رازهای پیشگیری از دیابت

اما زمانی آثاروعلایم آن نظیر افزایش قند خون در ادرار تشنگی زیادوافزایش وزن ظاهر می شود بیماری پیشرفت زیادی کرده وسلامتی فردرا به خطر انداخته است.

دکترانسیه نسلی اصفهانی ،رئیس مرکز تحقیقات دیابت ،عضوهیات علمی دانشگاه تهران وفوق تخصص غددومتابولیسم درگفت وگو با شفاآنلاین ،از راههای درمان وپیشگیری از بیماری دیابت می گوید:

بيماري دیابت یک اختلال متابولیک است که فرآیند پیچیده ای دارد وقتی قند خون بالاايجاد مي شودبه آن دیابت می گوییم ،دراین شرایط معمولا با انسولین درارتباط است .

بیماری دیابت چند نوع است ؟

دو نوع دیابت داریم ،"نوع یک" که 5 تا 10 درصد اشخاص دیابتی را تشکیل می دهد ،اين به علت این است که انسولین در بدن کاهش پیدا کرده، دیابت نوع 2 که 85 تا 95 درصد جامعه آماری را تشکیل می دهد در این نوع دیابت عملکرد انسولین دچارمشکل شده یعنی بافت های بدن به عملکرد انسولین مقاومت پیدا می کنند و این باعث می شود دیابت نوع 2شکل بگیرد وقند خون بالابرود .

شما به دو نوع دیابت اشاره کردید هرکدام ازاینهاچگونه تشکیل می شودومعمولا چه اشخاص وگروه های سنی را در برمی گیرد؟

دردیابت نوع یک معمولا انسولین دررگها کم است ، یک اختلالی است که سیستم ایمنی بدن، سلولهایی خودي بدن را که انسولین ساز هستند ازبین می بردومعمولا دربچه ها ،جوانها واشخاص لاغر بیشتر دیده می شود،اما دیابت نوع 2معمولا درسنین 45 تا 60 سالگي درتمام جوامع ديده مي شودوبیشتر به دلیل کم تحرکی ،عادات غذایی بد باافزايش وزن وچاقی همراه است.

چه زمانی می گوییم فرددچار دیابت شده است به عبارتی ملاک تشخیص دیابت چیست ؟

اگر قندخون ناشتا بیمار زیر100باشد به عنوان دیابت درنظر گرفته نمی شوديعني این فرد طبیعی است ، قندخون اگر بالای 126 باشدفرد ديابت دارد ،معمولا قند ناشتا باید دوبارتکرار شودوهردوباربالای 126 باشد ،می گوییم فرد قند خون بالادارد، البته یک متوسط قند خون 3ماهه هم هست که به آن هموگلوبین "ای وان سی" می گویند ،هموگلوبین ای وان سی را نيز محاسبه می کنیم معمولا بالاتر از 4/6درصد باشد اینهم یکی از ملاک های دیابت است،پس قند را هرزمان کنترل كنيم ، بالای 200داشته باشد ،همزمان با آن علایم پرادراری وپرنوشی نيز وجود داشته باشد این نشانه دیابت است.

چه عواملی باعث می شودكه فرد به بیماری دیابت مبتلا شود؟

برای این که دیابت تشكيل شود یک سه پایه لازم دارد،اولین پایه آن ژنتیک است یعنی فردبايد ژنتیک مستعدی داشته باشدمثلادرسوابق خانوادگی مثل پدر مادرخواهر برادردیابت داشته باشند. بیمار استعدادافزایش وزن یا چاقی وبی تحرکی وفعالیت فیزیکی کم داشته باشد، اگر این سه عامل کنار هم قرار بگیرند دیابت اتفاق می افتد ،ما درروش های پیشگیری هم به اين موارد توجه مي كنيم ژنتیک را نمی توانیم کاری بکنیم ولی وزنمان را می توانیم کنترل کنیم تاچاق نشویم ،از آن طرف هم تحرک خود را بیشتر کنیم، اگریکی از این سه پایه ها مشکل داشته باشد دیابت شکل نمی گیرد.

دیابت چه نشانه هایی دارد به عبارتی فرد چگونه می تواند متوجه شود كه دچاردیابت شده است؟

دیابت باید علایمش بروز کندتا فرد متوجه شودکه دیابت داردمثلا فرد دچار ادرار يا تشنگی زیاد می شود یا پرخوری پیدا می کند، اینها علایمی هستند که دیابت راآشکار مي كند، معمولا دیابت علامتي ندارد ممکن است فرد مدت ها قندش بالاباشد ولی متوجه نشود،به خاطر همین است افرادی که افزایش وزن دارندباید به هشدارهای دیابت توجه کنند.ممکن است قندشان بالاباشد وخودشان ندانند،آنهایی که سابقه خانوادگی دارند پدرومادرشان دیابت دارند باید مواظب باشند که دچارافزایش وزن نشوندواگر افزایش وزن پیدا کردندبدانندتحت خطر يا مستعد دیابت هستندوباید قند آنها کنترل شود،ازاين جهت درديابت نوع 2 علايم زماني ايجاد مي شود كه ممکن است فرد مدتها دیابت داشته ولي خودش متوجه نشده وبا عوارض آن به پزشک مراجعه می کنداما ديابت نوع يك چون خيلي شروع حادي دارد، زود دربچه ها وجوانها خودش را نشان مي دهد..

دیابت چه عوارضی دارد؟

دیابت دودسته عوارض دارد یکی مربوط به عروق ریز وکوچک هستندکه مشکل چشم ایجاد می کنندو یکي ازعلت های مهم نابینایی است،همچنین اختلال نفروپاتی یااختلال کارکرد کلیه ایجاد می کند، یکی ديگر از علت ها دیابتي است که کنترل نشده ودرنهایت اختلال دراعصاب ناحيه پا ایجاد می کند ،حالت هاي ناراحتی وگزگز مورمور هایی است كه درپاهاایجاد می شود ،این عوارض دیابت در عروق کوچک است اماعروق بزرگ مثل عروق قلبی و مغزی نیز می توانند درگیر شوند،به همین دليل بیمارانی که دیابتی هستند آمار سکته های قلبی ومغزی در آنها بالا است واين ناشي از اختلالي است كه درعروق بزرگ اتفاق مي افتد ،همينطور انتهای عروق تحتانی مثل پاها كه خون رساني به پاها مشكل پيدا مي كند،اختلالات عصبي هم وجود داشته وزخم های پا معمولا شكل مي گيرد واین زخم ها باعث قطع عضو می شود ،اینها از عوارض ديابت بوده و بسیار ناتوان کننده هستند.بیماردیابتی ممکن است سالها زندگی کند ولی به علت عوارض دیابتی آدم ناتوانی باشد.

شما درعوارض دیابت به زخم پااشاره کردید این بیماری چگونه بوجود مي آيد؟

بیماردیابتی اعصاب ناحیه پا آسیب می بیندوبتدریج حس کف پا را از دست می دهد ،اگرپا را روی بخاری یا حرارتی بگذارد ممکن است پا بسوزد ویا پا بریده شود و متوجه نشود،از طرفی عروق هم درگیر است وخون رسانی در این منطقه دچارمشکل شده زخمی که آنجا اتفاق می افتدممكن است طولانی مدت باقی بماند و زود بهبودنيابدو عفونت روی آن سوار شود ،ما بطور دایم پاهایمان را حرکت می دهیم وفشار روی یک نقطه نیست در دیابتی ها فشار تنظیم ودایما جابجا نمی شود که زخم اتفاق نیفتد،پس اینها هم مستعدزخم هستندوزمانی که هم زخم اتفاق می افتدممكن است خیلی پیشرفت کند وگاهی منجر به قطع كامل اندام تحتانی شود.

یکی از آسیب های دیابت نابینایی است این بیماری چگونه وچرااتفاق می افتد؟

در این بیماری عروق ریز چشم درگیر می شونددرقسمت شبکیه عروقی جریان دارند که این عروق آسیب می بینندوممکن است باعث خون ریزی در داخل چشم شود ودرنتيجه شبکیه کنده شده وباعث کوری می شود.

دیابت دربیماران قلب وعروق چه اثراتی دارد؟

در بیماران قلب و عروق نیز به همین ترتیب است شیوع مرگ ومیر در بیمارانی که ديابت دارند بیشتر است دیابت درسال 2012 موجب 5/1میلیون مورد مرگ ومیر شده ،يعني تقریبا 2/2بیشترباعث مرگ ومیر شده است .

آموزش چه اندازه درپیشگیری از دیابت می تواند نقش داشته باشد؟

43درصد از آمار مرگ ومیر مابخصوص سکته های قلبی در زیر سن70 سالگي اتفاق می افتدواین مهم است که مردم بدانند اگر زندگی سالم داشته باشند،ورزش کنند وتغذیه درست داشته باشندواین تاحد بسیارزیادی قابل پیشگیری است ،در بیماران دیابتی مرگ ومیر بیشتر است وعلت آن کنترل نکردن بیماری قند است یعنی اگر بيمار ديابتي قند خود را خیلی خوب کنترل کندمی تواند مصون بماند.

شایعترین نوع دیابت در ایران چیست ؟

درتمام دنیا شایعترین نوع ديابت ، نوع 2است كه 85 تا95 درصد جامعه آماري را دربرمي گيرد، تا حد زیادی هم قابل پیشگیری است ایران هم از این قاعده مستثنی نیست وکشورمان هم همین شرایط را دارد .

چند درصد جامعه ايران دچاربیماری دیابت هستند؟

آمار ديابت درسطح دنيا 12درصد است یعنی 12درصد جمعیت جهان دیابت دارند، آمارهایی که به تازگی ارایه شده درمنطقه ای که مازندگی می کنیم مثل منطقه خاور میانه و افریقای شمالی حدود 15 درصد گزارش شده ولی آخرين آماری که در ایران داریم مربوط به 2013 است که 8/13درصد است.

وضعیت دیابت ایران درمقایسه با کشورهای همسایه چگونه است؟

طبق گزارش ها ديابت درمنطقه خاورمیانه وآفریقای شمالی 15 درصد است ،درایران نیز حدود 12الی 13درصد گزارش شده ،درعربستان سعودی هم حدود 23 درصد است ولی درکل منطقه 15 درصد اعلام شده است.

"ان جی او ها "چه اندازه می توانند درکاهش بیماری های دیابت نقش داشته باشند؟

"ان جی او ها"اگر بتوانند کمپین هايي را در کشور راه اندازی کنند که مشارکت های مردمی راجذب کنندخیلی خوب است ، وقتی مشکلی پیش می آید بدانند که این امر چقدر مهم است وچه ناتوانی هایی ایجاد می کند شاید درزمینه آموزش با کمک خود مردم وبعد از آن يك اقدام عملی که مثلا فعالیت فیزیکی افزایش پیدا کندوپایگاههایی برای ورزش ايجاد کنند،اشخاصی که بتوانند 10هزارقدم پیاده روی کنند کسانی هستند که سالم می مانند،اگر کمپین هایی برای جلوگیری از افزایش وزن، مبارزه با چاقی ومبارزه با دیابت با مشارکت مردمی شكل بگیرد اثرات بهتری داردگرچه دولت هم در این زمینه باید برنامه هایی داشته باشدتا مردم را متوجه كند كه چاقي چقدر سلامتی آنها را تهديد مي كند..

به عنوان پرسش پایانی ،براي اشخاصی که دیابت دارندچه توصیه هایی دارید؟

بیماری دیابت اگر کنترل شود،بيماران می توانند زندگی باکیفیت داشته باشند کافی است که اول دیابت را بپذیرند وبعد آن راکنترل کنند ،آن هم مستلزم اين است كه ورزش به میزان کافی داشته باشند ،مواد غذایی که مصرف می کنند ،طبق رژيم باشد،پرخوري نكنند ،کالری ها باید محاسبه شود وغذاهايي که ارزش غذایی مناسبی دارنددررژيم غذايي خود قرار دهند ،از طرفی داروها به موقع مصرف شوند واگرديابت به موقع كنترل شودکیفیت زندگی خوب اتفاق مي افتد واين بيماران دچارعوارض نمی شوند.

بیماران دیابتی گرچه رزیم خاصی دارنداما رژيم صحيحي را دارند،آنها هيچ نوع محدویت مصرف غذایی ندارندولی به مقدارباید غذابخورند این توصیه برای همه افراد لازم است ماباید از مواد غذایی استفاده کنیم که کالری مشخص وهم ارزش غذایی مناسبي داشته باشد،امروزه بیشتر غذاهایی که مصرف مي كنيم حجم کم وكالري زيادي دارند،اماارزش غذايي زيادي ندارندوفقط باعث افزایش چربی خون بالا ،افزایش وزن می شوند وخطرات قلبی عروقی را زیاد می کنند.

گفتگو:رحمان احمدی