شفاآنلاین :سلامت >پیوند عضو>از هنگامی که عضو حیاتی بدن یک انسان با موفقيت به انسان ديگری پيوند زده شد نزديك به دو قرن مي‌گذرد. براي نخستين باردر سال 1823 نخستین پيوند بافت پوست با موفقيت در کشورآلمان انجام شد.
به گزارش شفاآنلاین به نقل از روزنامه اطلاعات، از آن زمان تا به امروز با پيشرفت دانش پزشکي، از اهداي
ميتوکندري در قالب سلول‌هاي تخمک گرفته تا امکان اهدا و پيوند بيشتر
اندام‌هاي داخلي و بافت‌هاي بدن، در شرايطي که در بدن قابليت ادامه کار
نداشته باشند انجام مي‌شود. اين در حالي است استفاده از محصولات درماني كه
منشا انساني دارند جايگاه ويژه‌اي را در توسعه خدمات درماني به خود اختصاص
داده است. استفاده از اعضا ء، نسوج و سلول‌هاي انسان و پيوند آن به بيماران نيازمند براي نجات آنان و يا بهبود كيفيت زندگي روش موثر و مفيدي شناخته شده است. خوشبختانه در ايران پيوند اعضا و همچنين استفاده از بافت و سلول از جمله پيوند مغز استخوان به خوبي توسعه يافته و امكان استفاده از اعضاي مبتلايان مرگ مغزي رشد پيوند اعضا را افزايش داده است. بررسي‌هاي انجام شده توسط انجمن پيوند اعضاي ايران حاكي از اين است كه ازابتدا تا كنون حدود 53880 مورد پيوند عضو در كشور با موفقيت انجام شده است.
كارشناسان معتقدند، در حال حاضر ايران جزو کشورهاي سرآمد در پيوند اعضا است به طوري كه در منطقه از نظر فراهم‌آوري اعضا و پيوند عضو از پيشرفته‌ترين کشورها محسوب مي‌شويم.
آنها مي‌گويند، امروزه بسياري از انواع پيوندهاي عضو در کشور ما انجام مي‌پذيرد. با اين حال سطح پايين اطلاعات جامعه از فرآيند پيوند اعضا بويژه در مورد بيماران مرگ مغزي موجب شده تا در بسياري از موارد فرصت براي نجات جان بيماران نيازمند عضو از دست برود.
تاريخچه پيوند اعضاء در ايران
پيوند اعضاي بدن به مفهوم مدرن و کنوني آن يعني جايگزيني يک عضو با عضو مشابه درطب ايران، درسال 1314 با انجام پيوند قرنيه توسط شادروان دکتر شمس پايه‌گذار چشم پزشکي مدرن در ايران در تهران انجام شد و با آموزش دستياران و جراحان چشم دراين بخش ادامه يافت و به دنبال آن و با کمي فاصله دکتر خدا دوست، استاد جراحي چشم دانشگاه شيراز اين کار را دنبال کرد و پيوند قرنيه را که مورد نياز بسياري از بيماران بود، انجام داد.
اولين پيوند کليه در ايران به سال 1347 در بيمارستان نمازي دانشگاه شيراز توسط دکتر سنادي زاده انجام شد که به عنوان يک واقعه مهم بازتاب وسيعي در رسانه‌هاي درون مرزي پيدا کرد، اين پيوند در بيمارستان‌هاي دانشگاه تهران هم انجام گرفت و از سال 1347 تا 1357 نزديک به 80 مورد پيوند کليه انجام شد. اولين پيوند موفق روده باريک در سال 1371 توسط دکتر ايرج فاضل در بيمارستان آيت‌الله طالقاني انجام شد. همچنين اولين پيوند موفق کبد در ايران روز چهاردهم خرداد ماه 1372 توسط دکتر ملک حسيني انجام شد و از آن زمان دانشگاه شيراز به‌عنوان يک مرکز موفق پيوند کبد به فعاليت‌هاي گسترده خود ادامه داده است. اولين پيوند موفق قلب در تيرماه 1372 توسط دکتر حسين ماندگار در بيمارستان شريعتي دانشگاه علوم پزشکي تهران انجام شد و درحال حاضر اين عمل در 5 مرکز پزشکي انجام مي‌شود. درسال 1379 اولين پيوند موفق ريه توسط دکتر احمدي در بيمارستان امام خميني(ره) دانشگاه علوم پزشکي تهران انجام گرفت و ادامه پيدا کرد. اولين پيوند پانکراس هم توسط دکتر نيک اقباليان در سال 1385 در دانشگاه شيراز انجام شد و با موفقيت ادامه يافت.
وضعيت پيوند اعضا در كشور
دكتر مهدي شادنوش سرپرست مرکز مديريت پيوند و امور بيماري‌هاي وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشكي در گفتگو با رسانه‌هاي گروهي اظهار داشته: پيوند اعضا به خصوص پيوند کليه امري بسيار با اهميت است که در کشور ما با عنوان قله پزشکي دنيا انجام مي‌شود و کشورهايي مانند ترکيه در تلاش هستند تا در بحث پيوند اعضا ما را کم‌توان‌تر و خود را پرتوان‌تر نشان دهند.
وي مي‌گويد: عليرغم شرايط سخت و دشواري که کشور ما در طول ساليان به خصوص در دوران دفاع مقدس پشت سر گذاشته؛ جراحي پيوند عضو به همت استادان فداکار و ايثارگر اين حوزه پيشرفت کرده است؛ به طوري که در حال حاضر با وجود تحريم‌ها و فشارهاي اقتصادي اين امر علمي و مهم در عمق کشور ما ارائه مي‌شود.
سرپرست مرکز مديريت پيوند و امور بيماري‌هاي وزارت بهداشت مي‌افزايد: فعاليت حاشيه‌اي و زرد برخي افراد و بزرگ جلوه دادن موضوعاتي مانند خريد و فروش اعضاي بدن نه تنها کمکي به پيشرفت کشور نمي‌کند بلکه باعث ايجاد بار منفي در جامعه مي‌شود؛ براي پيشگيري از تبعات منفي اين اخبار بايد ريشه‌يابي کنيم تا افراد مقصرشناسايي شوند.
وي با بيان اينكه موضوع خريد و فروش اعضا و تغيير آن در پروتکل داخلي يک بيمارستان نبايد به صورت رسانه‌اي مطرح مي‌شد زيرا امري است که به رياست و مديريت بيمارستان مربوط مي‌شود يادآوري مي‌كند: خريد و فروش اعضاي بدن به حدي که پس از رسانه‌اي شدن فشار رواني و اجتماعي ايجاد کرد، در جامعه وجود ندارد و اتفاق نمي‌افتد. افراد اين حوزه، در پي دامن زدن و حاشيه‌سازي بودند، اينکه چه مقدار از پيوندهاي انجام شده در کشور بايد از بيماران مرگ مغزي و چه مقدار بايد از افراد زنده تخصيص يابد، بحثي است که نياز به بررسي در کميته‌هاي تخصصي دارد.
شادنوش اينکه هرازچندگاهي مباحثي مثل خريد و فروش اعضا را مجددا مطرح کنند، کار پسنديده‌اي نيست؛ اغلب افراد سودجو با سوءنيت براي نشان دادن نهايت فقر و نداري اعلام مي‌کنند که فردي قصد فروش کليه خود را دارد و تصوير بدي در جامعه ايجاد شده است؛ بنابر بررسي‌هاي انجام شده آمار اعلامي از خريد و فروش اعضا با اغراق است و حقيقت ندارند. چندي پيش مطرح شد که فردي پشت تلفن درخواست خريد کبد به ازاي مبلغي هنگفت را داشت؛ اين در حالي است که در تاريخ اين بيمارستان هيچگونه پيوند کبدي انجام نشده است؛ مواردي از اين قبيل بسيار ديده مي‌شوند در حالي که ما هنوز علت آن را نمي‌دانيم.
وي مي‌گويد: يکي از راه‌هاي تخريب عمل پرخير و بالامرتبه پيوند، مطرح کردن مباحث اين چنيني است، همانطور که امير‌المؤمنين مي‌فرمايند: «چه حرف‌هاي حقي که هدف‌هاي باطل را نشانه رفته است».
آمار پيوند اعضا ء در كشور
دكتر سيد محمد كاظميني دبير هيات مديره انجمن علمي پيوند اعضا در ايران در مورد وضعيت پيوند اعضاء در كشورنیز بیان می کند: در سال 1347 نخستین عمل پيوند كليه در كشور انجام شد و امروزه عمل پيوند داراي سابقه 50 ساله است. آخرين آمار‌هاي نشان مي‌دهد كه تا پايان سال 96 حدود 53880 عمل پيوند انجام شده است كه از اين تعداد 46779 پيوند كليه، 5584 پيوند كبد، 1048 پيوند قلب، 154 پيوند ريه، 261 پيوند پانكراس و 54 مورد هم پيوند روده انجام شده است.
بررسي‌هاي انجام شده با توجه به 10 ماه اول سال 1397 حاكي از اين است كه تا كنون در دانشگاه علوم پزشكي شيراز حدود 458 پيوند كبد، 239 پيوند كليه، 9 مورد پيوند پانكراس و كليه، 3 مورد پيوند پانكراس و 6 مورد پيوند قلب انجام شده است. دانشگاه علوم پزشكي تهران در بيمارستان امام خميني هم 155 مورد پيوند كبد،50 مورد كليه، پانكراس 3 مورد، پيوند قلب 19 مورد و 1 مورد هم قلب و ريه داشته است. در بيمارستان شريعتي 82 مورد پيوند كليه و 6 مورد قلب و در بيمارستان سينا هم 105 مورد پيوند كليه انجام شده است. دانشگاه علوم پزشكي شهيد بهشتي هم در بيمارستان مسيح دانشوري 15 مورد پيوند قلب و 5 مورد پيوند ريه در بيمارستان طالقاني 30 مورد پيوند كبد و 8 مورد پيوند كليه در بيمارستان مدرس 142 مورد پيوند كليه و در بيمارستان لبافي نژاد 180 پيوند كليه انجام شده است. در دانشگاه علوم پزشكي ايران هم در بيمارستان شهيد رجايي 19 مورد پيوند قلب، 1 مورد پيوند قلب و كليه در بيمارستان هاشمي نژاد 112 مورد پيوند كليه و در بيمارستان فيروز گر هم 25 مورد پيوند كليه انجام شده است.
وي با بيان اين كه قبل از انقلاب تعداد پيوندهاي انجام شده خيلي محدود بود و بعداز سال 63 دوباره پيوند‌ها با سرعت زيادي در كشور انجام شدند مي‌افزايد: مهمترين مسأله‌اي كه در مورد پيوند اعضا در ايران اتفاق افتاد فتواي تعيين‌كننده و بسيار مهم امام خميني(ره) در پاسخ به نامه دكتر ايرج فاضل براي استفاده از اعضاي مبتلايان مرگ مغزي در سال 68 بود. در سال 79 اين لايحه در مجلس شوراي اسلامي به تصويب مي‌رسد و درهمان سال پروتكل مرگ مغزي توسط وزير بهداشت درمان و آموزش پزشكي ابلاغ مي‌شود و مركز مديريت پيوند در سال 80 شكل گرفت كه با پيگيري و تصويب آيين نامه اجرايي در هيات دولت در سال 81 رسميت پيدا كرد به طور سيستميك در حال حاضر 30 واحد فراهم آوري مرگ مغزي در كشور وجود دارد كه باعث پيوند كليه در 60 درصد موارد از اهداكنندگان مرگ مغزي و كمتر از دهنده زنده باشد.
دبير هيات مديره انجمن علمي پيوند اعضاء ايران در مورد فعاليت بخش‌هاي پيوند كشور يادآوري مي‌كند: در حال حاضر30 بخش كليه، 7 بخش كبد، 9 بخش قلب، 3 بخش ريه، 4 بخش پانكراس و1 بخش پيوند روده در كشور در حال فعاليت هستند و دانشگاه‌هاي برتر در زمينه پيوند اعضاء در3 سال گذشته عبارتند از: دانشگاه شيراز با 843 مورد عمل پيوند، دانشگاه تهران با 516 مورد و دانشگاه شهيد بهشتي با 445 مورد پيوند رتبه سوم را به خود اختصاص داده است.
وي مي‌گويد: در سال 1396 حدود 146 عمل پيوند قلب در مراكزبيمارستان شهيد رجايي، بيمارستان امام خميني و بيمارستان مسيح دانشوري انجام شده است. 19 پيوند پانكراس انجام شده است كه بيشترين آن در شيراز و بقيه در مراكز بيمارستان امام خميني تهران، منتصريه مشهد و لبافي‌نژاد بوده است. تعداد 14 پيوند ريه انجام شده است كه بيشترين تعداد آن در بيمارستان مسيح دانشوري و بقيه در مراكز بيمارستان امام خميني تهران و منتصريه مشهد بوده است. تعداد 2 مورد پيوند روده هم در شيراز انجام شده است.
دكتر كاظميني در پاسخ به اين پرسش كه وضعيت اهدا از طريق مرگ مغزي چگونه است مي‌افزايد: وضعيت اهدا خيلي خوب شده است به طوري كه هر سال اين آمار افزايش مي‌يابد و مردم استقبال خوبي دارند. البته امسال يك مقدار آمار اهدا عضو كم شده است كه بايد علت آن را بررسي كرد. پيوند اعضا در ايران در منطقه سر آمد است خصوصاً از اعضا مرگ مغزي كه در بسياري از كشور‌ها ي دنيا آمارشان تقريبا با ما يكي است البته بعضي از كشور‌ها مانند اسپانيا ميزان استفاده از اهدا عضوشان از جسد از ما جلوتر هستند.
وي در پاسخ به اين سوال که با توجه به تحريم‌ها هم اکنون با چه مشكلاتي روبرو هستيم بیان مي‌كند: تحريم‌ها اثرات غير مستقيم زيادي مي‌تواند روي تامين داروي بيماران پيوندي بگذارد. اگرچه عمل پيوند بيشتر متكي به نيروهاي آموزش ديده است كه خوشبختانه در كشور وجود دارند اما از نظر دارويي و تجهيزات مي‌تواند مشكلات زيادي را بوجود بياورد و همه چيز به طور غير مستقيم مي‌تواند تحت تاثير تحريم‌ها قرار بگيرد. يكي از مشكلات پيوند اعضا در كشور اين است كه پيوند بسيار پر هزينه است و چون عمدتا با هزينه دولت انجام مي‌شود بار مالي زيادي دارد و اين در حالي است كه بيماران هم قادر به تامين هزينه‌هاي دارو نيستند و بار مالي زيادي را به آنان تحميل مي‌كند.
واقعيت‌هاي پيوند اعضاء
دكتر بهروز برومند -پدر نفرولوژي ايران- هم در مورد پيوند اعضا نیز مي‌گويد: وقتي كليه‌هاي انسان به هر علتي ناتوان مي‌شوند نياز به درمان جانشين پيدا مي‌كنند. معمولا ناتواني كليه يك تظاهر و يك نشانه است كه بيماري‌هاي گوناگون باعث بوجود آمدن آن مي‌شود كه مي‌توان به انسداد مجراي ادرار، بيماري ديابت، پرفشاري خون و بيماري‌هاي ارثي كليه اشاره كرد.
وي با بيان اين مطلب كه بعضي از بيماران نياز به درمان جايگزيني كليه پيدا مي‌كنند مي‌افزايد: درمان جايگزيني كليه دياليزو پيوند كليه است كه در دياليز به جاي كليه از دستگاه استفاده مي‌شود و شامل انواع دياليز خوني وصفاقي است. جايگزين ديگر هم پيوند كليه است.
از 60 سال قبل كه دانش پزشكي پيشرفت كرد و پزشكان متوجه شدند كه مي‌توانند اعضا بدن را پيوند كنند عمل پيوند كليه هم انجام شد. اين در حالي است كه اين عمل پيوند بايد داراي ويژگي‌هاي خاصي باشد تا دستاورد مطلوبي را به همراه داشته باشد. اولين ويژگي يكساني آنتي‌ژن‌ها است يعني پروتئين‌هاي بيماران بهم شباهت داشته باشد. دومين ويژگي سازگاري و سلامت است زيرا دو نفري كه ممكن است خيلي بهم شبيه باشند از نظر پزشكي ممكن است ناسازگار باشند. وقتي فردي كليه‌اش از كار مي‌افتاد در حالت عادي مي‌تواند با كمك دياليز نگهدارانه زندگي كند اين در حالي است كه بيشتر بيماران از اينكه زندگيشان وابسته به دستگاه باشد خوششان نمي‌آيد. بيماراني كه دياليز مي‌شوند بايد نظم داشته باشند و سر ساعت براي دياليز بيايند و همين نظم هم اذيتشان مي‌كند.
اين نفرولوژيست يادآوري مي‌كند: در عمل پيوند اگر دهنده كليه از دو قلوي همتا باشد هيچ مشكلي وجود ندارد به طوري كه بيمار حتي داروي مسدود‌كننده سيستم ايمني هم نياز ندارد زيرا كه شباهت و سازگاري بسيار زياد است. اگر دهنده كليه غريبه باشد بايد ميزان پروتئين، آنتي ژن و گلبول‌هاي سفيد را اندازه گيري كنند تا سازگاري را پيدا كنند. از اينرو بهتر است بيماران كليه را از بستگان درجه اول بگيرند. ولي چون بدن ضد بيگانه است مي‌خواهد كليه را پس بزند. خطر پس زدن كليه در اوايل عمل پيوند بيشتر است اما بتدريج با مصرف دارو خطر كمتر مي‌شود و به جايي مي‌رسد كه كليه با بدن همزيستي مسالمت‌آميز پيدا مي‌كند. پزشكان سعي مي‌كنند در وحله اول كليه از افراد فاميل و يا پيوند از جسد باشد.
دكتر برومند با اشاره به اين مطلب كه گرفتن كليه از شخص زنده نه تنها شخص را ناقص مي‌كند بلكه سلامتش را هم به خطر مي‌اندازد مي‌گويد: اكثر اين افراد از روي استيصال تن به فروش كليه مي‌دهند و اگر كليه ديگرشان دچار مشكل شود خودشان نيازمند پيوند مي‌شوند و اين در حالي است كه از نظررواني گيرنده كليه هميشه نسبت به دهنده كليه حس بدي دارد.
وي با بيان اين مطلب كه پيوند كليه راه حل دراز مدتي نيست مي‌افزايد: بسياري از بيماراني كه پيوند شده‌اند دوباره كارشان به دياليز مي‌كشد و اين در حالي است كه گرفتن كليه از شخص غريبه نه تنها شخص را ناقص مي‌كند بلكه اخلاق جامعه را هم از بين مي‌برد. از اينرو بهترين راه استفاده از اعضاء مرگ مغزي است. وقتي كه قرار است اندامي زير خاك برود و بپوسد بهتر است كه در بدن شخص ديگري باشد و جانش را نجات دهد. بيماراني كه دچارمرگ مغزي مي‌شوند كساني هستند كه اميدي به ماندنشان نيست از اينرو بايد كوشش كنيم كه كليه اين بيماران را براي پيوند آماده نگه داريم.
پدر علم نفرولوژي ايران خاطر نشان مي‌كند: امروزه خوشبختانه خانواده‌هاي زيادي كارت‌هاي اهدا عضو را پر كرده‌اند و موافق اهدا عضو هستند اما عليرغم همه اين كار‌ها باز بايد رضايت اعضا خانواده را هم بگيريم زيرا كه همه چيز بايد با ميل و رضايت انجام شود. از 8 عضو كسي كه دچار مرگ مغزي مي‌شود مي‌توان استفاده كرد و جان 8 نفر را نجات داد.
عده‌اي معتقدند، مدل ايراني گرفتن كليه از شخص سالم در همه جاي دنيا معروف شده است. اين در حالي است كه اين مدل به بدنامي در دنيا معروف شده است به طوري كه دربسياري از كنفرانس‌ها به ما مي‌گويند شما فروش اندام را در كشورتان قانوني كرده‌ايد و درست مي‌گويند زيرا كشور ما تنها جايي در جهان است كه فروش اندام در آن آزاد است. البته قرار است قانوني تصويب شود كه جلوي اين كار گرفته شود.
رئيس بيمارستان شريعتي هم چندي قبل طي بخشنامه‌اي آورده است كه در اين بيمارستان عمل پيوند كليه از طريق خريد و فروش انجام نمي‌شود.
نظرشما
آخرین اخبار