صاحبنظران حوزه سلامت هشدار می‌دهند که این روزها برخی افراد که حتی مشکوک به کرونا نیز نیستند، اسکن ریه انجام می‌دهند. آنها می‌گویند همین تقاضاهای القایی شکل گرفته، علاوه بر هدررفت منابع نظام سلامت، موجب به خطر افتادن سلامت مردم نیز شده است.
شفاآنلاین>سلامت>کارشناسان می گویند مردم نباید با مشاهده کوچک‌ترین علامت بیماری به مراکز تصویربرداری پزشکی مراجعه کنند.
به گزارش شفاآنلاین:اگرچه تصویربرداری پزشکی به عنوان یکی از راه‌های مهم تشخیص کرونا به حساب می‌آید، اما برخی کارشناسان تاکید دارند که در دوران کرونا با حجم زیادی از درخواست «سی‌تی‌اسکن» بی‌مورد و غیرضروری روبرو هستند. صاحبنظران حوزه سلامت هشدار می‌دهند که این روزها برخی افراد که حتی مشکوک به کرونا نیز نیستند، اسکن ریه انجام می‌دهند. آنها می‌گویند همین تقاضاهای القایی شکل گرفته، علاوه بر هدررفت منابع نظام سلامت، موجب به خطر افتادن سلامت مردم نیز شده است.
به طور مثال، شروین شکوهی، عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی و متخصص بیماری‌های عفونی تاکید دارد: «۸۰ درصد سی‌تی‌اسکن‌هایی که در دوران کرونا انجام می‌شود، هیچ الزامی ندارد.»
او با انتقاد از انجام بی‌رویه و بی‌ضابطه سی‌تی‌اسکن در دوران کرونا، یادآور می‌شود: «انجام سی‌تی‌اسکن‌های غیرضروری به ضرر بیمار است. حتی بالای ۵۰ درصد سی‌تی‌اسکن‌هایی هم که در تهران انجام می‌شود، بدون علت است و درواقع نیازی به انجام آنها نیست.»
همچنین محمد اکبرنژاد، عضو هیات مدیره انجمن علوم پرتونگاری ایران هم نسبت به عوارض سی‌تی‌اسکن بی‌رویه و خودسرانه برای تشخیص کرونا هشدار می‌دهد و می‌گوید: «یکی از راه‌های تشخیص کرونا انجام سی‌تی‌اسکن است که از ناحیه قفسه سینه فرد بیمار انجام می‌شود. در واقع بعد از «پی‌سی‌آر» بیشترین درخواست‌ها، انجام سی‌تی‌اسکن است. مشکل اینجاست که به علت کمبود کیت‌های pcr درخواستهای سی‌تی‌اسکن قفسه سینه افزایش پیدا کرده است. برخی افراد با کوچک‌ترین علائم و گاهی ا‌وقات بدون نشانه، با وسواس بیش از اندازه درخواست انجام سی‌تی‌اسکن از قفسه سینه می‌کنند. افراد در حالی که می‌دانند انجام سی‌تی‌اسکن بی‌مورد می‌تواند به شدت خطرناک باشد، باز هم مشتاق به انجام آن هستند.»
او به آسیب‌های سی‌تی‌اسکن‌های غیرضروری اشاره می‌کند و می‌گوید: «سی‌تی‌اسکن بی‌رویه می‌تواند بعد از چند سال به دلیل مضرات اشعه به صورت سرطان خود را نشان دهد. افراد باید بدانند انجام سی‌تی‌اسکن‌های بی‌رویه باعث می‌شود که دوز اشعه تجمعی در بدن افزایش پیدا کند. بنابراین باید به همکاران تکنسین و کارشناس آموزش داده شود تا از کمترین دوز اشعه استفاده کنند تا خطری بیمار را تهدید نکند. البته افراد هم باید تا جایی که می‌توانند اقدام به سی‌تی‌اسکن بی‌رویه و خودسرانه نکنند. باید حتما پزشک تشخیص بدهد که بیمار نیاز به سی‌تی‌اسکن دارد.»
او یادآور می‌شود: «طبق آمارها هر باری که موج کرونا اوج می‌گیرد، میزان مراجعان هم بالا می‌رود. یعنی تقاضا برای عکسبرداری از قفسه سینه نیز افزایش پیدا می‌کند. وقتی موج اول کرونا در اسفند ماه سال گذشته اتفاق افتاد، حدود 50 درصد مراجعه برای عکسبرداری از قفسه سینه افزایش یافت. باید توجه داشت در صورتی که فرد دچار علائم تنفسی خطرناکی شود، آن وقت نیاز به انجام سی‌تی‌اسکن ریه وجود دارد. بنابراین بهترین راهکار این است که افراد مشکوک به کرونا ابتدا به پزشک مراجعه کنند و بعد در صورت نیاز، سی‌تی‌اسکن انجام دهند.»
عوارض سی‌تی‌اسکن غیرضروری بر سلامت انسان
برخی رادیولوژیست‌ها تاکید دارند که اگرچه مردم نباید با کوچک‌ترین علامتی برای انجام سی‌تی‌اسکن ریه به مراکز تصویربرداری مراجعه کنند، اما نباید به طور کلی مردم را از سی‌تی‌اسکن ترساند. به طور مثال، پیشتر نیز مرتضی صانعی طاهری، رئیس انجمن رادیولوژی کشور در گفتگو با رسانه‌ها تصریح کرده بود: «اشعه‌ای که به بیمار در سی‌تی‌اسکن ریه داده می‌شود، در حدی نیست که سرطان‌زا باشد. به همین دلیل برای بیمارانی که مجبور به انجام یک یا دو بار سی‌تی‌اسکن هستند، نگرانی وجود ندارد. البته باید در نظر داشت که اسکن ریه، روش غربالگری ویروس کرونا نیست. مردم نباید با کوچک‌ترین علامتی برای انجام سی‌تی‌اسکن ریه به مراکز تصویربرداری مراجعه کنند. سی‌تی‌اسکن ریه برای بررسی میزان درگیری، شدت، وسعت و عوارض ناشی از ویروس در بیمارانی با درگیری ریوی مورد استفاده قرار می‌گیرد، در حالی که گاهی بیماران مبتلا به کرونا اصلا درگیری ریوی ندارند.»
در عین حال، برخی دیگر از کارشناسان و متخصصان، معتقد به کم خطر بودن سی‌تی‌اسکن نیستند و درباره عوارض بالای تصویربرداری‌های غیرضروری در دوران کرونا هشدار می‌دهند.
به طور مثال، علیرضا رادمرد، رئیس بخش رادیولوژی بیمارستان شریعتی، هشدار می‌دهد: «زمانی که فردی سی‌تی‌اسکن انجام می‌دهد، برخی ارگان‌های مهم بدن مانند تیروئید، پستان و معده در معرض تابش اشعه قرار می‌گیرند. همان طور هم که می‌دانیم سرطان پستان شایع‌ترین نوع سرطان در خانم‌ها و سرطان معده شایع‌ترین در آقایان است. جدای از این مورد باید در نظر داشت که در حال حاضر به دلیل در دسترس بودن کیت‌های تشخیصی، نیاز به تجویز سی‌تی‌اسکن در اوایل بیماری نیست.»
از سوی دیگر، مسعود احتشام، فوق تخصص ریه نیز به عوارض سی‌تی‌اسکن‌های بی‌مورد اشاره می‌کند و می‌گوید: «انجام سی‌تی‌اسکن‌های بی‌رویه به علت پرتوتابی بالا، خطر ابتلا به انواع سرطان را افزایش می‌دهد. با گسترش ویروس کرونا، درخواستهای سی‌تی‌اسکن قفسه سینه نیز افزایش پیدا کرده است و برخی افراد با کوچک‌ترین علائم و گاهی ا‌وقات بدون نشانه، درخواست انجام سی‌تی‌اسکن از قفسه سینه می‌کنند.
پس از مراجعه فرد مشکوک و دارای علائم بالینی، گاهی پزشک متخصص برای تشخیص ابتلای قطعی فرد به ویروس کرونا، درخواست تصویربرداری یا همان اسکن ریه می‌دهد، در غیر این صورت پزشک نباید با مشاهده چند علامت مشابه به آنفلوآنزا و سرماخوردگی دستور سی‌تی‌اسکن بدهد.»
این فوق تخصص ریه تاکید دارد: «در صورتی پزشک مجاز به تجویز سی‌تی‌اسکن است که علائم بیمار پیشرونده باشد و پزشک بخواهد بفهمد که آیا این علائم به سمت برگشت ناپذیری می‌رود یا منجر به فیبروز ریه می‌شود تا داروی مناسب تجویز کند. پزشک می‌تواند با تجویز یک رادیولوژی ساده هم کووید ۱۹ را تشخیص دهد. رادیولوژی با حداقل اشعه کمترین عوارض را نسبت به سی‌تی‌اسکن دارد. انجام سی‌تی‌اسکن‌های بی‌رویه فقط موجب می‌شود که دُز تجمعی اشعه در بدن افزایش پیدا کند که اگر ادامه دار شود، در آینده‌ای نه چندان دور شاهد افزایش بیماری‌های صعب العلاج به ویژه انواع سرطان‌ها خواهیم بود.»
این فوق تخصص ریه یادآور می‌شود: «مهمترین عارضه سی‌تی‌اسکن، ابتلا به انواع سرطان است. سی‌تی‌اسکن به علت پرتوتابی بالا، خطر ابتلا به سرطان سینه را در بین زنان افزایش می‌دهد. قرار گرفتن در معرض تابش زیاد اشعه ایکس برای کودکان هم خطرناک است. کودکی که چندین بار آزمایش سی‌تی‌اسکن انجام داده است، بیشتر در معرض خطر ابتلا به مشکلات ناشی از تابش قرار دارد. سرطان سینه، سرطان ریه، سرطان تیروئید و سرطان غدد لنفاوی از شایع‌ترین بدخیمی‌های ناشی از رادیواکتیویته در بین افراد است. خطرات زیان‌بار اشعه ایکس و اسکن‌های این‌چنینی تنها زمانی بارز و مشخص می‌شوند که فرد چندین عکسبرداری اساسی با میزان تشعشع بالا داشته باشد. معمولا کودکان در مقابل تاثیرات تشعشع حساس‌تر هستند. بنابراین بیشتر در معرض خطر قرار دارند.»
همچنین مونا طلسچیان، استادیار دانشگاه علوم پزشکی تهران هم به سی‌تی‌اسکن‌های بی‌مورد در دوران کرونا اشاره می‌کند و می‌گوید: «انجام سی‌تی‌اسکن برای غربالگری مبتلایان بدون علامت به کرونا ممنوع است. بهترین آزمایش تشخیص استاندارد برای کووید ۱۹، آزمایش پی‌سی‌آر بوده و حساسیت آن با عوامل مختلفی نظیر روش صحیح نمونه‌گیری مرتبط است. بهترین زمان انجام این آزمایش برای افراد دارای علامت کووید١٩ نیز یک تا سه روز بعد از شروع علایم است. همچنین بهترین زمان انجام آزمایش پی‌سی‌آر برای افراد بدون علامت کرونا که در تماس با افراد مبتلا هستند نیز پنج تا هفت روز بعد از تماس با فرد مبتلا است.»
او با اشاره به شرایط استفاده از تصویربرداری پزشکی برای تشخیص کرونا، توضیح می‌دهد: «آزمایش پی‌سی‌آر منفی به تنهایی رد کننده ابتلا به کووید ۱۹ نیست. همچنین آزمایش آنتی بادی نیز به تنهایی برای تشخیص کرونا مناسب نیست. در ارزیابی بیماران سرپایی که علایم تنفسی دارند، اما نیاز به بستری ندارند، باید توجه داشت که در این شرایط فقط می‌توان برای افراد مسن و مبتلا به بیماری‌های زمینه‌ای مثل دیابت از سی‌تی‌اسکن استفاده کرد.»
ارجاع به مراکز تصویربرداری با وسواس انجام شود
کارشناسان بر این نکته اتفاق نظر دارند که باید صرفا بیماران با علایم جدی کرونا و دچار مشکلات تنفسی پیشرونده به مراکز تصویربرداری ارجاع داده شوند، نه اینکه مثلا سی‌تی‌اسکن برای فردی با علایمی شبیه سرماخوردگی، تجویز شود.
عبدالرسول صداقت، دبیر انجمن رادیولوژی ایران نیز تاکید می‌کند: «درصد بالایی از مراجعان به مراکز رادیولوژی، علایم جدی بیماری کرونا را ندارند. برخی از این بیماران در مراجعه به پزشکان می‌خواهند که برایشان سی‌تی‌اسکن تجویز شود. خیلی از این بیماران، علایم ثابت شده کرونا ندارند و ممکن است یکی از اقوام دور آنها که با او در ارتباط هم نیستند به کرونا مبتلا شده باشد. البته پزشک طبق وظیفه‌اش، سی‌تی‌اسکن تجویز می‌کند. با این وجود از پزشکان درخواست داریم که فقط بیماران با علایم جدی کرونا را به مراکز رادیولوژی ارجاع دهند تا هم بیمار در حین مراجعه به مراکز تشخیصی و در تماس با سایر بیماران دچار کرونا نشود و هم اینکه دستگاه‌ها اشغال نشوند و بیماران واقعی از خدمات رادیولوژی محروم نشوند.»
او خاطرنشان می‌کند: «دغدغه دیگری که وجود دارد این است که با توجه به مساله تحریم‌ها و در صورت خرابی دستگاه‌های رادیولوژی در دوران کرونا، امکان تعمیر و جایگزینی این دستگاه‌ها بسیار دشوار است. بنابراین باید از داشته‌هایمان محافظت کنیم. در این راستا انتظار داریم که مردم هم پروتکل‌های بهداشتی را رعایت کنند تا هم خودشان ایمن باشند و هم رادیولوژیست‌ها دچار فرسودگی نشوند.»
همچنین علی عبدالرزاق نژاد، متخصص طب اورژانس هم به شروط استفاده از تصویربرداری برای تشخیص کرونا اشاره می‌کند و می‌گوید: «از آنجا که کووید 19 بیماری هزار چهره است، بر اساس یافته‌های جدید محل استقرار ویروس تنها ریه ها نیست. بنابراین سی‌تی‌اسکن سالم نیز رد کننده ابتلا به کرونا نیست. بنابراین زمانی می‌توان از عدم ابتلا به این بیماری مطمئن بود که دو تست حلق در فاصله 24 ساعت انجام شود و هر دو تست نیز منفی باشد. همچنین اندازه‌گیری اکسیژن خون نیز یکی دیگر از راه‌های تشخیص درگیری ریه با کرونا است. بر اساس اصول علمی افرادی که درصد اکسیژن خون آنها کمتر از 94 درصد است، باید تحت بررسی دقیق‌تر قرار گیرند، چرا که به احتمال زیاد تبادل هوا در بخشی از ریه فرد صورت نمی‌گیرد. افرادی هم که درصد اکسیژن خون آنها بالای 94 درصد است، نیاز به انجام تست تشخیصی ندارند. درکل، تست تشخیصی ته حلق و سی‌تی‌اسکن برای کسانی است که میزان اکسیژن خون آنها کمتر از 94 درصد است و علائم بیماری در آنها ظاهر شده و نیاز به بستری در بیمارستان دارند.»
او با اشاره به اینکه مراکز رادیولوژی هم می‌تواند عامل انتقال دهنده بیماری کرونا باشد، هشدار می‌دهد: «اگرچه دستگاه و اتاق سی‌تی‌اسکن، بعد از هر بیمار ضدعفونی و گندزدایی می‌شود، اما حتی ریسک یک درصد هم در رابطه با این بیماری، ریسک بالایی محسوب می‌شود. بنابراین بهتر است مردم تا حد امکان در اینگونه محیط‌ها حضور پیدا نکنند، مگر در صورت الزام و ضرورت.»
با توجه به اینکه به گفته کارشناسان، حداقل تا یک سال دیگر هم باید با بیماری کرونا دست و پنجه نرم کنیم، به نظر می‌رسد که باید شرایطی فراهم شود که روند مراجعه به مراکز رادیولوژی به منظور «سی‌تی‌اسکن» ریه مدیریت شود تا هم سلامت مردم حفظ شود و هم منابع نظام سلامت به هرز نرود.سپید
نظرشما
آخرین اخبار