در شرایطی که بیماری قلبی و عروقی مهم‌ترین عامل مرگ و میر در کشور به
شمار می‌رود، شیوه زندگی و نوع تغذیه مردم، ریسک بروز این بیماری را به
حداکثر رسانده است بطوری که پیش‌بینی می‌شود تا 10 سال آینده آمار سکته‌های
قلبی به اوج خود برسد.
دکتر محمد قارونی متخصص قلب و عروق در مورد علل بیماری‌های قلبی می‌گوید:
«تغذیه نامناسب، آلودگی هوا، استرس، دیابت، فشار خون بالا، استعمال
دخانیات، شرایط نامناسب اقتصادی و کم تحرکی، زمینه ساز شیوع بیماری‌های
قلبی در کشور است.»
وی با بیان این‌که سن ابتلا به بیماری‌های قلبی کاهش یافته و افراد بیشتری
در سنین پایین‌تر دچار مرگ و میر زودرس ناشی از بیماری‌های قلبی و عروقی
می‌شوند، می‌افزاید: «بررسی‌های انجام شده نشان می‌دهد 40درصد افرادی که
بطور ناگهانی دچار ناراحتی قلبی می‌شوند قبل از رسیدن به مراکز درمانی، جان
خود را از دست می‌دهند.»این متخصص قلب در مورد عواملی که باعث نارسایی
قلبی می‌شوند، خاطرنشان می‌کند: «با افزایش سن، بتدریج توانایی قلب برای
پمپ کردن خون کاهش می‌یابد ولی موارد مهم عبارتند از: بیماری تنگی عروق
کرونر، این بیماری به علت رسوب کلسترول و سایر مواد به جدار رگ به وجود
می‌آید و باعث اختلال کار عضله قلب (ایسکمی) یا از بین رفتن بخشی از آن
(انفارکتوس) می شود که در نتیجه عضله سالم باقی مانده در قلب، توانایی کافی
برای جبران ندارد و نارسایی قلبی ایجاد می‌شود.
- بیماری افزایش فشار خون: افزایش فشار خون باعث تحمیل فشار کاری بیش از حد به قلب و در نهایت نارسایی قلبی می‌شود.
- بیماری دریچه‌ای قلب: درون پمپ قلب چهار دریچه وجود دارد که در صورت
صدمه دیدن به دنبال عفونت، تب روماتیسمی یا بیماری مادرزادی، باعث تشدید
کار قلب و در نهایت نارسایی قلبی می‌شود.
- بیماری عضله قلب: ممکن است به صورت ارثی یا به دنبال عفونت‌های ویروسی
ساده بروز کند. با صدمه زدن به عضله قلب که بخش اصلی پمپ قلب است باعث کاهش
کارایی قلب و نارسایی قلبی می‌شود.»
وی در پاسخ به این پرسش که شخص مبتلا به نارسایی قلبی دارای چه علایمی است
می‌افزاید: «علایم شایع در بیمار مبتلا به نارسایی قلبی، عبارتند از: تنگی
نفس که ناشی از تجمع مایع و خون در ریه‌ها است. این حالت ابتدا در بیماری
که در حال فعالیت جسمی است دیده می‌شود و بتدریج این علامت در زمان استراحت
بیمار و حتی خواب هم ظاهر می‌شود. سرفه مزاحم و خس خس سینه که ناشی از
تجمع مایع در ریه‌ها است و گاهی با آسم نیز اشتباه می‌شود، ورم اطراف قوزک
پا و ساق‌ها و تورم شکم که به دلیل تجمع مایع در سایر بافت‌های بدن به علت
افزایش فشار در سیاه‌رگ‌ها و ناتوانی کلیه در دفع نمک با نارسایی قلبی است،
خستگی زودرس و ضعف ناشی از خون‌رسانی ناکافی به عضلات و بی‌اشتهایی که به
دلیل خون‌رسانی ناکافی به دستگاه گوارش است.»
این متخصص قلب و عروق در مورد عوارض افزایش‌دهنده خطر می‌گوید:
«سیگارکشیدن، چاقی، دیابت شیرین (مرض قند)، فشارخون بالا، کلسترول
بالا، خوردن زیاده از حد چربی یا نمک، بی‌تحرکی، خستگی، کار زیاد یا
استرس، سابقه خانوادگی بیماری سرخرگ‌های قلبی و قرار گرفتن در معرض
سرما یا باد است.»
وی در پاسخ به این پرسش که بیماری‌های قلبی عروقی در چه افرادی بیشتر
شایع‌تر است، می‌افزاید: «بررسی‌ها نشان می‌دهد که بیماری قلبی عروقی در
آقایان میانسال شایع‌تر است و خانم‌ها تا قبل از سن یائسگی کمتر از آقایان
به این بیماری مبتلا می‌شوند. در مورد عوامل مستعد‌کننده بیماری‌های قلب و
عروق، دو دسته عوامل غیر قابل تغییر و قابل تغییر هستند که در عوامل غیر
قابل تغییر، مواردی مانند سن، جنس و تا حدودی ارث قرار دارند که نمی‌توان
کار مثبتی برای حذف این موارد انجام داد ولی عوامل قابل تغییر به دو دسته
عوامل مستعد‌کننده اصلی و فرعی تقسیم می‌شوند که با حذف و کنترل آن‌ها
می‌توان از میزان استعداد افراد به تنگی کرونر و آنژین صدری به مقدار
چشمگیری کم کرد.
این عوامل عبارتند از: مصرف دخانیات، فشار خون کنترل نشده، چربی خون بیش
از حد بخصوص کلسترول بالاتر از 200 میلی گرم و دیابت، از عوامل فرعی هم
می‌توان به استرس، بی‌حرکتی و چاقی اشاره کرد.»
قارونی در پاسخ به این پرسش که در چه شرایطی بیماران باید به پزشک مراجعه
کنند، یاد‌آوری می‌کند: «بیماران در صورت مشاهده علایمی مانند احساس
سفتی، فشرده شدن، فشار یا درد در قفسه صدری، بروز ناگهانی مشکل در
تنفس، درد قفسه صدری مشابه حالت خفگی در گردن گاهی هم آرواره،
دندان‌ها یا گوش تیر می‌کشد، سنگینی، کرختی، سوزن سوزن شدن یا درد در
قفسه صدری، بازو، شانه، آرنج، یا دست و احساس درد در بین دو کتف
بیمار باید به پزشک مراجعه کند.»
دکتر نرگس عالمی کارشناس اداره بیماری‌های قلب و عروق هم در مورد پیشگیری
از بیماری‌های قلبی عروقی می‌گوید: «درمان علل یا عوامل خطر زمینه‌ساز،
ترک سیگار، خوردن غذاهای کم چرب و کم نمک، کاهش وزن در صورت
اضافه‌‌وزن و اجتناب از عوامل فیزیکی یا عاطفی استرس‌زا که باعث
بروز حمله قلبی می‌شوند.»
مصرف دخانیات
سیگار مهم‌ترین عامل مرگ زودرس در افراد 35 تا 69 ساله در کشورهای پیشرفته
به شمار می‌رود و این در حالی است که آمار مرگ و میر ناشی از بیماری‌های
قلبی و عروقی را تا 50درصد افزایش می‌دهد. بررسی‌ها نشان می‌دهد در ازای هر
10 عدد سیگار کشیده شده، خطر مرگ در اثر بیماری قلبی در مردان 18درصد و در
زنان 31 درصد بالا می‌رود و آمار نشان داده از هر 5 مرگ ناشی از سیگار، 2
مورد آن به علت بیماری قلبی است وتخمین زده می‌شود که سالانه 37 تا 40 هزار
نفر در اثر قرار گرفتن در معرض دود سیگار دیگران از بیماری‌های قلبی-
عروقی فوت می‌کنند.
فشار خون بالا
فشار خون بالا یکی دیگر از مهم‌ترین عوامل خطر بروز بیماری‌های قلبی
وعروقی و شایع‌ترین عامل بروز نارسایی قلبی و سکته مغزی در بسیاری از
کشورها و شایع‌ترین عامل ایجاد نارسایی کلیوی است و داروی پایین آورنده
فشار خون از رایج‌ترین داروهایی هستند که توسط پزشکان تجویز می‌شوند. در
بسیاری از کشورها در بزرگسالان از هر 4 نفر یک نفر مبتلا به فشارخون بالا
است. آخرین بررسی‌ها نشان می‌دهد که در کشور ما 14 درصد افراد 69-12 ساله
فشار خون بالا دارند و 34 درصد افراد 69-35 ساله در کل استان‌ها و 38درصد
هم در تهران فشار خون بالا دارند.
دیابت
دیابت عامل خطر اصلی و مهمی برای افراد آترواسکلروزی (عامل بیماری قلبی -
عروقی) است و آترواسکلروز عامل مرگ در 80درصد بیماران دیابتی است. بر اساس
گزارش‌های سازمان جهانی بهداشت، شیوع دیابت از 4درصد در سال 1995 به
4/5درصد در سال 2025 خواهد رسید. بیش از 7/8 درصد از جمعیت کل کشور دچار
بیماری دیابت بوده که از هر پنج نفر ایرانی یک نفر مبتلا یا در معرض ابتلا
است.
چاقی
چاقی همچنین عامل خطری برای فشار خون بالا، اختلال چربی‌های خون و دیابت
نیز است و کم تحرکی خود عاملی برای افزایش وزن است. چاقی احتمال بیماری‌های
قلبی - عروقی را در مردان تا 2 برابر و در زنان تا 5/2 برابر افزایش
می‌دهد.
مطالعات اخیر در کشور ما نشان داده که افزایش وزن در جوامع شهری و روستایی
ایران از شیوع بالایی برخوردار است. در افراد 30 ساله به بالا در نواحی
شهری این عارضه تا 82 درصد و در روستائیان استان تهران تا 72 درصد و در
روستاهای دورافتاده تا 44 درصد افراد، افزایش وزن دارند یا مبتلا به چاقی
هستند.
کم تحرکی
بررسی‌های انجام شده نشان می‌دهد که فقدان فعالیت بدنی کافی، خطر
رویدادهای قلبی را حداقل تا 2 برابر افزایش می‌دهد. تخمین زده می‌شود که 12
درصد کل مرگ و میر را درجهان می‌توان به کم تحرکی نسبت داد. در بررسی شهر
تهران 80 درصد مردان و 85 درصد زنان هیچ فعالیت بدنی در خارج از محیط کار
یا منزل، حتی به‌صورت قدم زدن ندارند.
بیتا مهدوی
