آفتاب تحقیقات در آفریقا طلوع می‌کند؟

به گزارش شفا آنلاین،  این را هم می‌دانیم که با وجود اینکه وضعیت بیماری‌های واگیر، مرگ و میر مادران و کودکان و نوزادان بهبود یافته است، بیماری‌های غیرواگیر در چند دهه اخیر به‌طور متناوب درحال افزایش هستند. می‌دانیم که هر قدم موفقیت‌آمیزی در سلامت آفریقا مدیون کمک‌های اهدایی و ارائه راه‌حل‌های از بالا به پایین برای حل هر مشکل خاص است و نیز این را هم می‌دانیم که بیماری‌های غیرواگیر نیازمند درمانی پیچیده و نظام سلامت قدرتمند هستند که البته تا تحقق آن‌ها در افریقا راه درازی درپیش است. چه چیزهایی را اما نمی‌دانیم؟ ما بار واقعی بیماری در افریقا را نمی‌دانیم و نیز شرایط و مرحله‌ای از زندگی را که سبب بروز بیماری‌های غیرواگیر می‌شود را نمی‌شناسیم.

 مثلاً درباره فنوتیپ‌های دیابت در آفریقا و اینکه چگونه ابتلا به این بیماری به افزایش ناخوشی و مرگ منجر می‌شود، تقریباً اطلاعاتی نداریم. اینکه چگونه می‌توان این بیماری‌ها را در آفریقا پیشگیری و درمان کرد برای ما امر ناشناخته‌ای است و نیز راهی را نمی‌شناسیم تا نظام سلامت قاره سیاه را بهبود بخشیم تا بتواند چاره‌ای برای بار مضاعف بیماری‌های واگیردار و غیرواگیردار باشد.

       البته برخی چیزها را هم می‌دانیم، اما این اطلاعات ما آنقدرها گره‌ای از کار باز نمی‌کنند. مثلاً اینکه ظرفیت تحقیقات در آفریقا محدود است. کمبود مراکز علمی و محققان کارآمد به چشم می‌خورد و امکانات و زیرساخت‌ها و فرصت‌های شغلی برای آن‌ها که می‌خواهند تحقیقی را آغاز و به سامان برسانند اصلاً کافی نیست. خوشبختانه امروز به این باور رسیده‌ایم که بهترین کسانی که می‌توانند درباره موضوعات سلامت آفریقا تحقیق کنند، محققان آفریقایی هستند و از این عقیده فاصله گرفته‌ایم که مسائل سلامت آفریقا باید از روی کشورهای ثروتمند و در یک روند بالا یه پایین بررسی شوند، اما با وجود رسیدن به این باور، با ظرفیت پایین تحقیقات در آفریقا چه باید کرد؟

       سازمان «همکاری جنوب آفریقا برای تحقیقات برتر» (ساکور SACORE) از سوی بنیاد ولکام بنا شده است تا به تقویت زیربناهای تحقیقاتی کمک کند، از آن‌ها حمایت به عمل آورد، محققان جوان بومی را آموزش دهد و فرصت‌هایی را برای آن‌ها فراهم کند تا بتوانند نتایج تحقیقات را به محیطی چالش‌برانگیز و نه مقابله‌جویانه به همکارانشان و کارشناسان بین‌المللی ارائه کنند. ساکور از زمان تاسیس خود در سال 2009 تاکنون از 12 مورد مستر، 21 مورد پی‌اچ‌دی و 6 مورد فوق دکتری حمایت کرده و 50 کمک مالی کوچک و 20 مسافرت پژوهشی و 3 مرکز حمایت از تحقیقات اختصاصی را فراهم آورده است. از سال 2010، بازده و انتشارات این 3 مرکز تحقیقاتی – یکی در دانشگاه مالاوی، دیگری در دانشگاه زامبیا و آخری در دانشگاه زیمبابوه - به شکلی چشمگیر افزایش یافته است.

       بخش بهداشت جهانی نشریه لنست، به همراه بخش دیابت آن در نشست سالانه ساکور که در مارس 2016 در مالاوی برگزار شد، شرکت کردند. شور و شوق و سخت‌کوشی دانشجویان، کیفیت ارائه هم از سوی دانشجویان و هم از سوی سخنرانان خارجی و حمایت قوی از سوی دانشگاه‌ها تاثربرانگیز بود. بسیاری از تحقیقات واجد کیفیتی بالا بودند، هرچند بی‌تردید می‌شد برای طرح سوالات بهتر برای پر کردن خلاهای اطلاعاتی در آفریقا بیشتر فکر کرد. نتیجه گریزناپذیر این نشست آن که ایجاد شبکه همکاری تحقیقاتی درونی در آفریقا و بین آفریقا و سایر نقاط جهان اطمینان‌بخش این امر است که محققان بومی می‌توانند بهتر به موضوعات مطرح‌شده پاسخ دهند و این روندی است که تنها در آغاز آن هستیم.

       متاسفانه، بنیاد ولکام تصمیم گرفته است که کمک‌های خود به ساکور را قطع کند و برای اینکه ضربه‌ای را که به تحقیقات آفریقا زده، با توهینی هم همراه کرده باشد، هیچ کدام از نمایندگان ولکام حاضر نشده‌اند ندای شکایت ساکور را بشنوند. سازمان‌های دیگر هم دست‌به‌دست هم داده‌اند تا ساکور حسابی گرفتار شود، مثلاً یک شریک آموزش پزشکی به نام پپفار هم تصمیم دارد تا کمک‌های خود به ساکور را قطع کند. به‌نظر می‌رسد نظم جدید جهانی برای تحقیقات معتقد است در هر زمینه‌ای باید رهبرانی را برای تحقیقات تربیت کرد. این کار ممکن است در کشورهای ثروتمند بازده خوبی داشته باشد، اما برای کشورهای آفریقایی که هنوز درگیر فقر هستند و دسترسی به تحقیقات باکیفیت ندارند نمی‌تواند راه‌گشا باشد.

       تحقیقات پزشکی را نمی‌توان در فضایی خالی شکل داد. برای آنکه از دل تحقیقات افرادی بتوانند برجسته شوند، باید همکاران و دستیارانی به آن‌ها کمک کنند تا بتوانند نظرات و نتیجه تحقیقات خود را فرمول‌بندی کنند. دشوار بتوان تصور کرد که تحقیقات پزشکی در آفریقا که همین حالا هم به‌واسطه عملکرد محققان کشورهای ثروتمند از نفس افتاده است، چطور می‌تواند در نبود یک ساختار زیربنایی شکوفا شود. در آخرین جلسه ساکور در مالاوی، مشخص بود که آفتاب این سازمان در آسمان تحقیقات آمریکا هنوز می‌درخشد. تصمیم ولکام به قطع کمک‌های خود گرمای اشتیاق ساکور را به سردی می‌برد و پویایی تحقیقات بومی آفریقا بی‌شک از این تصمیم ضربه خواهد خورد.Lancet