رمدسیویر چگونه به بازارسیاه نشت کرد؟

براساس مشاهدات میدانی و تماس‌های مردمی، برخی افراد که برای تهیه داروی رمدسیویر به داروخانه‌های ۱۳ آبان و سایر داروخانه‌های بیمارستانی دانشگاهی مراجعه کرده‌اند، نتوانستند این دارو را تهیه کنند. هر ویال رمدسیویر تولید داخل که حدود ۸۰۰ هزار تومان قیمت رسمی دارد، در بازار سیاه ناصرخسرو تا سه میلیون تومان نیز عرضه می‌شود. از آنجا که فرصت طلایی درمان بیماران مبتلا به کرونا محدود است، بسیاری از بیماران حاضر به پرداخت این مبالغ می‌شوند. به نظر می‌رسد موج چهارم کرونا، ذخایر رمدسیویر کشور را محدود کرده است و به همین علت با کمبود این داروی حیاتی در داروخانه‌های مرجع، روبرو هستیم.

برخی از این بیماران گلایه دارند که در داروخانه‌های مرجع کشور، نتوانسته‌اند داروی مورد نظر خود را پیدا کنند. کمبود این دارو و ارجاع همراهان بیمار بستری به داروخانه‌های مختلف موجب شده است که برخی از همراهان بیمار، ناخواسته به سمت خرید دارو در بازار سیاه کشانده شوند.

از لحظه‌ای که اخبار و گزارش‌های مربوط به کمیاب شدن رمدسیویر و عرضه این داروی ضدویروس در بازار سیاه ناصرخسرو به تحریریه روزنامه سپید رسید، خبرنگار روزنامه تلاش کرد تا با یکی از مسئولان سازمان غذا و دارو ارتباط کوتاهی ولو به صورت تلفنی برقرار کرده و ضمن اینکه صحت این اخبار را از جانب متولیان حوزه دارو مورد راستی‌آزمایی قرار دهد، از اقدامات آنان برای رفع این مشکل اطلاعاتی به دست آورده و همراه با این گزارش، به اطلاع خوانندگان عزیز برساند.

ولی متاسفانه تلاش۴۸ ساعته ما علی‌رغم تماس‌های متعدد به جایی نرسید. تا اینکه بعدازظهر شنبه مطلع شدیم که حیدر محمدی، مدیرکل دارو و مواد تحت کنترل سازمان غذا و دارو در گفت‌وگویی که با خبرگزاری ایلنا انجام داده، توضیحاتی را در رابطه با خبر روز گذشته روزنامه سپید، به این رسانه ارائه کرده است. انشاءالله در فرصت‌های آتی از همکاران عزیزمان در خبرگزاری ایلنا خواهیم خواست تا درصورت امکان، تاکتیک‌ها و مکانیزم برقراری تماس با مسئولان محترم این سازمان را به ما هم بیاموزند. چون نه فقط در این موضوع خاص، بلکه در موارد متعدد دیگر هم ما برای برقراری ارتباط با این عزیزان تلاش زیادی کرده‌ایم اما هر بار دریغ از یک پاسخ کوتاه!

چطور داروی رمدسیویر از بازار سیاه، سر درآورده است؟

تجربه نشان داده است که دلالان حوزه دارو، خیلی سریع‌تر از برخی از مسئولان به کمبودهای دارویی کشور آگاه هستند و با داشتن همین اطلاعات ارزشمند، راه دلالی از داروهای کمیاب و گران قیمت را به خوبی می‌دانند.

هادی احمدی، عضو شورای عالی داروخانه‌های کشور با اشاره به دلایل نشت داروی رمدسیویر در بازار سیاه، تاکید می‌کند: «هنوز سامانه تی‌تک کاملا قابل استفاده و بهره‌برداری نیست. این سامانه هنوز مشکلات زیادی دارد و نمی‌توان فرآیند تولید، واردات و توزیع بسیاری از داروها را در این سامانه به خوبی رصد کرد. اگر این سامانه به درستی عمل می‌کرد، بخشی از مشکل نشت داروی رمدسیویر در بازار سیاه، کاهش پیدا می‌کرد.»

او تصریح می‌کند: «شکی نیست که نشت داروی رمدسیویر و فروش با قیمت چند برابر نرخ رسمی در بازار سیاه از سوی داروخانه‌های کوچک و معمولی اتفاق نمی‌افتد. نشت اصلی این دارو از داروخانه‌های هلال احمر و داروخانه‌های دانشگاهی است. در نظر بگیرید که هم‌اکنون حدود 13 هزار داروخانه در کشور داریم که حدود 350 داروخانه متعلق به هلال احمر، دانشگاه‌های علوم پزشکی و سایر نهادهای رسمی است. همین 350 داروخانه، حدود 50 درصد بازار دارویی کشور را در اختیار دارند. بسیاری از این داروخانه‌ها به کسی و نهادی پاسخگو نیستند. به همین دلیل نیز سرچشمه اصلی نشت داروی رمدسیویر را باید در همین داروخانه‌ها جستجو کرد.»

احمدی خاطرنشان می‌کند: «فرآیند توزیع دارو در داروخانه‌های کوچک و یا غیروابسته به نهادهای رسی در همان سامانه تی‌تک، کاملا شفاف است، اما فرآیند توزیع دارو در بسیاری از داروخانه‌های دانشگاهی هلال احمر، چندان شفاف نیست. آنها از شفافیت واهمه دارند. الان همین عامل اصلی نشت داروی انسولین هم همین داروخانه‌های وابسته به نهادهای رسمی هستند. داروخانه‌های خصوصی، کاملا زیر ذره‌بین هستند، اما فرآیند بازرسی از داروخانه‌های وابسته به هلال احمر و دانشگاه‌ها، نقص جدی دارد.» عضو شورای عالی داروخانه‌های کشور تاکید دارد که حتی واکسن کرونا هم در بازار سیاه، خرید و فروش می‌شود. او تصریح می‌کند: «علاوه بر داروی رمدسیویر، واکسن کرونا هم در بازار سیاه با رقم‌های هنگفت، خرید و فروش می‌شود. دارویی که در ناصر خسرو پیدا می‌شود، داروهای تخصصی است که در اختیار خیلی از داروخانه‌ها قرار ندارد. اینکه بگوییم عامل اصلی شکل گرفتن بازار سیاه در ناصرخسرو، داروهای قاچاق است، این حرف کاملا فرافکنی است.»

احمدی عنوان می‌کند: «سرچشمه اصلی بازار سیاه را باید در داخل جستجو کرد. مثلا در نظر بگیرید که داروی انسولین، یک داروی یخچالی است که شرایط نگهداری خاصی دارد. معلوم است که داروهای انسولین در بازار سیاه از طریق همین داروخانه‌های وابسته به سازمان‌ها نشت پیدا می‌کند. ما نسبت به سختگیری در داروخانه‌های بخش خصوصی و ضعف نظارت در بخش دیگر، انتقاد داریم. این دو فرآیند، شبیه و یکسان نیست. باید همه داروخانه‌ها فارغ از اینکه به کدام نهاد وابسته هستند، تحت بازرسی دقیق باشند تا شاهد نشت داروهایی مثل رمدسیویر در بازار سیاه نباشیم.»

فعالان حوزه تولید و توزیع دارو می‌گویند برخی داروخانه‌ها که وابسته به نهادهای رسمی هستند، بازار داروی کشور را از تعادل خارج کرده اند. آنها می‌گویند نشت داروی رمدسیویر را هم باید از همین زاویه تحلیل کرد.

مهدی سجادی، عضو هیات مدیره انجمن داروسازان ایران هم انتقاد می‌کند: «نشت داروی رمدسیویر در بازار سیاه به این دلیل است که توزیع این دارو در داروخانه‌های بخش خصوصی اتفاق نمی افتد. الان حداقل سه تولید کننده داروی رمدسیویر در داخل کشور داریم. بنابراین امر طبیعی این است که توزیع این دارو هم مثل بسیاری از داروها در بخش خصوصی اتفاق بیفتد. اینکه رانت خاصی برای یک سری از داروخانه‌ها قائل شویم و داروهای حیاتی مثل رمدسیویر را فقط در اختیار آنها قرار دهیم، موجب برخی تخلف‌ها و فسادها می‌شود. اگر می‌خواهیم از این روند جلوگیری کنیم، باید توزیع داروی رمدسیویر از این محدودیت‌ها خلاص شود.»

او تاکید می‌کند: «هر بار که داروی رمدسیویر در مراکز درمان کرونا با کمبود روبرو می‌شود، همراهان بیمار برای تهیه دارو مجبور می‌شوند که به داروخانه‌های دانشگاهی و هلال احمر مراجعه کنند. همین محدودیت در توزیع این دارو، بیماران را هم سردرگم کرده است. وقتی داروخانه‌های دانشگاهی یا هلال احمر به همراه بیمار می‌گویند که این دارو را ندارند، در نتیجه همراه بیمار را خود به خود به سمت بازار غیررسمی سوق می‌دهیم. این فرآیند برای خیلی از داروهای حیاتی اتفاق می‌افتاد. تا وقتی محدودیت در توزیع دارو وجود دارد، این ماجرا هم ادامه خواهد داشت.»

سازمان غذا و دارو اعلام کرده که داروی رمدسیویر در چند وقت اخیر کمیاب شده و هم‌اکنون در حال رفع این کمبودهاست.

حیدر محمدی، مدیرکل دارو و مواد تحت کنترل سازمان غذا و دارو هم با اشاره به کمیاب شدن داروی رمدسیور برای بیماران مبتلا به کرونا به ایلنا گفت: «تولید رمدسیویر عدد ثابتی دارد و می‌دانیم به چه میزان دارو نیاز داریم و در زمان کم شدن دارو هم با واردات آن را جبران می‌کنیم. در موج سوم کرونا تولید رمدسیویر ما خوب بود و حتی صادرات هم داشتیم، برای همین واردات را ممنوع کردیم، اما الان یک باره مصرف بالا رفته و دیگر تولید داخلی پاسخگوی نیاز نبود.»

محمدی افزود: «بعد از آن به چند شرکت برای واردات دارو اعلام نیاز کردیم، اما متاسفانه هند و چین مرزشان را به طور کامل بر روی ما بستند و دارو و مواد اولیه به ما ندادند. چون در هر حال مواد اولیه از کشور چین و هند تهیه می‌شود و در چنین وضعیتی شرکت‌ها ماده اولیه را باید از راه‌های دیگر و توام با مشکلات این مواد را وارد کنند. بنابراین تهیه‌ ماده اولیه به مشکل خورد و مرزها را هم که بستند. خوشبختانه شیب ابتلا به کرونا در حال نزولی شدن است و فوتی‌ها کاهش پیدا کرده است، هرچند که متاسفانه مراجعات به مراکز درمان زیاد است، اما تولید داخلی رمدسیویر در این شرایط پاسخگوی نیاز است.»

وی افزود: «تلاش می‌کنیم تا در این شرایط داروی رمدسیویر مدیریت شود و تولید آن بیشتر شود، امیدواریم مشکل مواد اولیه هم بر طرف شود. یکی از شرکت‌های داخلی هم قرار است مواد اولیه را تولید کند. قبلا این دارو فقط در مراکز بیمارستانی تهیه و توزیع می‌شد، اما الان برای دسترسی بهتر، در داروخانه‌های منتخب هم توزیع می‌شود‌.»

محمدعلی ملکی،‌ قائم‌مقام یکی از شرکت‌های تولید کننده داروی رمدسویر به تجارت نیوز گفته است: « قیمت مصوب هر ویال رمدسیویر ۷۰۰ هزار تومان است و یک ریال بالاتر از این بی‌شک تخلف و سوء‌استفاده است.»

او درباره این که چرا مدتی است رمدسیویر به‌سختی به‌دست بیماران مبتلا به کرونا می‌رسد و حتی بیمارستان‌ها نیز مردم را برای خرید این دارو به بیرون از مرکز درمانی هدایت می‌کنند، توضیح داد: «به‌واسطه بحرانی که در هند پیش آمده یکسری از مواد اولیه اصلی و یکسری از مواد جانبی دچار کمبود شده که این مساله، کشورهای واردکننده از جمله ما را تحت تاثیر قرار داده است. در واقع هند که از اصلی‌ترین تامین‌کنندگان مواد اولیه دارویی در جهان است این روزها دست به کار خرید مواد اولیه از کشورهای دیگر شده است. به این ترتیب، مواد اولیه داروهای پرکاربرد در درمان کرونا از‌جمله رمدسیویر را از بازارهای جهانی جمع کرده‌است.»

او ادامه داد: «در دوره‌ای که موج کرونا در کشورمان افت کرد ما ۳۰۰ هزار ویال رمدسیویر در اختیار داشتیم که مصرف هم نداشت. چون تصور نمی‌کردیم موجی جدید ایجاد شود و نیاز به این دارو افزایش یابد،‌ تولید انجام نشد. در نتیجه عرضه از تقاضا عقب افتاد که البته این فاصله اکنون در حال پر شدن است.»