روزانه چند بيمار نیازمند عضو در كشور مي ميرند؟

به گزارش شفا آنلاين، محمد آقاجانی معاون درمان وزارت بهداشت در آیین افتتاح اولین دوره آموزش پیشرفته کشوری اهدای عضو گفت: پیوند اعضا در کشور امری بسیار مهم است و در کشورهای پیشرفته مورد توجه ویژه قرار گرفته و از بحث‌های مهم در حوزه سلامت است.

وی گفت: در ایران به دستاوردهای خوبی در حوزه پیوند اعضا رسیده‌ایم که این دستاوردها چند نقطه عطف داشته است، یکی از این نقاط عطف در سال 1379 با تصویب قانون پیوند اعضا و نسوج از بیماران مرگ مغزی در مجلس روی داد.

وی ادامه داد: نقطه عطف دیگر، تصویب قانون تأسیس مراکز فراهم‌آوری پیوند اعضا در مجلس بود که بر اساس این قانون تمام دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور باید مراکز فراهم‌آوری پیوند اعضا ایجاد می‌کردند، متأسفانه این قانون به طور کامل اجرا نشده است.

آقاجانی افزود: یکی دیگر از نقاط عطف نیز در سال جاری روی داد که بر اساس آن، شورای عالی پیوند با ترکیبی مترقی و با حضور تمام افراد مرتبط با این حوزه و کمیسیون‌های تخصصی تشکیل شد که دستاوردهایی همچون ممنوعیت پیوند عضو اتباع بیگانه در ایران به علت مشکلات ایجادشده در مراکز خصوصی و ایجاد مدل ایرانی فراهم‌آوری اعضا را می‌توان نام برد.

معاون درمان وزارت بهداشت ایجاد مدل ایرانی فراهم‌آوری اعضا را با توجه به محدود بودن شمار مراکز فراهم‌آوری اعضا در کشور بسیار مهم ارزیابی کرد و گفت: حوزه پیوند اعضا نیازمند عشق و دلبستگی خاص است و اگر افراد با دلبستگی کار کنند، کاری بزرگ و ارزشمند انجام خواهد شد.

آقاجانی خاطرنشان کرد: در حوزه پیوند مسئولیت‌های زیادی داریم، برای مثال فقط 24 مرکز پیوند اعضا در کشور فعال هستند و برای رفع این محدودیت باید قطب‌های کشور در عرصه پیوند فعال شوند و تمام این قطب‌ها و مراکز پیوند اعضاء در حوزه پیوند قلب، کبد و ریه رشد و ارتقاء پیدا کنند.

وی درباره فرایند فراهم‌آوری اعضای پیوندی نیز گفت: در این عرصه نیازمند فراهم‌آوری گسترده اعضا و ثبت اطلاعات مرگ مغزی هستیم که بسیار مهم است و تا زمانی که سامانه اتوماسیون ثبت اطلاعات ایجاد نشود، به اهداف خود در عرصه پیوند اعضا دست نخواهیم یافت.

معاون درمان وزارت بهداشت، فرایند رضایت‌گیری از خانواده افراد مرگ مغزی را بسیار مهم ارزیابی و تأکید کرد: ارتباط با این خانواده‌ها نیازمند رعایت ظرافت‌های متعددی است، زیرا علاوه بر مسائل فنی، وظیفه رعایت احوالات و روحیه خانواده‌های این افراد بسیار مهم است و همکاران نباید فقط به فکر بالا بردن آمار پیوند عضو باشند، بلکه رعایت شرایط روانی خانواده‌ها یکی از مهمترین موارد است.

آقاجانی افزود: رفتار همکاران ما باید به نحوی باشد که مرهمی برای زخم خانواده‌ها باشیم و وضعیت به گونه‌ای نباشد که این خانواده‌های افراد مرگ مغزی شده تصور کنند که ما منتظر مرگ مغزی عزیز آنها هستیم، زیرا بر اساس قانون، فرایند رضایت‌گیری پس از پذیرش مرگ مغزی توسط خانواده‌ها آغاز می‌شود، بنابراین باید در نظر بگیریم به هر شکل ممکن از بحران روحی این خانواده‌ها کاسته شود.

وی تأکید کرد: برای اینکه نتیجه زحمات واحدهای فراهم‌آوری پیوند اعضا در جامعه خود را نشان دهد، نیازمند کمک متخصصان روانشناسی و تربیتی هستیم، چرا که اگر تألمات خانواده‌ها در این فرایند مورد نظر قرار نگیرد ممکن است این اقدامات به ضد خود تبدیل شود.

معاون درمان وزارت بهداشت ابراز امیدواری کرد: تلاش‌ها در وزارت بهداشت و دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور در فراهم‌آوری اعضا و پیوند اعضا منجر به ایجاد شبکه‌ای منسجم و پویا شود که بیشترین استفاده را از اعضای پیوندی به دست دهد، البته با این آرزو که مرگ مغزی در افراد به حداقل خود برسد.

آقاجانی افزود: وزارت بهداشت تلاش می‌کند شرایطی را مهیا کند که مرگ مغزی زمانی اعلام شود و به بیانی دیگر زمانی روی دهد که راهی برای نجات فرد وجود نداشته باشد، اما متأسفانه سال گذشته 19 هزار مورد مرگ ناشی از تصادفات ترافیکی داشته‌ایم که این رقم باید کاهش یابد.

وی خاطرنشان کرد: بر اساس استانداردها باید از حدود 5 هزار مرگ و میر مغزی که به صورت تخمینی برآور شده است، از اعضای 2 هزار و 500 نفر استفاده کرد و متأسفانه این رقم در ایران حدود 665 عضو است و سایر اعضای ارزشمند این افراد خاکسپاری شده‌اند.

معاون درمان وزیر بهداشت به افراد شرکت‌کننده در این دوره گفت: شما همکاران باید امیدی را که بیماران مبتلا به نارسایی ارگان‌های حیاتی و خانواده‌هایشان به شما دارند را به یاد آورید و بدانید که اعضای افراد مرگ مغزی‌شده بسیار ارزشمند هستند و اگر اجازه از بین رفتن و خاکسپاری این اعضای ارزشمند را بدهیم، عزیزان و بیماران زیادی از میان ما خواهند رفت، بنابراین باید تلاش کنیم تا سرآمد پیوند اعضا در جهان باشیم.

سیداحمد تارا، رئیس دفتر مدیریت بیمارستانی و تعالی خدمات بالینی وزارت بهداشت نیز در این مراسم با اشاره به قرار گرفتن در آستانه هفته حمایت از حقوق بیماران کلیوی در تاریخ 23 تا 30 آبان گفت: برای افراد نیازمند به پیوند بیانیه‌ای بین‌المللی وجود دارد که اولین بند آن انتخاب راه درمان است.

وی تصریح کرد: بر اساس این حق بیمار باید مختار باشد که از بین چهار روش دیالیز خونی، صفاقی، پیوند عضو از جسد و پیوند عضو از فرد زنده یکی را برگزیند و این حق باید برای همه شهروندان کشور لحاظ شود، به گونه‌ای که کسانی که در شهرستان‌ها زندگی می‌کنند به میزان افرادی که در پایتخت زندگی می‌کنند از امکانات اهدای عضو برخوردار باشند، اما متأسفانه پایتخت‌نشینان با 20 درصد جمعیت کشور 60 درصد امکانات اهدای عضور را دراختیار دارند.

تارا دومین حرف بیماران نیازمند پیوند را رعایت عدالت در مورد زمان ارائه خدمات پیوند توصیف و تصریح کرد: این بدان معناست که شرایط به گونه‌ای نباشد که زمان انتظار برای پیوند اعضا برای یک فرد کوتاه‌مدت و برای فرد دیگر بلندمدت باشد، یا اینکه لیست انتظار پیوند اعضا به قدری طولانی شود که فرد به اجبار روشی به غیر از روش خود را برگزیند.

رئیس دفتر مدیریت بیمارستانی و تعالی خدمات بالینی سومین حق بیماران نیازمند پیوند را عدالت در دسترسی به امکانات پیوند به طور یکنواخت و بدون توجه به نژاد، مذهب و مسئله جغرافیایی محل زندگی دانست.

تارا افزود: متأسفانه در استان‌هایی که دارای بالاترین آمار نارسایی کلیوی هستیم مانند استان‌های سیستان و بلوچستان، هرمزگان،بوشهر، کرمان و ایلام کمترین دسترسی به خدمات پیوند کلیه وجود دارد، بنابراین بالاترین رسالت شرکت‌کنندگان در این دوره گسترش خدمات به استان‌های کم‌برخوردار است.

وی خاطرنشان کرد: در استان‌های کم‌برخوردار وضع افرادی که نیازمند پیوند ارگان‌های حیاتی به جز کلیه هستند بسیار حساس‌تر از نیازمندان پیوند کلیه است، چرا که در مورد کلیه می‌توان از روش موازی پیوند از فرد زنده در کنار پیوند از جسد استفاده کرد که این خدمت در مناطق کم‌برخوردار قابل ارائه است.

رئیس دفتر مدیریت بیمارستانی و تعالی خدمات بالینی تصریح کرد: پیوند کلیه برای بیماران در ایران شایع است و از قدیم در ایران اجرا می‌شده است و به خصوص پیوند از فرد زنده ساری و جاری بوده است و در همین راستا افراد دلسوز تلاش داشتند با تقویت روند پیوند کلیه، زمینه را برای رواج پیوند سایر ارگان‌ها آماده کنند، اما متأسفانه در طول زمان، پیوند کلیه سدی در مقابل پیوند سایر ارگان‌ها شده است، زیرا در سایه پیوند کلیه، سایر ارگان‌ها جدی گرفته نمی‌شوند.

تارا با اشاره به قرار گرفتن در آستانه پانزدهمین سال آغاز پیوند از جسد گفت: قرار بود پیوند اعضا در 10 سال اول آغاز پیوند از جسد در تعدادی از مراکز به صورت متمرکز شکل بگیرد تا واحدهای فراهم‌آوری در سایر مناطق رشد کنند و همچنین جامعه با فرهنگ اهدای عضو آشنا شود و در این راه پیشرفت خوبی داشته‌ایم، اما در کل، فاصله بسیار زیادی با اهداف مورد انتظار داریم.

وی تصریح کرد: باید در دهه دوم که نیمی از آن گذشته است به سمت پیوند از جسد پیش رویم، چرا که کشور ما ظرفیت زیادی برای این نوع پیوندها دارد، اما متأسفانه آمارها نشان از عقب‌ماندگی شدید دارد.

وی گفت: برای رسیدن به اهداف مورد نظر در عرصه پیوند، باید تلاش کنیم که هیچ عضوی از افراد مرگ مغزی‌شده بدون مصرف نماند و به دست نیازمندان برسد و در مرحله بعد، مراکز انجام پیوند اعضا در همه مراکزی که قابلیت و شایستگی این کار را دارند شکل بگیرد.

رئیس دفتر مدیریت بیمارستانی و تعالی خدمات بالینی افزود: مرحله دیگر که بسیار حائز اهمیت است توزیع عضو در کشور با تخصیص بهره‌وری بیشتر خواهد بود که باید با تلاش وافر در آینده انجام شود.

کتایون نجفی‌زاده، رئیس مرکز پیوند عضو وزارت بهداشت نیز در این مراسم گفت: 13 سال است که پیوند ریه در بیمارستان مسیح دانشوری انجام می‌شود که از سال 1383 به علت طولانی شدن لیست انتظار با کمک وزارت بهداشت و رئیس وقت دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی واحد فراهم‌آوری اعضا احداث شد.

وی افزود: اولین شرط انجام پیوند، دانستن شرایط مرگ مغزی است؛ فرد مرگ مغزی‌شده فردی محکوم به مرگ است که قلبش به علت باتری خدادادی قلب می‌تپد که این تپش از فساد ارگان‌های بدل جلوگیری می‌کند تا به لطف خدا این ارگان‌ها برای افراد نیازمند تعویض عضو نارسا سالم بماند.

نجفی‌زاده با اشاره به رضایت خانواده‌های افراد مرگ مغزی‌شده به عنوان مهمترین عامل انجام پیوند بر نقش کردیناتورها به عنوان متولیان کسب رضایت خانواده‌ها تأکید کرد و گفت: کسب مهارت قانع کردن خانواده‌ای که نیاز به کمک دارد برای کمک کردن به فردی دیگر بسیار سخت است.

وی خاظرنشان کرد: از سال 1379 که پیوند ریه را در بیمارستان مسیح دانشوری انجام دادیم 10 هزار نفر در لیست انتظار هستند که از این مقدار هر ساله 25 درصد فوت می‌کنند و برای کاستن از مرگ و میر این افراد نیازمند پیوند اعضا هستیم و برای فراهم کردن این تعداد اعضا مدل ایرانی مرکز فراهم‌آوری پیوند اعضا را طراحی کرده‌ایم که امروز روز آغاز به کار آن است.

نجفی‌زاده با اشاره به انجام اولین پیوند عضو در ایران در سال 1314 در رابطه با پیوند قرنیه گفت: جمعیت کشور 77 میلیون نفر است که از این میان 20 هزار نفر در سال 92 به علت تصادفات کشته شده‌اند که در این بین 5 تا 8 هزار مورد مرگ مغزی هستند و براساس استانداردها تعداد اهداء باید هزار و 500 تا 4 هزار عدد باشد اما متأسفانه 665 مورد است.

وی خاطرنشان کرد: میزان بیماران نیازمند به عضو پیوندی در کشور سالانه 25 هزار نفر است که در این میان میزان فوت بیماران نیازمند 7 تا 10 نفر در روز است، زیرا PMP یا تعداد اهدا عضو در هر یک میلیون نفر در ایران معادل 8.7 درصد است که مقدار استاندارد و قابل قبول 30.8 درصد و درصد ایده‌آل 48 درصد است.

نجفی‌زاده تصریح کرد: در ایران 16 واحد فراهم‌آوری اعضا وجود دارد که فقط 8 واحد فعال هستند و این رقم باید به 48 عدد برسد، بنابراین ما بسیار عقب هستیم.

وی خاطرنشان کرد: در ایران 27 واحد شناسایی افراد مرگ مغزی فعال هستند که بر اساس استانداردها این رقم باید به 200 واحد برسد.

نجفی‌زاده گفت: بررسی آمارها نشان می‌دهد که در سال‌های گذشته پیوند کلیه از جسد افزایش یافته است که نتیجه این افزایش پیوند از جسد کاهش پیوند از زنده است، اما باید در نظر داشت که به هیچ وجه نباید اجازه داد که از ارگان‌های حیاتی افراد فقط سه ارگان استفاده و باقی ارگان‌ها خاکسپاری شود.

وی مشکلات فراهم‌آوری اعضای پیوندی را کمبود مراکز شناسایی و فراهم‌آوری، خاکسپاری ارگانها، فقدان ساختار یکسان و استاندارد نبودن مراکز فراهم‌آوری، عدم وجود سیستم دقیق شناسایی، کمبود کردیناتور حرفه‌ای، ضعف در برخورد با خانواده اهداء کننده، ضعف اقدامات فرهنگی، فقدان پروتکل‌های مورد نیاز و درنهایت پایین بودن تعرفه‌ها و نامناسب بودن پرداخت‌ها توصیف کرد.

نجفی‌زاده ایران را دارای شرایطی مناسب برای پیوند اعضا دانست و این شرایط مناسب را آمار بالای مرگ مغزی، وجود تجارب زیاد، وجود کردیناتورهای باسابقه و با دغدغه، زحمات اساتید پیشکسوت در مقوله‌ اهدای عضو، حمایت دولت به ویژه وزیر بهداشت، وجود مردمی ایثارگر و حضور خیرین در مسائل مالی دانست.

وی نتایج مورد نظر اولین دوره آموزش پیشرفته کشور اهدای عضو را شناسایی تمامی اهداکنندگان بالقوه، جلوگیری از خاکسپاری ارگان‌ها، ارتقای کیفیت ارگان‌ها، ارتقای آموزش رضایتگری و رفع اشکالات در این کار، ثبت اطلاعات افراد مرگ مغزی و پیوند اعضا و درنهایت نجات جان بیماران پیوند مرگ اعضا برشمرد.