آیا مواد غذایی می توانند همه مواد مغذی مورد نیاز ما را تامین کنند؟
درصد بالایی از بزرگسالان در سرتاسر دنیا بطور روزانه مکمل های غذایی مانند مولتی ویتامین مصرف می کنند ، زیرا تصور می کنند غذای مصرفی شان قادر به تامین همه مواد مغذی نیست یا مصرف مکمل های غذایی می تواند اثرات سلامتی بخش مضاعفی برای آنها داشته باشد. در حالیکه با تنوع موجود از نظر مواد غذایی در کشوری مثل کشور ما ، افراد سالم می توانند با پیروی از یک برنامه غذایی متنوع ، متعادل و کافی نیازهای تغذیه ای خود از جمله نیاز به ویتامین ها و مواد معدنی را با مصرف غذا تامین کنند.
باورهای اشتباهی در زمینه مصرف مکمل های غذایی وجود دارد :
افراد می توانند مادامیکه از مکمل های ویتامین و مواد معدنی استفاده می کنند ، هر غذایی که دوست دارند بخورند.
واقعیت این است که هر چند مکمل ها برخی ویتامین ها و مواد معدنی مورد نیاز ما را تامین می کنند ، اما قادر به تامین همه اجزا ضروری مواد غذایی برای سلامت ما نیستند. ما در روز به حدود 40 ماده مغذی نیاز داریم که مکمل ها تنها بخشی از آن را تامین می کنند و راه حل سریعی برای انتخاب های غذایی نامناسب نیستند. به علاوه ، میوه ها و سبزیجات دارای مواد مغذی اضافه ای به نام فیتوکمیکال ها هستند که اثرات سودمندی برای سلامتی دارند. مصرف یک واحد میوه ها و سبزیجات می تواند تعداد بیشتری از این مواد مغذی را در شکل طبیعی فراهم کند.
همه افراد برای اطمینان از داشتن یک تغذیه مناسب باید از مکمل های ویتامین و مینرال استفاده کنند.
واقعیت این است که اگر فرد از یک رژیم غذایی متنوع و کافی استفاده می کند نیازی به این مکمل ها ندارد. استفاده مواد مغذی در مقادیر بیش از نیاز بدن باعث بهبود انرژی فرد ، افزایش قدرت ذهنی یا محافظت بیشتر در مقابل بیماری ها نمی شود. دریافت مقادیر خیلی بالای ویتامین ها و مواد معدنی حتی می تواند سمی باشد.
آیا مکمل های ویتامین و مواد معدنی می توانند باعث بهبود سلامت و پیشگیری از بیماری ها شوند؟
ویتامین ها و مواد معدنی می توانند از بیماری های ناشی از کمبود این مواد مغذی مانند اسکوربوت ، بری بری ، پلاگر و راشیتیسم جلوگیری کنند. اگرچه این بیماری امروزه در جوامع با وضعیت تغذیه مناسب نادر هستند. اختلالات در گیر کننده جوامع امروزه ، بیماری های مزمن مانند بیماری های قلبی ، سرطان ها ، دیابت ، فشار خون بالا و ... هستند، که علت آنها کمبود صرف یک ماده مغذی نیست؛ بلکه عوامل متعددی در ایجاد آنها نقش دارند که یکی از آنها می تواند الگوی غذایی ناسالم باشد. اگر افراد یک رژیم غذایی مناسب داشته باشند ، مکمل ها محافظت بیشتری برای او ایجاد نمی کنند. در زمینه اثرات محافظت کننده مکمل های غذایی نیز تصورات نادرستی وجود دارد :
مصرف مکمل های حاوی آنتی اکسیدان ها مانند ویتامین A ، C ، E ، بتا کاروتن و سلنیم می تواند از ابتلا به سرطان جلوگیری کند.
واقعیت این است که نتایج تحقیقات در دهه قبل این فرضیه را تائید می کردند؛ اما امروزه مطالعات جدیدتر نشان داده اند این مکمل ها دارای این اثر محافظتی نیستند و مصرف مقادیر بالای آنها حتی می تواند مضر باشد. در مقابل دیده شده است مصرف غذاهای غنی از آنتی اکسیدان مانند سبزیجات برگ سبز ، مرکبات و سایر میوه ها وسبزیجات می تواند در مقابل سرطان محافظت کننده باشد.
پوکی استخوان با مصرف مکمل کلسیم قابل پیشگیری است.
واقعیت این است که فاکتورهای متعددی در بروز و پیشرفت این بیماری نقش دارند که کلسیم یکی از آنهاست. سایر فاکتورها مانند سطوح هورمون استروژن ، فعالیت بدنی ، جنسیت ، اندازه بدن ، مصرف سیگار ، نژاد و ارث نیز جنبه های مهمی از ابتلا به پوکی استخوان هستند. در زمان ابتلا ترکیبی از مصرف کلسیم ، ویتامین D ، فعالیت بدنی و ... می تواند از درمان های موثر در زنان یائسه باشد. در این حالت نیز مصرف کلسیم از طریق منابع غذایی در اولویت است ، اما اگر دریافت در حد کافی نباشد می توان از مکمل روزانه کلسیم استفاده کرد.
آیا مکمل های غذایی می توانند خطرناک باشند؟
دوزهای بالای مکمل های مواد مغذی می توانند مضر باشند. این مکمل ها ممکن است دارای 10 تا 100 برابر مقادیر توصیه شده مواد مغذی باشند و در این دوز ها می توانند مانند یک دارو عمل کرده و دارای نتایج خطرناک بالقوه باشند. برخی اثرات مصرف دوزهای بالای مکمل های مواد مغذی شامل ، خستگی ، اسهال و ریزش مو هستند. عوارض جدی تر می تواند شامل سنگ های کلیوی ، آسیب کبدی یا عصبی ، نقص های زمان تولد یا حتی مرگ باشد. ویتامین های محلول در چربی مانند ویتامین A و D به علت قابلیت ذخیره شدن در بدن در دوزهای بالا خطرناک اند. ویتامین E دارای اثر رقیق کنندگی برای خون است و حداقل یک هفته پیش از جراحی نباید استفاده شود. ویتامین های محلول در آب مانند ویتامین های گروه B معمولا بی خطر شمرده می شوند. البته دریافت بیش از حد و نامتعادل آنها می تواند باعث کمبود در سایر موادمغذی یا افزایش نیاز به آنها شود. دریافت مقادیر بالای ویتامین C می تواند ایجاد تهوع و اسهال کند.
آیا مکمل های غذایی می توانند با داروها تداخل داشته باشند؟
برخی مکمل ها می توانند با عملکرد داروها تداخل داشته باشند و منجر به بروز عوارض شوند. ویتامین E به علت اثرات رقیق کنندگی خون در صورت مصرف همزمان با داروهای ضد انعقاد می تواند منجر به خونریزی دستگاه گوارش شود؛ از طرف دیگر مصرف ویتامین K به علت دارا بودن اثرات انعقادی می تواند اثربخشی این داروها را کاهش دهد. کلسیم جذب بسیاری از داروها مانند انواعی از آنتی بیوتیک ها را کاهش می دهد. روی می تواند جذب و اثربخشی داروی پنیسیل آمین مورد استفاده در درمان آرتریت روماتوئید را کاهش دهد. البته این موارد تنها مثال هایی از تداخلات موجود هستند.
چه کسانی نیازمند مکمل غذایی هستند؟
همان طور که ذکر شد در مورد افراد سالم با داشتن یک برنامه غذایی متعادل ، متنوع و کافی نیاز فرد به مواد مغذی تامین خواهد شد. در مواردی ممکن است افراد نیازمند دریافت مکمل های غذایی باشند. مثلا افرادیکه به علت های مختلف مثل پیروی از رژیم های کاهش وزن به مدت طولانی یا سالمندی یا بیماری دریافت غذایی محدودی دارند، نیازمند استفاده از مکمل های حاوی مواد مغذی هستند. مکمل آهن برای زنان در سنین باروری ، زنان باردار و دختران نوجوان اهمیت دارد. در مقابل زنان پس از سن یائسگی و مردان بزرگسال نباید از مکمل های آهن استفاده کنند. برخی افراد گیاهخوار به ویژه دسته ای که هیچ گونه گوشت ، مواد لبنی و تخم مرغی استفاده نمی کنند، ممکن است نیاز به دریافت مکمل آهن ، روی ، ویتامین B12 و کلسیم داشته باشند. زنان دارای تصمیم به بارداری نیازمند فولات اضافه هستند. افراد دارای پوست های تیره و کسانی که به اندازه کافی در معرض نور خورشید قرار ندارند نیازمند مکمل ویتامین D هستند. افراد دارای شرایط خاص فیزیولوژیک مثل زنان باردار و شیرده دارای نیاز بالاتر برای بسیاری ازمواد مغذی از جمله فولات ، آهن و کلسیم هستند. لازم به ذکر است مصرف مکمل در تمام شرایط فوق باید با نظر پزشک یا متخصص تغذیه صورت گیرد
دکتر مهدی شادنوش
متخصص تغذیه بالینی و رزیم درمانی
mshadnoush@gmail.com
نظرشما
آخرین اخبار