سوال سوم: همانطور که در سوال به آن اشاره شده است قانون برنامه پنجم بر حمایت از انجمن‌های علمی و استفاده از تجارب آنها سطوح مختلف تاکید کرده است. در حال حاضر انجمن‌ها در حاشیه هستند و گاهی هرچه آنها می‌گویند دقیقا برخلاف آن عمل می‌شود. گاهی هم همه آنها را جمع می‌کنند و یک سخنرانی می کنند و لبخندی تحویل آنها می‌دهند ولی در عمل به آنها بی توجهی می‌شود. برنامه اینجانب استفاده نهادینه از انجمن‌های علمی در حوزه‌های تخصصی ذیربط است. به این ترتیب نماینده انجمن‌های علمی در شوراها و مراجع تصمیم ساز حضوری تعریف شده خواهد داشت. تضمین اجرایی برنامه‌های ارائه شده از سوی اینجانب در حوزه بیوتکنولوژی انتصاب "مشاور فناوری‌های نو ریاست جمهوری" خواهد بود تا پیگیر اجرای این میثاق و ارتباط اینجانب با انجمن‌های علمی باشد.