آیا ویرایش امن ژنتیکی ممکن است؟

به گزارش شفا آنلاین:در ماه می سال جاری میلادی در پژوهشی جدید ادعا شد که با استفاده از روش ویرایش امن ژنتیکی   CRISPR می توان هزاران جهش ژنتیکی خطرناک و ناخواسته را ایجاد کند. در ادامه نویسندگان این تحقیق خواستار ارزیابی ایمنی این روش شدند. این ادعا با واکنش های بسیار زیادی رو به رو شده و منتقدان فراوانی نسبت به آن اعتراض کردند.

پژوهشگران با مقایسه شرایط ژنتیکی 3 موش که عملیات ویرایش ژنتیکی CRISPR روی دوتای آن ها انجام شده بود، شاهد ظهور هزاران جهش ژنتیکی ناخواسته در موش های آزمایشگاهی بودند. در پی این آزمایش ها اعلام شد که روش فوق بسیار خطرناک بوده و ریسک بالائی دارد. ده ها پژوهش موازی دیگر نیز این ایده را تائید کرده و موجب بروز تردید در استفاده از روش CRISPR شد.

 از جمله مهمترین موارد مطرح شده در این زمینه؛ ابتدائی بودن این تحقیقات و آزمایش محدود آن تنها روی سه موش آزمایشگاهی بود. این اعتراضات تا حدی ادامه پیدا کرد که برخی از منتقدین خواستار پس گرفتن رسمی ادعای مطرح شده در این مقاله شدند. به تازگی اما در مقاله ای علمی که در تاریخ 5 جولای برابر با 14 تیر منتشر شد، توضیحاتی ساده و قابل اعتماد در این رابطه ارائه شد که در صورت اثبات نهائی، مشخص می شود که پژوهش های پیشین درست نبوده و دارای اشکالاتی هستند.

در بیانیه منتشر شده در رابطه با این موضوع اعلام شده است: «ما به طور جدی از نویسندگان پژوهش پیشین (ویرایش امن ژنتکی CRISPR) درخواست می کنیم در عنوان و نتیجه گیری تحقیقات خود تجدید نظر کرده و یا مستندات قانع کننده ای برای کنترل و آزمایش تجربی ادعاهای خود ارائه دهند.»

به اعتقاد محققان، ارائه این تحقیقات به حوزه ژنتیک خدشه وارد کرده و بهتر است محققان پروژه فوق اظهارات خود را اصلاح کرده و مورد ارزیابی مجدد قرار دهند.

جهش ژنتیکی ناخواسته

هدف اصلی ویژایش ژنتیکی، ایجاد تغییرات دقیق و مختصر در توالی دی ان ای به گونه ای است که بخش عمده ژنوم دست نخورده باقی بماند. این موضوع در ماهیت خود امری مطلوب محسوب می شود زیرا با کمک آن می توان تغییراتی را در گیاهان، حیوانات و حتی انسان ها انجام داده و بسیاری از بیماری ها و تهدیدات را دور کرد.

موضوع ویرایش ژن ها را می توانی مبحثی نسبتا جدید دانست که یک دهه قدمت داشته و هنوز کاری بسیار دشوار و گران به شمار می رود. البته با ابداع روش انقلابی CRISPR در سال 2013 دستیابی به این ویرایش ژنتیکی بسیار آسان تر و ارزان تر شده و به همین دلیل بسیاری از پژوهشگران در سراسر دنیا از آن برای مطالعات خود بهره برده و در حدود 20 آزمایش بالینی با این روش نیز روی انسان ها در حال اجرا است. سوال مهمی که در این رابطه مطرح شده است، این است که آیا استفاده عجولانه پزشکان از این روش هنوز مقداری زود نیست؟ مساله مهم در این میان بروز تغییرات ژنتیکی ناخواسته در حین ویرایش ژنتیکی است زیرا پژوهشگری به نام استفان سانگ (Stephen Tsang) از دانشگاه کلمبیا در تحقیقات خود با مقایسه شرایط ژنتیکی 3 موش که عملیات ویرایش ژنتیکی CRISPR روی دو تای آن ها انجام شده بود، شاهد ظهور هزاران جهش ژنتیکی ناخواسته در موش های آزمایشگاهی بود. در پی این آزمایش ها اعلام شد که روش فوق بسیار خطرناک بوده و ریسک بالائی دارد. ده ها پژوهش موازی دیگر نیز این ایده را تائید کرده و موجب بروز تردید در استفاده از روش CRISPR شد.

ادعای فوق با موافقت همه پژوهشگران رو به رو نشده و بسیاری از آن ها آزمایش های انجام شده روی موش های آزمایشگاهی توسط استفان سانگ را کافی ندانسته و خواستار انجام مطالعات بیشتری در این رابطه شدند. این پژوهشگران اعتقاد دارند اگرچه امکان بروز برخی تغییرات زنتیکی ناخواسته در این روش وجود دارد اما روش CRISPR همچنان امن و مناسب محسوب می شود.

 در خاتمه آن چه شایان توجه است، جدید بودن حوزه دانش ویرایش ژنتیکی و نیاز مبرم به انجام آزمایش های طولانی تر و گسترده تر در این حوزه است. newscientist