قاتل خاموش کلان‌شهرها

شفاآنلاین>سلامت>آلودگی هوا به یکی از مهم‌ترین معضلات کلان‌شهرهای کشور تبدیل شده است، موضوعی که با افزایش آلایندگی‌های زیست‌محیطی، بارها استان‌ها را به تعطیلی کشانده و تعداد زیادی از هم‌وطنان را به‌دلیل بیماری‌های قلبی-عروقی و تنفسی راهی مراکز درمانی کرده است و عده‌ای هم جانشان را از دست داداه‌اند.

 به گزارش شفاآنلاین:بررسی بانک جهانی نشان می‌دهد که آلودگی هوا چهارمین عامل مرگ‌ومیر زودرس در جهان است. ذرات کوچک‌تر از ۲.۵ میکرون، مهم‌ترین و نگران‌کننده‌ترین آلاینده‌های هوا به شمار می‌رود. طبق اعلام مسئولان، در کشور ما ۲.۴۸ درصد تولید ناخالص ملی معادل ۳۴ هزار میلیارد تومان صرف عوارض ناشی از آلودگی هوا می‌شود؛ به‌طوری‌که ریزگردها و آلاینده‌های هوا، ۳۸ میلیون نفر از جمعیت کل کشور را در معرض درجاتی از آلودگی هوا قرار می‌دهند.

چندی پیش مرکز تحقیقات آلودگی هوای دانشگاه علوم پزشکی تهران اعلام کرده بود که براساس مطالعات، هر سال حدود ۴۰ هزار نفر در کشور به دلیل مواجهه با غلظت آلایندگی ذرات معلق کمتر از ۲.۵ میکرون در هوا جان خود را از دست می‌دهند که این عدد، تقریباً معادل ۱۰ درصد کل موارد فوتی‌ها است و در دنیا به هفت میلیون نفر می‌رسد.

تهران یکی از آلوده‌ترین شهرهای جهان و اصفهان آلوده‌ترین شهر ایران

براساس تحقیقات، تهران یکی از آلوده‌ترین شهرهای جهان محسوب می‌شود که عواقب آن به صورت بیماری‌ها و امراض قلبی‌عروقی، تنفسی و سکته مغزی متوجه ساکنان این شهر می‌شود. شواهد نشان داده است که در روزهایی که آلودگی هوای ناشی از ذرات معلق زیاد بوده، موارد پذیرش افرادی که دچار مشکلات قلبی-عروقی و تنفسی شده بوده‌اند، بیشتر بوده است. در این میان شهر اصفهان هم در آلودگی هوا گوی سبقت را از سایر کلان‌شهرها ربوده و اکنون عنوان آلوده‌ترین شهر ایران را به خود اختصاص داده است. اصفهان از دهه‌های گذشته در چرخه نادرست توسعه قرار گرفته و شرایط آن متأثر از توسعه نامتوازن است، این مسیر اشتباه اکنون شهر را به یک بن‌بست زیست‌محیطی کشانده و به‌طورمستقیم آب و هوا، دو عامل زیستی محدودکننده در این شهر هستند.

براساس تحقیقات آماری معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان، متأسفانه از سال ۱۳۹۷ تا ۱۳۹۹ با افزایش ۳۵ درصدی ذرات معلق با عنوان (PM) ۲.۵ یا ذرات معلق کمتر از ۲.۵ میکرون میزان مرگ‌ومیر در اصفهان تقریباً دو برابر شده و از آمار ۶۸۳ نفر در سال ۱۳۹۷ به یک هزار و ۲۹۱ نفر در سال ۱۳۹۹ افزایش پیدا کرده است.

مطابق آخرین آمارها، سهم آلودگی خودروها در اصفهان ۵۳ درصد و سهم صنایع آلاینده ۳۷ درصد است که ۵۰ کیلومتر واحدهای تولیدی آجر در شعاع ۵۰ کیلومتری اصفهان، ۱۴۰ هزار واحد صنفی فعال، تعداد ۵۵۰ صنایع آلاینده و تنها تعداد چهار صنعت سبز در استان اصفهان سبب شده که این استان طی سال‌های ۹۸ و ۹۹ آلوده‌ترین شهر کشور از منابع انسان‌ساز شناخته شود و بیماری‌های ناشی از آلایندگی‌های صنعتی و خطر افزایش سرطان ریه، التهاب تنفسی، احتقان ریوی و آسم در آن رشد مضاعفی داشته باشد. لازم به ذکر است که وضعیت اصفهان تحت‌تأثیر دیگر مناطق قرار دارد و نمی‌توان سرنوشت کلان‌شهر مهمی چون اصفهان را جدا از کشور مورد بررسی قرار داد.

مرگ ۲۱ هزار ایرانی در سال گذشته بر اثر آلودگی هوا

داریوش گل‌علیزاده، سرپرست مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط‌زیست اظهار می‌کند: مطابق با آخرین آمار وزارت بهداشت از میانگین شاخص ذرات معلق زیر ۲.۵ میکرون در ۲۷ کلان‌شهر کشور با جمعیت حدود ۳۵ میلیون نفر تنها برای مرگ‌های منتسب به آلودگی هوا ناشی از بیماری‌های قلبی‌عروقی و تنفسی برای بزرگسالان در ایران نزدیک به ۲۱ هزار نفر در سال ۱۴۰۰ برآورد شده است، این وزارتخانه میزان خسارت اقتصادی ناشی از آلودگی هوا در کلان‌شهرها را معادل ۱۱.۳ دهم میلیارد دلار تخمین زده است.

وی پیرامون اینکه براساس قانون و فرمول‌های مشخصف وزارت بهداشت مکلف است سالانه میزان مرگ‌ومیر ناشی از آلودگی هوا را در کلان‌شهرها احصا و منتشر کند، اظهار می‌کند: روزهای هوای سالم و ناسالم مطابق با ایستگاه‌های سنجش کیفیت هوا در شهرها ثبت می‌شود.

منشأ انتشار آلودگی هوا صنایع و منابع متحرک هستند

سرپرست مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط‌زیست درباره اینکه با انباشت آلاینده‌ها که منشأ انتشار آن‌ها عمدتاً صنایع و منابع متحرک هستند که نقش بخش خانگی هم دور از انتظار نیست در نیمه دوم سال با پدیده وارونگی دمایی مواجه می‌شویم، می‌گوید: استقرار بیش از ۷۰ درصد صنایع بالقوه آلاینده در شعاع ۵۰ کیلومتری شهر اصفهان و انتشار و تجمیع آلاینده‌ها، منجر به تشدید آلودگی هوای این کلان‌شهر می‌شود.

وی ادامه می‌دهد: از سوی دیگر در فصول تابستان با ترکیبات آلی فرار ناشی از انتشارات بخارات بنزین و نیترات نیتروژن مواجه هستیم که با قرارگیری در وضعیت گرمای شدید خورشید به عنوان آلاینده ثانویه ازن تشکیل می‌شوند که در پایتخت به مدت سه سال و کلان‌شهر اصفهان طی دو سال اخیر شاهد معضل این نوع آلودگی هوا در تابستان هستیم. از طریق دو شیوه می‌توانیم آلایندگی‌های اولیه را نظارت کنیم، با اجرای طرح کنترل انتقال و بازیافت بخارات بنزین در جایگاه‌ها و انبارها و نیز مباحث پایش نشت بخارات بنزین خودروها می‌توانیم این میزان از آلایندگی‌ها را کاهش دهیم.

با فقدان باد و هوارسانی ورود ۱۰ واحد آلودگی، هزار واحد به آلایندگی اضافه می‌کند

وی در رابطه با اینکه طرح تهویه هوای مناسب در اصفهان به شیوه صحیح اجرایی نشده است، می‌افزاید: بارگذاری‌های بیش از ظرفیت در اصفهان با ظرفیت‌های اکولوژی منطقه سازگاری ندارد و با ورود حوزه‌های مختلف صنعتی، طرح تهویه هوای مناسب به شیوه‌های صحیح اجرایی نشده است. استقرار کارگاه‌های آجرپزی یکی از دلایل میزان شاخص آلودگی‌های هوای اصفهان است؛ میزان بارگذاری‌ها در جهان با مباحث اندازه قدرت تهویه هوا صورت می‌گیرد که با انتشار آن‌ها بتوانند آن حجم را از سطح شهر خارج کنند.

راهکار افزایش روزهای سالم و پاک در کلانشهرها

وی منابع متحرک آلایندگی‌ها را شامل موتورسیکلت، خودروهای سواری و دیزلی می‌داند و اظهار می‌کند: براساس ذرات معلق کمتر از ۲.۵ میکرون شاخص آلودگی در هوا، نقش آلایندگی‌های خودروهای دیزلی نسبت به خودروهای بنزینی و موتورسیکلت‌ها بیشتر است، بنابراین در اثر فعل و انفعالات روزانه فعالیت خودروها طی بازچرخش این ذرات نشسته در سطح زمین، غلظت آلاینده‌ها افزایش پیدا می‌کند.

گل‌علیزاده، درباره راهکار افزایش روزهای سالم و پاک در کلان‌شهرها، تاکید می‌کند: برخورداری از هوای پاک به عنوان نعمت خدادادی نیاز تمام انسان‌ها است و در قانون هوای پاک و اسناد بالادستی آمده که باید از یک‌سری نبایدها هم پیروی کنیم؛ برای مثال وقتی می‌گویم در اصفهان بیش از ظرفیت بارگذاری صورت گرفته و تجمیع انتشار این آلاینده‌ها منجر به آلودگی شهر اصفهان شده است، نباید بارگذاری تازه‌ای روی آن ایجاد شود بلکه با برنامه‌ریزی به سمتی حرکت کنیم که دیگر منبع نوین انتشار آلودگی در اصفهان بارگذاری نشود.

اولویت استفاده از خودروهای برقی در کلان‌شهرهای با آلودگی هوا مانند اصفهان و تهران

وی اضافه می‌کند: هر زمانی پروژه‌ای منجر به بار ترافیکی، افزایش آلایندگی‌ها و مصرف انرژی بیش از حد استاندارد می‌شود، باید مورد تجدیدنظر جدی قرار بگیرد. در تدوین پیش‌نویس برنامه توسعه هفتم براساس قانون‌گذاری باید در شهرهایی که با چنین مشکلاتی مواجه هستیم، به سمتی حرکت کنیم که حداقل شرایط فعلی را تشدید نکنیم.

امسال گردوغبار عامل اصلی آلودگی هوای کلان‌شهرها بود

وی با بیان اینکه در حوزه هوا و تغییر اقلیم، دو بحث وجود دارد که یکی از آن‌ها قانون هوای پاک است، می‌گوید: این قانون از سال ۹۶ جایگزین قوانین نحوه جلوگیری از آلودگی هوا شد که در آن با احصای حدود ۱۷۶ تکلیف برای دستگاه‌ها به منظور تقویت ارزیابی عملکرد، سامانه‌ای طراحی شده و دستگاه‌هایی که در این قانون مکلف به اجرا هستند با وظایف خود آشنا شدند و نیز در اختیار دولت و دستگاه‌های نظارتی قرار گرفته است.

گل‌علیزاده با اشاره به عملکرد دستگاه‌ها در زمینه قانون هوای پاک، اظهار می‌کند: مطابق با نظرسنجی تأثیر اسقاط خودروهای فرسوده در آلودگی هوا مشخص شد اجرای آن در بهبود هوای پاک ۱۰ درصد اثر دارد، مبحث استاندارسازی سوخت مصرفی وسایل نقلیه ۱۰.۸ درصد، بهینه‌سازی و مصرف سوخت خانگی و صنایع ۱۰.۵، توسعه و نوسازی ناوگان حمل و نقل عمومی ۹.۲، ارزیابی عملکرد مبتنی بر بودجه ۷.۲، تجهیز نیروگاه‌ها به سیستم‌های کنترلی ۷.۲، توسعه انرژی‌های تجدید پذیر ۶.۱ و استاندارسازی سوخت مصرفی صنایع و نیروگاه‌ها ۵.۹ درصد است.

تعداد روزهای هوای پاک اصفهان در نیمه نخست سال جاری «صفر»

بابک صادقیان، رئیس اداره امور آزمایشگاه‌های اداره کل حفاظت محیط‌زیست استان اصفهان با بیان اینکه امسال نسبت به سال گذشته شرایط آلودگی هوا در اصفهان نامناسب‌تر است، می‌گوید: از ابتدای سال‌جاری تا بیستم شهریورماه، تعداد روزهای هوای پاک در استان اصفهان «صفر» بوده است.

وی اظهار می‌کند: براساس آمارها طی سال گذشته روزهای قابل قبول و سالم (زرد) ۱۲۱ روز، ناسالم برای گروه‌های حساس (نارنجی) ۵۱ روز و ناسالم برای عموم (قرمز) نیز سه روز در استان اصفهان ثبت شده است، امسال در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته روزهای سالم و قابل قبول ۱۰۰ روز و ناسالم برای گروه‌های حساس ۶۸ و ناسالم برای عموم هفت روز برآورد شده که تعداد روزهای ناسالم (نارنجی) برای گروه‌های حساس و نیز ناسالم (قرمز) برای عموم افزایش داشته است.

رئیس اداره امور آزمایشگاه‌های اداره کل حفاظت محیط‌زیست استان اصفهان می‌افزاید: آمار کیفی سنجش هوا در استان براساس میانگین غلظت ذرات معلق زیر ۲.۵ میکرون ثبت می‌شود که این ذرات به دلیل عمق نفوذپذیری بالا می‌توانند مشکلات بهداشتی و سلامتی بسیاری را ایجاد کنند که جزئیات و عوارض حاصل آلودگی آن را باید از سازمان مرکز بهداشت استان پیگیری کنید.

وی تصریح می‌کند: از ابتدای سال گذشته تا دوازدهم تیرماه ۱۴۰۰ و بازه زمانی ۱۰۵ روز سال‌جاری تعداد روزهای هوای پاک در استان اصفهان نیز «صفر» بوده است، از فروردین سال گذشته تا تیرماه ۱۴۰۰ تعداد روزهای قابل قبول یا هوای سالم ۷۶ روز بوده و طی بازده زمانی ۱۰۵ روز نخست امسال تعداد این روزها ۴۶ روز ثبت شده است.

صادقیان تعداد روزهای بسیار ناسالم را از ابتدای سال گذشته تا دوازدهم تیرماه ۱۴۰۰ یک روز و طی سال‌جاری پنج روز اعلام می‌کند و می‌افزاید: در این بازه زمانی، تعداد روزهای هوای ناسالم برای گروه‌های حساس (نارنجی) ۲۸ روز و امسال ۵۴ روز ثبت شده است.

وخیم‌تر شدن اوضاع گردوغبار و شدت آن در استان‌های غربی و جنوب‌غربی

وی درباره نگران‌کننده بودن شرایط آلودگی هوا در اصفهان، می‌گوید: طی یک دهه اخیر با پدیده گردوغبار روبه‌رو هستیم و وضعیت کیفی هوا از سال گذشته تاکنون به دلیل خشکسالی‌های متوالی، وزش بادهای نسبتاً شدید تا شدید با فعالیت کانون‌های داخلی استان و استان‌های همجوار در مناطق مختلف استان اصفهان وخیم‌تر شده است.

رئیس اداره امور آزمایشگاه‌های اداره کل حفاظت محیط‌زیست استان اصفهان ادامه می‌دهد: زمان‌هایی که کانون‌های داخلی فعال نیستند از سمت غرب و جنوب غرب کشور به‌دلیل پدیده گردوغبار در کشورهای عراق و سوریه متأسفانه کشور ما با پدیده گردوغبار و ریزگردها روبه‌رو می‌شود که زبانه‌های این غبارها شاید تا مرکز کشور هم کشیده شوند، اما شدت آن بیشتر در استان‌های غربی و جنوب غربی است.

شناسایی ۱۴ کانون بحران در استان اصفهان

صادقیان با بیان اینکه اکنون شهرهای کاشان، نطنز، آران‌و بیدگل جزو کانون‌های گردوغبار داخل استان هستند اما مناطق سجزی و قسمت وسیعی از شمال‌شرقی نائین به عنوان حادترین این کانون‌های شناخته شده‌اند، تاکید می‌کند: ۱۴ کانون بحران فرسایش بادی در استان شناسایی شد و در سال‌های گذشته تاکنون با هدف تثبیت بیابان‌زدایی، پیشگیری از تشدید گردوخاک و کنترل شن‌های روان نهال‌کاری، نصب بادشکن غیرزنده و زنده و مالچ‌پاشی در مناطق بیابانی توسط سازمان منابع طبیعی استان انجام شده است.

وی ادامه می‌دهد: طی خشکسالی‌های متوالی و پیشرفت عرصه‌های درگیر کانون‌های فرسایش بادی، شاید تاکنون این میزان اقدامات هم از نظر سرعت توسعه و هم تکاپوی جلوگیری از این پدیده خاص پاسخ‌گوی دغدغه‌های داخل استان در مواجهه با پدیده‌گردوغبار نبوده، بنابراین لازم است اعتبارات ویژه‌ای درنظر بگیریم هرچند پیگیری‌هایی لازم را انجام دادیم.

رئیس اداره امور آزمایشگاه‌های اداره کل حفاظت محیط‌زیست استان اصفهان می‌افزاید: اگر هر شهروندی خود را موظف بداند که در ساعات اوج آلودگی هوا از تردد در سطح شهر خودداری کند در آینده نزدیک مراجعات ما به مراکز درمانی کمتر خواهد شد، توصیه می‌شود با توجه به وضعیت آلودگی هوای برای تمام گروه‌ها به‌ویژه کودکان و سالمندان، شهروندان جهت حفظ سلامت خود از تردد غیرضروری در فضای باز خودداری کنند، چراکه در شرایط هوای ناسالم تمام افراد به خصوص گروه‌های حساس با قرار گرفتن درازمدت در معرض هوا ممکن است دچار پیامدهای از آلودگی هوا بیشتری شوند.ایمنا