مقررات دردسرساز، دکترهای بیکار و تزفروشی/برخی مقاله‌نویسی را سیب‌زمینی‌فروشی می‌دانند

به گزارش شفاآنلاین : در این میزگرد که با حضور دکتر مهدی بهزاد، دکتر نصرالله امامی، دکتر خسرو نادران‌طحان، دکتر امیدعلی شهنی‌کرم‌زاده، دکتر مجتبی جعفرپور و دکتر یدالله مهر علی‌زاده در آمفی‌تئاتر دانشکده مهندسی دانشگاه شهید چمران اهواز برگزار شد، استاد بهزاد، پدر علم گراف ایران با بیان این‌که پژوهش در کشور به‌ ویژه در علوم پایه و بنیادی با مشکلاتی مواجه است، گفت: این مشکلات ریشه در مسائل گذشته، مسائل فرهنگی، اقتصادی، تحریم‌ها و جنگ و بسیاری مسائل دیگر و حتی ریشه در افزایش جمعیت در ایام جنگ تحمیلی دارد که به‌یک‌باره جمعیت جوان کشور رشد بسیاری پیدا کرد.

وی افزود: وقتی این جمعیت بالا به سن ورود به دانشگاه رسید، دولت که نمی‌توانست فرصت‌های شغلی متناسب با آن‌ها را ایجاد کند، به این نتیجه رسید که اگر دانشگاه‌ها را گسترش دهد به‌خصوص در رشته‌هایی مانند ریاضی که تنها به یک گچ و تخته‌سیاه نیاز دارد، می‌توان تا حدودی این جوانان را سرگرم کرد و بالاخره از دیپلم به لیسانس و بعد فوق‌لیسانس راه پیدا می‌کنند و در این مدت هم طبیعتاً جهان راه‌هایی را طی می‌کند که ما هم معمولاً تقلید می‌کنیم.

در تقلید از دانشگاه‌های خارج تنها ساختار را گرفته‌ایم، نه روابط درونی

این استاد دانشگاه تصریح کرد: حتی در زمان امیرکبیر وقتی دارالفنون تأسیس شد تقلیدی از پلی‌تکنیک‌های خارج از کشور بود و پهلوی اول هم دانشگاه تهران را با تقلید از دانشگاه‌های خارج کشور تأسیس کرد؛ انجمن‌های علمی و فرهنگستان علوم نیز تقلیدی از خارج از کشور بودند. ما صرفاً ظاهر این ساختار را گرفته‌ایم و درنتیجه آن روابط درونی را ندیده‌ایم.

این ریاضیدان ادامه داد: تمام تشکل‌های علمی را می‌توان به یک ارکستر تشبیه کرد که هرکدام در گوشه و کنار این مملکت در حال نواختن ساز خود هستند؛ اگر به صدای تک‌تک آن‌ها گوش کنیم نسبتاً آهنگ‌های قشنگی را می‌نوازند اما اگر به مجموع تشکل‌ها گوش فرا دهیم یک ارکستر بی‌رهبر را شاهدیم که اگر صدای آن گوش‌خراش نباشد قطعاً گوش‌نواز نیز نخواهد بود بنابراین باید ریشه مشکل را پیدا کرد. ما روابط درونی تشکل‌هایی را که از خارج گرفته‌ایم، ندیده‌ایم و چون به‌طور طبیعی توسط ما به وجود نیامده‌اند نه دنبال آن‌ بودیم که این روابط را پیدا کنیم و نه خودمان این روابط را ایجاد کردیم.

بهزاد تصریح کرد: وقتی می‌خواهیم مرز علم جهان را در کشور جلو ببریم این موضوع ربطی به کشور خاصی ندارد، به‌ طور مثال وقتی کسی در رشته ریاضی یک مقاله می‌نویسد باید مرز یک مبحث خاص را به جلو ببرد. من ریاضیات را به یک درخت تنومند دارای شاخه‌های متعدد و شاخه‌های فرعی بسیار فراوان تشبیه می‌کنم که شاید بیش از صد شاخه اصلی و هزار شاخه فرعی داشته باشد.

یک پژوهشگر نباید دغدغه معیشت داشته باشد

وی افزود: یک ریاضی‌دان وقتی می‌تواند پژوهش و مقاله تولید کند که به یکی از سرشاخه‌ها برسد و در آن رأس بنشیند که شروع به تنیدن و گسترش علم کند. پس باید کلیات آن تنه را بشناسد، یاد بگیرد و بعد بتواند در شاخه تخصصی خود تحقیقات انجام دهد و شروع به رشد دادن مرزهای علم کند. این کار ساده‌ای نیست و مستلزم فرهنگ‌سازی است. کسی که می‌خواهد پژوهش انجام دهد نباید دغدغه‌ خاطر در خصوص مسائل مادی و گذران زندگی خود داشته باشد بلکه باید با فراغ بال بتواند به کارهای علمی خود بپردازد. گاهی در یک موضوع باید به اندازه یک‌عمر تلاش و ممارست کرد تا بتوان به نتیجه رسید.

پدر علم گراف ایران با بیان آن‌ که پژوهش ملزومات بسیار زیادی دارد، تصریح کرد: دولت باید امکانات لازم را فراهم و پژوهشگران را تشویق کند؛ همچنین باید مؤسسات لازم را به‌خصوص در علوم پایه برای حمایت از پژوهش ایجاد کند زیرا این حوزه چیزی نیست که بخش خصوصی بر آن سرمایه‌گذاری کند. دوم این‌ که حمایت تنها به مسائل رفاهی محدود نشود بلکه مشوق‌های دیگری نیز باید در نظر گرفته و از سوی دیگر مقرراتی وضع شود که دست‌وپا گیر نباشد.

مقررات دردسرساز، دکترهای بیکار و پدیده‌ای به نام تزفروشی!

بهزاد با بیان این‌که بسیاری از مقرراتی که در سال‌های اخیر، وضع و برای اجرا ابلاغ‌ شده‌اند دردسرساز بوده‌اند، گفت: تعداد زیادی دانشجوی دکتری به‌طور مثال در رشته ریاضی تولید کرده‌ایم که الآن بیکار هستند. اگر گفته می‌شود که جلوی دانشگاه تهران مقاله‌فروشی و تز‌فروشی انجام می‌شود به این خاطر است که فارغ‌التحصیلان شغل ندارند و از طرف دیگر چون مقاله‌نوشتن را یاد گرفته‌اند فکر کردند که آنجا بروند و مقاله بنویسند و از طرفی تبلیغ ISI هم می‌کنند که من اصلاً با این کلمه موافق نیستم.

نقش دولت یا انجمن‌های علمی در سیاست‌گذاری علم

وی تأکید کرد: دولت باید هم امکانات فراهم کند و هم جلوی بعضی روندهای اشتباه را بگیرد که کار به نابسامانی کشیده نشود. در خصوص نقش دولت و انجمن‌های علمی در سیاست‌گذاری‌های تولید علم نیز باید گفت که انجمن‌های علمی فراوانی در کشور وجود دارند که به‌ عنوان مثال انجمن ریاضی یکی از قدیمی‌ترین انجمن‌های علمی کشور است که از سال 1350 آن را به ثبت رساندم و کارهای مختلفی را انجام می‌دهد انجمن ریاضی ایران حتی یک قرارداد با وزارت علوم وقت منعقد کرد که این انجمن برنامه‌های دوره کارشناسی ریاضی را تدوین و وزارتخانه آن را ابلاغ کند.

این ریاضیدان اضافه کرد: آن‌ها عیناً این کار را انجام دادند و ما برای رشته‌های دبیری، ریاضیات محض و علوم کامپیوتر که جزو دانشکده علوم ریاضی هستند، برنامه نوشتیم که سال‌ها مورد استفاده دانشگاه‌ها قرار گرفت بنابراین انجمن‌های علمی نیز می‌توانند در سیاست‌گذاری‌های حوزه علم همکاری و حمایت کنند. فرهنگستان علوم نیز می‌تواند در این زمینه بسیار مؤثر باشد که اکنون متأسفانه نقش چندان برجسته‌ای ندارد.

سیاست‌های کلی علم نباید با تغییر وزرا و دولت‌ها تغییر کند

بهزاد با بیان این‌که سیاست‌های کلی علم نباید با تغییر وزرا و دولت‌ها تغییر کند، اظهار داشت: این سیاست‌ها را باید متخصصان امر پیشنهاد دهند و وزارتخانه هم البته حق دارد که آن را بررسی کند اما پیشنهاد باید از طرف افرادی باشد که در این حوزه‌ها فعال هستند و مشکلات را می‌شناسند و در دانشگاه‌ها تدریس و پژوهش می‌کنند که آن مشکلات رفع شود اما گاهی پیشنهاد‌های خوبی به وزارتخانه منعکس می‌شود که وزارتخانه آن را به مجلس ارائه می‌دهد اما مجلس زیر بار نمی‌رود.

امیدوارم گزینش متمرکز دانشجوی ارشد و دکتری تصویب نشود

وی خاطرنشان کرد: اخیرا نیز مساله‌ای در ارتباط با گزینش دانشجویان کارشناسی ارشد و دکتری مطرح است و وزارتخانه سخت با این طرح مخالف است که پذیرش به‌ صورت متمرکز انجام شود ولی ظاهراً مجلس کار دیگری انجام می‌دهد. این طرح قرار است در صحن مجلس به رأی گذاشته شود که امیدواریم تصویب نشود تا دوباره چندین و چند سال در معضلات آن گرفتار شویم.

سوءتفاهم نابخشودنی در تولید علم؛ مقاله‌نویسی توهم تولید علم است

همچنین دکتر نصرالله امامی، استاد دانشگاه شهید چمران اهواز در این نشست با بیان اینکه در موضوع تولید علم و پژوهش درگیر یک سوءتفاهم نابخشودنی و بسیار سخت هستیم و آن این است که مفهوم‌شناسی مقاله مغفول و ازنظر دور مانده است، اظهارکرد: ما به این نکته نمی‌اندیشیم که آیا مقاله هدف است یا وسیله. آیا مقاله تولید علم است یا ابزاری است که می‌توان به‌ وسیله آن تولید علم را نشان داد.

وی افزود: چه کسی گفته است که مقاله نوشتن همان تولید علم است؟ نوشتن مقاله تولید علم نیست؛ بلکه توهم تولید علم است به همین دلیل ما اکنون درگیر تولید انبوه مقالاتی هستیم که نه‌ تنها هیچ دردی را درمان و هیچ علمی را تولید نمی‌کند بلکه موجب نازل کردن سطح علم شده است.

عضو هیات علمی دانشگاه شهید چمران اهواز خاطرنشان کرد: از سوی دیگر مقالات را به پایان‌نامه و طرح‌های پژوهشی گره‌زده‌ایم که با این کار هم‌ شأن پایان‌نامه‌ها و طرح‌های پژوهشی را زیر سؤال برده‌ایم. من بیش از 40 سال است که در دانشگاه تدریس می‌کنم و به‌ ندرت از موضوعی عصبانی می‌شوم اما اکنون وقتی اسم مقاله برده می‌شود، دچار تشنج می‌شوم مثل آن‌که راه را اشتباه آمده‌ام زیرا اگر این نقطه پایان کار من است که مقاله نوشتن چنین شأنیتی پیدا کند و من هم به‌نوعی به این مقاله نوشتن آلوده شوم باید به حال خود افسوس بخورم.

هیچ‌وقت فکر نمی‌کردم به جایی برسیم که همه‌ چیز به مقاله منوط شود

همچنین در این میزگرد، دکتر مجتبی جعفرپور، عضو هیأت علمی گروه فیزیک دانشگاه شهید چمران اهواز با اشاره به اینکه حدود 27، 28 سال پیش عضو انجمن فیزیک ایران بوده است و در سال 68 اولین کنفرانس این انجمن در دانشگاه شیراز برگزار شد، اظهار داشت: وقتی‌ که در انجمن بحث می‌کردیم، همه عنوان می‌کردند که مقاله‌نویسی را بلد نیستند و به‌ نوعی برگزاری این کنفرانس نوعی آموزش مقاله‌نویسی هم بود اما آن موقع هیچ‌وقت تصور نمی‌کردم که دانشگاه به‌ جایی برسد که ارتقای استاد منوط به چاپ مقاله باشد، رتبه‌بندی دانشگاه به مقاله بستگی داشته باشد و ... آن‌هم نه به کیفیت بلکه به عدد و رقم مقاله.

برخی از مقاله‌نویسی تصور سیب‌زمینی فروشی دارند!

وی ادامه داد: گمان می‌کنم نظام آموزشی ما را به این سمت می‌برد که اکنون مقاله‌نویسی به چنین وضعی در کشور دچار شده است. به یاد دارم که دو تن از فیزیکدانان نظری کشور که در ایران برنده جایزه عبدالسلام شدند یکی از آن‌ها 9 و دیگری 12 مقاله در فیزیک نظری داشت اما اکنون چه اتفاقی افتاده است که دانشجوی کارشناسی ارشد ما که دو، سه سال است در دانشگاه در حوزه پژوهش وارد شده است، سه، چهار مقاله خارجی نوشته و به من تحویل داده است یعنی تصور از مقاله‌نویسی در ذهن دانشجویان دارد؛ به چیزی شبیه سیب‌زمینی‌فروشی تبدیل می‌شود.

نظام حاکم بر آموزش عالی و مزایای حاکم بر مقاله ما را به سمت تقلب برده است

این استاد دانشگاه شهید چمران اهواز افزود: فردی که بیست و چند مقاله علمی در رزومه خود داشت و برای استخدام به‌جایی مراجعه کرده بود وقتی از او پرسیدند در چه مباحث و درس‌هایی بیشتر توانمند است و کدام فصل و کدام مباحث را بهتر یاد گرفته است و بعد از ساده‌ترین مفاهیم آن مبحث علمی از او سؤال پرسیدند نمی‌توانست پاسخ دهد درحالی‌که 22 مقاله را طی مدت یک‌سال آن‌هم در خارج از کشور به چاپ رسانده بود. فکر می‌کنم نظام حاکم بر سیستم آموزش عالی و مزایایی که بر تولید مقالات حاکم کرده‌ایم ما را به سمت تقلب علمی سوق داده است موضوع دیگر بحث مقایسه مقالات است که باید به‌ درستی به آن پرداخته شود.

دکتر امیدعلی شهنی‌کرم‌زاده، چهره ماندگار ریاضی کشور هم با اشاره به اینکه اولین شخصی بوده که دوره‌های دکتری در گروه ریاضی را بنا به تکلیف وزارتخانه از دانشگاه شهید چمران آغاز کرده است افزود: در زمان ریاست دکتر کاظم‌پور وزارتخانه به‌ نوعی بر دانشگاه تکلیف کرد که گروه ریاضی دانشجوی دکتری جذب کند.

از راه‌اندازی دوره‌های دکتری ترسیدم

وی با بیان اینکه در طول فعالیت خود در دانشگاه دو بار ترسیده است، گفت: یک‌بار وقتی بود که از من خواستند مدیر گروه شوم در حالی‌ که اصلاً تعریف وظایف مدیر گروه را نمی‌دانستم و دوم زمانی که خواستند دوره‌های دکتری را راه‌اندازی کنیم زیرا می‌دانستم که دانشگاه امکانات و ظرفیت راه‌اندازی دوره‌های دکتری را ندارد و در خارج از کشور وضعیت زیرساخت‌ها، امکانات کتابخانه‌یی و اعضای توانمند هیات علمی را دیده بودم.

این استاد دانشگاه افزود: به‌ هرحال پذیرش دانشجوی دکتری در گروه ریاضی آغاز شد و اوایل هم همه همکاران من در سطح کشور با شرایط بسیار سختی این کار را آغاز کردند و با توجه به ضعف امکانات در کشور قرار بر این شد که وقتی دوره آموزشی این دانشجویان به اتمام رسید یک دوره شش ماهه را در خارج از کشور طی کنند تا به سطح لازم از توانمندهای علمی دست یابند زیرا می‌دانستیم که رشته ریاضی رشته‌ای نیست که بتوان یک‌باره به تربیت دانشجوی دکتری اقدام کرد.

وضعیت دوره‌های دکتری در کشور تا چهار، پنج سال پیش خوب بود

شهنی‌ کرم‌زاده با بیان اینکه در هر صورت این کار انجام شد و دانشگاه شهید چمران هم اولین دانشگاه کشور بود که توانست بدون اینکه دانشجویان خود را به خارج از کشور اعزام کند کارهای آن‌ها را در همین دانشگاه به انجام برساند، گفت: به نظرم ایجاد دوره‌های دکتری یکی از کارهای خوب پس از انقلاب بود و تا حدود پنج، شش سال پیش هم وضعیت دوره‌های دکتری خوب بود. دانشکده ما حدود پنج سال پیش تنها یک دانشجوی دکتری جذب کرد اما به‌یک‌باره چهار سال پیش وزارتخانه و دانشگاه برای دانشکده 29 دانشجوی دکتری پذیرش کردند درحالی‌که همان زمان دانشگاه صنعتی شریف، پنج دانشجو و دانشگاه تهران هم چهار دانشجو جذب کرده بود.

کجای دنیا یک سازمان یا وزارتخانه برای همه دانشگاه‌ها نسخه نمی‌پیچد

عضو هیات علمی گروه ریاضی دانشگاه شهید چمران اهواز خاطرنشان کرد: در هرصورت به هر سختی که بود این دانشجویان را پذیرش کردیم اما باید بگویم هیچ جای دنیا یک سازمان یا یک وزارتخانه وجود ندارد که برای تمام دانشگاه‌ها نسخه بپیچد که باید چگونه تحقیق انجام دهند. چگونه مقاله یا پایان‌نامه بنویسند یا باید اسم چه کسانی در مقالات و پایان‌نامه‌ها درج شود؛ اما متأسفانه وزارت علوم به جزئیات بسیاری ورود کرده است.

وزارتخانه نباید وارد جزییات کار دانشگاه‌ها شود

شهنی‌کرم‌زاده با تصریح به این که وزارتخانه نباید این‌قدر وارد جزییات کار دانشگاه شود، اظهار کرد: وزارتخانه می‌توانست اهداف خود را در حوزه‌های مختلف در دوره‌های دکتری و پیشرفت علم تبیین و ترسیم کند و سپس اجرای کار را به دانشگاه‌ها واگذار کند. هر دانشگاه خود دارای یک هیات امنا است و می‌توانند خودشان کار کنند که رقابت هم برقرار باشد اما اینکه دانشگاه‌ها را مجبور کنند که ارتقا رتبه به تعداد مقاله، پذیرش دانشجو و ... منوط باشد، رقابتی ناسالم را ایجاد کرده‌اند که باعث ایجاد پردیس‌های دانشگاهی و افزایش بی‌رویه پذیرش دانشجویان و معضلات دیگری شده است.

بهانه "علم مرز نمی‌شناسد" برای خروج از کشور

وی همچنین با اشاره به این موضوع که عنوان می‌شود "علم مرز نمی‌شناسد"، خاطرنشان کرد: علم از این نظر مرز نمی‌شناسد که کار علمی مختص یک کشور نیست اما بعضی این مطلب را بهانه می‌کردند که از کشور بروند درحالی‌ که از امکانات و منابع آب‌ و خاک این کشور استفاده کرده بودند. کار تحقیقات در کشور را باید با توانایی‌ها و نیازهای خود منطبق کنیم. علم یک کار محلی نیست به‌ طور مثال اگر کسی یک مقاله ریاضی علمی را به زبان فارسی بنویسد هیچ خواننده یا طرفداری ندارد. همه ما به زبان فارسی و گسترش آن علاقه‌مند هستیم تشویق به نگارش مقالات کلی و توصیفی به زبان فارسی ایرادی ندارد اما در زمینه مقالات تخصصی دنیا باید بداند که دانشمندان ما چه‌کاری انجام می‌دهند و اگر فارسی بنویسیم کسی آن را نمی‌خواند.

وزارتخانه سابقه دانشگاهی و پژوهشی کارشناسان تدوین آیین‌نامه‌ها را اعلام کند

شهنی‌کرم‌زاده با بیان این‌که اگر وزارت علوم اعلام کند کسانی که طی هشت تا 10 سال گذشته آیین‌نامه‌های مختلف ارتقا و رتبه‌بندی دانشگاه‌ها را تدوین کرده‌اند چه میزان سابقه دانشگاهی و پژوهشی داشته‌اند ما قانع می‌شویم، گفت: معتقدم بزرگ‌ترین خطای وزارت در سال‌های گذشته این بود که برای همه رشته‌ها یک نسخه پیچیدند و همه را یکسان دیدند. 200 سال است که در رشته ریاضی مقاله می‌نویسیم و این مقالات حروف الفبا است اما وزارت خانه نمی‌داند که ریاضی الفبا است، اقتصاد الفبا است.

لزوم تجدیدنظر وزارتخانه در بخشنامه‌ها با نظرخواهی از انجمن‌های علمی

وی تصریح کرد: در کشورهای پیشرفته هیچ‌وقت در حوزه دانشگاه‌ها نمی‌گویند "باید" فلان کار انجام شود بلکه عنوان می‌شود که "معمولاً" یک استاد یا دانشجو باید چنین باشد. به نظرم وزارتخانه باید در این بخشنامه‌ها تجدیدنظر کند و با نظرخواهی از انجمن‌های علمی در رشته‌های مختلف ریاضیات، ادبیات، مهندسی و ... کار را به دانشگاه‌ها بسپارد تا گرایش‌های مختلف در دانشگاه‌ها تکلیف خودشان را تعیین کنند.

وقتی با دو، سه صفحه بخشنامه برای همه رشته‌ها نسخه می‌پیچند!

این استاد دانشگاه با طرح این پیشنهاد که باید از وزارتخانه بخواهیم خیلی وارد جزییات کار دانشگاه نشود، خاطرنشان کرد: وقتی‌ که با دو، سه صفحه بخشنامه برای همه رشته‌های دانشگاهی نسخه می‌پیچند، صد درصد آموزش عالی در کشور دچار مشکل می‌شود.

همچنین در این میزگرد، دکتر خسرو نادران طحان، رییس اسبق دانشگاه شهید چمران اهواز با بیان اینکه شروع پژوهش در کشور بعد از جنگ تحمیلی بود و دانشگاه‌ها برای انجام این مأموریت انتخاب شدند که از نظر وی انتخاب درستی بود، گفت: مجموعه‌ای از افراد در دانشگاه‌ها فعالیت می‌کردند که حداقل یک یا دو دوره پژوهشی را به‌صورت سامان‌مند گذرانده بودند و تجربه کار پژوهش را داشتند.

انتظارات زیاد از هیات علمی‌ها؛ هیچ‌کس انتظار ندارد یک پیراهن‌دوز کت‌شلوار بدوزد

وی افزود: معتقدم جای مناسبی برای شکل‌گیری پژوهش و پژوهشگری انتخاب شد و در آغاز نیز فعالیت‌های خوبی شکل گرفت اما به‌مرور نیز اشتباهاتی بروز کرد و مأموریتی بر دوش هیات علمی گذاشته شد که با عرف تطابق نداشت. مثال آن این است که هیچ‌کس انتظار ندارد یک پیراهن‌دوز کت‌شلوار بدوزد اگرچه بتواند این کار را انجام دهد اما از اعضای هیات علمی می‌خواهند که هم خوب درس بدهد، هم پژوهش کند، هم اخیرا درآمدزایی و کارآفرینی داشته باشد و هم در محیط فرهنگی به‌طور فعال حضور پیدا کند!

تفکر حرفه‌ای پژوهش با اهداف معلمی 180 درجه متفاوت است

رییس اسبق دانشگاه شهید چمران اهواز با بیان اینکه ما هم یک صنف هستیم که اساس کار ما بر تفکر است، افزود: یک معلم یا استاد دانشگاه باید آنچه را که می‌داند در اسرع وقت به دانشجویان خود یاد دهد و آنچه را که نمی‌داند نیز ابتدا یاد بگیرد و سپس منتقل کند. این اساس کار معلمی است؛ پژوهش و پژوهشگری یک حرفه است و در همه حرفه‌ها دادوستد، بده بستان و درآمدزایی وجود دارد اما وقتی یک پژوهشگر سرمایه خود را برای کار پژوهشی صرف می‌کند باید اطلاعات خود را حفظ کند تا بتواند به فعالیت خود ادامه دهد اگرنه سرمایه خود را از دست می‌دهد. این تفکر حرفه‌ای با اهداف یک معلم 180 درجه متفاوت است.

توقع از دانشجوی ارشد باید منطقی باشد، کدام نقاش در اولین اثر خود شاهکار خلق کرده است؟

نادران‌طحان تصریح کرد: اگر پژوهش را به‌عنوان وسیله‌ای برای آن‌که دانشجویان و نیروهای جوان آموزش پژوهشگری ببینند، به کار ببریم خوب است اما اینکه یک دانشجو کارشناسی ارشد بتواند با فردی که 30 سال در یک عرصه تخصصی مقاله می‌نویسد رقابت کند انتظار منطقی نیست. کدام نقاش در اولین اثر خود یک شاهکار خلق کرده است که ما انتظار داشته باشیم یک دانشجوی ارشد بعد از یک تا دو سال کار مقاله‌ای را در فلان ژورنال بین‌المللی چاپ کند. توقعات باید منطقی باشد، این اشتباهی است که ما درگیر آن شده‌ایم.

یکسان دیدن شرایط ارتقاء همه اعضای هیات علمی اشتباه است

وی با بیان این که یک اشتباه هم وزارتخانه در این زمینه مرتکب شده است، اظهار داشت: اساس دانشگاه‌ها بر ارائه آموزش‌های تخصصی است اما وقتی وزارتخانه آیین‌نامه‌ای را تدوین می‌کند که ارتقاء همه اعضای هیات علمی در آن به‌صورت یکسان و به یک کیفیت دیده می‌شود، موجب بروز اشکال می‌شود. البته اشتباه دیگری که ما مرتکب شدیم این است که درگیر آن هستیم که یک مقاله در کدام مجله چاپ شود درحالی‌که اصل قضیه ارزیابی مقاله است.

نباید برای نگارش مقاله انگلیسی به دانشجو فشار آورد

این عضو هیات علمی دانشگاه شهید چمران اهواز مقاله را گزارش یک پژوهش در یک قالب مخصوص تعریف کرد و گفت: تا پژوهشی انجام‌ نشده باشد چگونه می‌توان مقاله تولید کرد از سوی دیگر چرا باید بر دانشجو فشار آوریم که حتماً باید مقاله انگلیسی بنویسد که ناچار شود آن را به مؤسسات برای ترجمه بدهد. زمانی که ما دیپلم خود را اخذ کردیم هر کس که در زبان انگلیسی 25 صدم نمره می‌گرفت قبول بود! آن‌وقت اکنون انتظار داریم که دانشجو در فلان ژورنال خارجی مقاله چاپ کند.

نقش تخریبی یا تقویتی پژوهش در دانشگاه باید بررسی شود

نادران‌طحان افزود: باید اجازه دهیم که دانشجو اول مقاله فارسی را درست بنویسد و بعد اگر ضرورت داشت که افرادی در حوزه تخصصی خود در دنیا مطرح شوند آموزش‌های لازم را به آن‌ها ارایه و نخست اجازه دهیم زبان انگلیسی آن‌ها تقویت شود و سپس به چاپ مقالات در ژورنال‌های بین‌المللی اقدام کنند. باید نقش پژوهش در دانشگاه بررسی شود که آیا بر کیفیت و کمیت دانشگاه آثار تخریبی و یا تقویتی داشته است.

وی خاطرنشان کرد: اکنون از نظر توانایی تربیت دانشجویان دکتری به‌جایی رسیده‌ایم که اگر زمانی در یک گروه چهار عضو هیات علمی وجود داشت اکنون در همان گروه 30 عضو هیات علمی با مرتبه دکتری به بالا وجود دارد؛ با یک ارزیابی ساده هفت نفر از آن‌ها می‌توانند واحدهای یک گروه را ارائه دهند با این‌حال برای بیست نفر دیگر چه برنامه‌ای داریم. آیا باید کاری را انجام دهیم که وظیفه داریم و آن به‌پیش بردن جامعه است یا آن که روی ارائه واحدهای درسی دعوا کنیم؟

مأموریت‌های جدید برای دانشگاه، بدون ایجاد تشکیلات لازم!

رییس اسبق دانشگاه شهید چمران اهواز با بیان این که اگر برای این افراد فکری نکنیم، قضیه را باخته‌ایم تصریح کرد: اکنون دانشگاه‌ها مأموریت دارند که درآمدزایی کنند و البته وظیفه تربیت نیروی انسانی و رسالت آموزشی دانشگاه‌ها به‌جای خود باقی است اما سازمان انجام کارآفرینی و درآمدزایی برای دانشگاه در نظر گرفته نشده است. اکنون تنها حدود هزار و 200 دانشجوی دکتری در دانشگاه وجود دارند اما امکانات تحصیلات تکمیلی دانشگاه به همان صورت است که وقتی در سال 71، 72 می‌خواستیم دانشجوی PhD جذب کنیم. اکنون نزدیک به سه هزار دانشجوی کارشناسی ارشد در دانشگاه در حال تحصیل هستند. آیا این حجم دانشجویان سازمان‌دهی جدیدی را ایجاب نمی‌کنند؟

نادران‌ طحان افزود: اگر دانشگاه باید در حوزه پژوهش و درآمدزایی فعالیت کند چرا تشکیلات مناسب درآمدزایی در دانشگاه ایجاد نمی‌شود. تشکیلات درآمدزایی با ساختار یک دانشگاه متفاوت است. باید طبق قانون تجارت تشکیلات مناسب آن ایجاد شود. چرا باید فقط فشار وارد کنیم؟

بایدهایی که همه مدیران و مسئولان دانشگاه‌ها را مانند کلافی سردرگم کرده است

دکتر یدالله مهر علی‌زاده، مدیر برنامه‌ریزی و ارزیابی دانشگاه شهید چمران اهواز با بیان اینکه تحصیلات تکمیلی آدابی دارد که این آداب در دانشگاه‌های ما مراعات نمی‌شود، گفت: مساله‌ای به نام «بایدها» بر سیاست‌گذاری‌های آموزش عالی و دانشگاهی کشور چنبره زده است که از سوی دولت به اسم وزارتخانه ایجاد می‌شود و اگر در وزارت علوم سطح علمی کارشناسانی را که آنجا حضور دارند و این "بایدها" را می‌نویسند ببینیم، متوجه عمق فاجعه می‌شویم. این "بایدها" همه مدیران و مسئولان دانشگاه‌ها را مانند کلافی سردرگم کرده است.

هزار «اما و اگر» در کنار مجوز ایجاد شرکت‌های دانش‌بنیان برای اعضای هیات علمی

وی افزود: مساله دوم مأموریت‌هایی است که در رؤیا برای دانشگاه ترسیم می‌کنیم اما در عمل نمی‌توانیم آن را پیاده کنیم. درست است که آیین‌نامه تأسیس شرکت‌های دانش‌بنیان برای اعضای هیات علمی دانشگاه تدوین‌ شده است و در برنامه چهارم توسعه نیز به اعضای هیات علمی مجوز داده‌شده که این شرکت‌ها را در دفاتر حقوقی ثبت کنند اما در کنار آن هزار اماواگر ایجاد شده است که اگر یک هیات علمی بخواهد چنین شرکتی را تأسیس کند و کار اقتصادی انجام دهد، به‌عناوین مختلف از نهادهای متعدد مورد بازرسی قرار می‌گیرد و مالیات‌ها و بیمه‌های بسیاری نیز بر آن تحمیل می‌شود.

اگر وزارتخانه دغدغه درآمد پایدار دانشگاه‌ها را دارد، سازوکار را ایجاد کند

عضو هیات علمی دانشگاه شهید چمران اهواز تصریح کرد: این سخن را به‌عنوان کسی مطرح می‌کنم که درگیر این حوزه است. معتقدم یک عضو هیات علمی اگر بخواهد شرکت دانش‌بنیان تأسیس کند کارش شاید به زندان کشیده شود بنابراین اگر دانشگاه‌ها و وزارت علوم واقعاً دغدغه ایجاد درآمدهای پایدار برای دانشگاه‌ها را دارند که قطعا همین‌طور است باید سازمان‌دهی و سازوکار لازم را نیز ایجاد کنند.

پارادوکس در حوزه نظر و عمل سیاست‌های آموزش عالی در ایران

مهرعلی‌زاده با اشاره به اینکه اکنون دوباره در مجلس در حال تصویب یک طرح برای متمرکز کردن سیستم پذیرش دانشجوی دکتری و کارشناسی ارشد هستند، خاطرنشان کرد: برخی در حال نوشتن آیین‌نامه برای وزارت علوم و دانشگاه‌ها هستند که دوباره گزینش تحصیلات تکمیلی متمرکز شود. اکنون افرادی در کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس در حال تصمیم‌گیری در این خصوص هستند که استدلال‌های متفاوتی را نسبت به اعضای این میزگرد مطرح می‌کنند و به همین دلیل است که با یک پارادوکس در حوزه نظر و عمل سیاست‌های آموزش عالی در ایران مواجه هستیم که تمام روسای دانشگاه‌ها و مدیران گروه‌ها با آن درگیر هستند.

هویت دانشگاه‌ها تضعیف و به ناکجاآباد کشیده شده است

وی با ابراز این عقیده که به دلیل آن‌که هویت دانشگاه‌ها مسخ، تضعیف و به ناکجاآباد کشیده شده است این دیدگاه‌ها و استدلال‌های ضعیف و به‌عبارت‌دیگر حاشیه‌ها بر متن دانشگاه‌ها غلبه می‌کند.

همچنین در این نشست سؤالات دانشجویان و اعضای هیات علمی حاضر در جلسه در خصوص ماهیت تولید علم در ایران و جایگاه مقاله‌نویسی مطرح شد که افراد حاضر در میزگرد به فراخور موضوع به این سؤالات پاسخ دادند.

دکتر بهزاد در پاسخ به این سؤال که "چه لزومی به راه‌اندازی دوره دکتری تخصصی ریاضی در کشور وجود داشت و آیا نمی‌توانستیم در 10 سال گذشته یک بازنگری در خصوص دستاوردها و نتایج اجرای این دوره‌ها داشته باشیم و آیا باید تمام تقصیر را بر گردن مسوولان و وزارت علوم بیندازیم؟ چرا وقتی یک هیات علمی مشاهده می‌کند که بازده دوره دکتری پایین است از آن جلوگیری نمی‌کند؟" به تاریخچه راه‌اندازی دوره دکتری ریاضی در کشور اشاره کرد و گفت: پیش از انقلاب و با کمک دانشگاه هاروارد توسط یک کمیته متشکل از پنج ایرانی، سه آمریکایی و رییس دانشگاه پرینستون برای ایجاد دوره‌های دکتری در رشته‌های ریاضی، فیزیک، شیمی و مردم‌شناسی در کشور مطالعه، ارزیابی و برنامه‌ریزی کردیم و به این منظور 800 هزار هکتار زمین اختصاص پیدا کرد.

وی افزود: وقتی به مرحله استخدام اعضای هیات علمی برای این دوره‌ها رسیدیم شرایط و مقررات استخدامی را در دانشگاه‌های خارج از کشور بررسی کردیم. مقررات دانشگاه پرینستون در اختیار ما قرار گرفت. مقررات استخدامی در این کشورها به‌ گونه‌ای بود که دانشگاه‌ها از آزادی عمل برخوردار بودند به‌طور مثال عنوان‌ شده بود که اگر فردی بخواهد از مرتبه استادیاری به دانشیاری ارتقا یابد، "معمولاً" باید چهار سال را طی ‌کند. به‌ عبارت‌دیگر هیچ اجبار و بایدی در این زمینه وجود نداشت؛ اما ما نخبه‌کش هستیم و همه را یکسان می‌بینیم.

آموزش عالی ما تقلید از دانشگاه‌های خارج کشور بدون دیدن روابط درونی است

این استاد دانشگاه با بیان این که ما در زمینه آموزش عالی در دانشگاه‌های خارج از کشور تقلید کرده‌ایم، گفت: مرحوم میرزا تقی‌خان امیرکبیر برای تأسیس دارالفنون "پلی‌تکنیک" از فرانسه تقلید کرد و بعد پهلوی اول دانشگاه تهران را بر سبک و سیاق دانشگاه‌های خارج راه‌اندازی کرد؛ انجمن‌های علمی ما تقلیدی هستند. انجمن ریاضی ایران با تقلید از انجمن ریاضی آمریکا شکل گرفت اما ما روابط درونی بین این مراکز و مؤسسات را در خارج از کشور ندیده‌ایم و نه‌تنها ندیدیم بلکه به دنبال آن نیز نبودیم که روابط درونی بین این دستگاه‌ها چگونه است.

پس چه کسی به این بیانیه‌ها عمل می‌کند؟

بهزاد با اشاره به تأسیس فرهنگستان علوم آمریکا در حدود 300 سال پیش، افزود: رسالت این فرهنگستان این بود که در زمینه‌های علمی و فناوری مختلف به دولت فدرال مشاوره بدهد. ما نیز در کشور فرهنگستان علوم جدید را راه‌اندازی کردیم و مرتب هم جلساتی برگزار و چالش‌های علمی کشور بررسی می‌شود. بعد بیانیه صادر می‌کنیم و این بیانیه‌ها برای وزارت علوم، مجلس و ... ارسال می‌شود اما کسی نیست که به این بیانیه‌ها گوش ‌دهد. علت این امر این است که فرهنگستان ما ضعیف است و بضاعت چندانی ندارد. اگر قرار باشد که دستگاهی مانند فرهنگستان نباشد که سیاست‌گذاری علمی را انجام دهد هر وزیری که بر سر کار آید می‌تواند کلی تغییرات ایجاد کند.

احیای دوباره سیستم‌های آموزشی، به نام تحول!

وی یادآور شد: دوره‌های دبستان و دبیرستان در گذشته با سیستم 6، 3، 3 ارایه می‌شد اما به‌یک‌باره در زمان وزارت آقای هدایتی دوره دبستان 5 ساله شد و سیستم 5، 3، 3، 1 ایجاد شد و گفتند می‌خواهیم انقلاب ایجاد کنیم به عبارت دیگر این‌ها سازوکار لازم را نداشتند؛ کشور ما تقلید کرده است، روابط درونی هم دیده نشده‌اند به همین دلیل وزرا همواره می‌خواستند که انقلاب کنند و اکنون شاهدیم که دوباره همان سیستم 6، 3، 3 آموزشی سابق احیا شده است.

این استاد دانشگاه خاطرنشان کرد: اکنون هم وزارت علوم می‌گوید که گزینش دانشجو در تحصیلات تکمیلی نباید به‌صورت متمرکز و از طریق کنکور انجام شود؛ باید دست اساتید در جذب دانشجویان تحصیلات تکمیلی باز گذاشته شود اما مجلس قرار است پس‌فردا به این طرح رأی دهد. راهی که ما رفته‌ بودیم بسیار عالی و با تأنی پیموده شد. البته همه تقصیرها را هم نباید به گردن وزارتخانه انداخت بعضی از معضلات و مسائل مالی و درهم شدن فضای کسب‌وکار با درآمد برمی‌گردد. وقتی یک استاد ببیند با گرفتن یک دانشجوی دکتری بیشتر، درآمد بیشتری دارد به این سمت کشیده می‌شود.

بهزاد افزود: این مسائل پیچیده است معتقدم اساتید و اعضای هیات علمی باید توصیه‌های لازم را در این خصوص در جراید و رسانه‌ها منعکس کنند . این زندگی و مسائل مادی ارزش آن را ندارد که واقعیت‌ها را نادیده بگیریم.

همچنین در این نشست یک دانشجو سؤال خود را این‌گونه مطرح کرد که مهم‌ترین مسائل و مشکلات تولید علم برداشت ما از مفهوم علم و پیامدهای مدیریتی آن است؛ ما در ایران باید مفهوم علم را به سه محور آموزش، پژوهش و خدمات و کارآفرینی توسعه دهیم اما هنوز در پارادایم آموزشی هستیم. معتقدم باید امتیازات لازم را به حوزه‌های پژوهش و خدمات نیز تعمیم داد که این بخش‌ها رشد کنند.

چند سال است با تعویض چراغ پراید، مدل آن جدید می‌شود!

همچنین دکتر حسین الهام‌پور، عضو کانون صنفی اعضای هیات علمی دانشگاه شهید چمران اهواز با بیان اینکه تولید علم یک روند طبیعی است، گفت: ما چند سال است هنوز با تعویض چراغ پراید مدل آن جدید می‌شود! اگر قرار است مقاله‌نویسی در مسیر درست آن قرار گیرد باید بتواند کیفیت زندگی را تغییر دهد.

وی با اشاره به ایجاد مرکز تحقیقات کشاورزی صفی‌آباد دزفول در کنار مزارع کشاورزی، خاطرنشان کرد: این مرکز ضمن انجام تحقیقات، نتایج و یافته‌های پژوهشی خود را به کشاورزان انتقال می‌دهد. معتقدم باید به این سمت حرکت و در وضعیت موجود بازنگری کنیم.

همچنین در این نشست یکی از اعضای هیات علمی دانشگاه با اشاره به‌ سرعت سریع تحولات علمی در ایران، اظهار کرد: به‌ واسطه عقب‌افتادگی‌های زیاد، کشورمان از انقلاب صنعتی بازماند. تحولات دانشگاهی به‌ تبع آن بسیار سریع اتفاق افتاد و از جمله دوره‌های دکتری به هر دلیل در حجم وسیعی توسعه پیدا کرد که شاید یک بخش آن برای پاسخ‌دادن به جنبه روانی نیاز جامعه بود.

وی علت دیگر رشد سریع دوره‌های دکتری را ایجاد مسیرهای جدید در پژوهش عنوان کرد و گفت: البته اگر چارچوب‌ها و الزامات آن رعایت می‌شد این دوره‌ها می‌توانست موفق باشد اما در حجم پذیرش و کیفیت اشکالاتی اتفاق افتاد که معتقدم باید در این سیر تحولات به نکاتی نیز توجه شود.

حجم وسیعی از پژوهشگران همچنان مفهوم پژوهش را نمی‌دانند

عضو هیات علمی دانشگاه شهید چمران اهواز با بیان اینکه در این سیر شتاب آلود حجم وسیعی از پژوهشگران ایجاد شدند که همچنان مفهوم پژوهش را نمی‌دانند، اظهار کرد: بسیاری از معضلات به مدیریت داخلی دانشگاه‌ها مربوط است؛ باید بببینم ما در این دانشگاه می‌خواهیم چه حرکتی را آغاز کنیم و آیا معاونت پژوهشی دانشگاه نمی‌تواند در امتیازدهی نگاه به تعداد مقالات را تعدیل کند که این‌قدر به فکر رتبه ISI نباشیم. معتقدم باید میانگین جهانی در تولید مقاله را ببینیم و اگر در رشته ریاضی میانگین تولید مقاله در جهان برای یک پژوهشگر جوان 0.2 مقاله در سال است چرا در کشور ما شش مقاله تولید می‌شود؟

دکتر مجتبی جعفرپور، عضو هیات علمی گروه فیزیک دانشگاه شهید چمران اهواز در پاسخ به این مطالب عنوان کرد: اصولاً مقاله بخشی از پژوهش و ارزش است و نمی‌توان گفت مقاله در ذات خود بد است اما مقاله بد، بد است و همه‌چیز را به مقاله وابسته‌کردن بد است؛ بنابراین باید مقاله خوب نوشته شود و درنهایت به نتیجه قابل‌قبول برسد.

همچنین دکتر امیدعلی شهنی‌کرم‌زاده استاد گروه ریاضی دانشگاه شهید چمران اهواز با بیان اینکه مقاله بد نیست، اظهارکرد: نمی‌گوییم مقاله ننویسید بلکه همه‌چیز را به مقاله منوط نکنیم. مقاله یک جریان طبیعی و مسئله مقاله و پایان‌نامه برای استاد راهنما در کشور ما یک واقعیت است.

نباید اسم استاد روی هر مقاله و پایان‌نامه دانشجو نوشته شود

وی تصریح کرد: ما دانشجوی کارشناسی ارشد و دکتری جذب کرده‌ایم اما این دانشجویان حق‌وحقوق خود را نمی‌دانند. صاحب پایان‌نامه و مقاله، دانشجو است. استاد راهنما برای ایده دادن، راهنمایی و مشاوره علمی به دانشجو حق‌الزحمه دریافت می‌کند. اگر استاد بیش از این حد به دانشجو در نوشتن مقاله و ... کمک کند آن‌وقت می‌تواند انتظار داشته باشد که اسم او نیز در مقاله درج شود. نباید انتظار داشته باشیم که اسم استاد روی هر مقاله دانشجو نوشته شود.

این استاد دانشگاه افزود: این در حالی است که دانشجویان این ذهنیت را دارند که غیرممکن است اسم استاد خود را در مقاله ننویسند؛ اکنون جریان مقاله‌نویسی و این موضوع که چه کسی صاحب مقاله است لوث شده است اگرنه مقاله به ذات خود خوب است.

همچنین در این نشست یکی از اعضای هیات علمی دانشگاه شهید چمران اهواز با بیان اینکه مقاله تکمیل‌کننده یک کار پژوهشی اصیل است، گفت: اگر نتایج کار پژوهشی به‌صورت علمی مستند نشود دیگران نمی‌توانند از آن استفاده کنند اما با تولید مقاله منافع آن به‌طور عام به همه می‌رسد.

در همه دنیا، معیار کار علمی مقاله است

وی، لازمه کار پژوهشی را انتشار نتایج پژوهش دانست و ادامه داد: در همه دنیا معیار کار علمی مقاله است و یکی از مؤلفه‌های تولید علم باید مقاله باشد اما معتقدم دولت‌مردان باید بدانند که در رشته‌های خاص مانند علوم پایه دانشگاه‌ها باید گسترش مرزهای دانش را دنبال کنند و صنعتگران نیز این تولیدات علمی را به مرحله اجرا درآورده و در جهت افزایش رفاه مردم با آن تولید ثروت کنند.

شیوه پذیرش دانشجو در کشور ما اشتباه است

همچنین دکتر خسرو نادران‌طحان، رییس اسبق دانشگاه شهید چمران اهواز در پاسخ به سؤال یک دانشجو که چرا اساتید در زمینه‌های پژوهشی که خود در آن تبحر کافی ندارند پایان‌نامه‌های دانشجویان را تعریف می‌کنند و چرا در سال‌های اخیر دانشجویان پردیس وارد دانشگاه سراسری شده‌اند، اظهارکرد: معتقدم شیوه پذیرش دانشجو در کشور ما اشتباه است؛ پذیرش دانشجوی تحصیلات تکمیلی باید بر اساس application باشد. برای دو دوره دو دانشجوی دکتری به گروه ما دادند که اصلاً اعلام ظرفیت نکرده بودیم و اصلاً گرایش دانشجو در حیطه تخصصی اساتید گروه نبود. باید چه‌کار می‌کردیم؟

دانشجوی ارشدی که پایان‌نامه ننوشته یا نمی‌خواهد بنویسید می‌تواند دو درس اخذ کند

وی افزود: این سازوکار باید اصلاح شود؛ اکنون عنوان می‌کنند که دانشجوی ارشدی که پایان‌نامه خود را ننوشته است یا نمی‌خواهد بنویسد می‌تواند به‌جای آن دو درس اخذ کند. این بسیار خوب است زیرا دانشجویی پژوهش می‌کند و پایان‌نامه می‌نویسد که می‌خواهد پژوهش انجام دهد. در دوره دکتری هم باید ابتدا ظرفیت و امکانات بررسی و سپس برای جذب اعلام نیاز شود.

همچنین دکتر مهر علی‌زاده در خصوص پذیرش دانشجوی پردیس در دانشگاه سراسری با بیان اینکه در مورد پردیس هیچ تفاوتی بین دانشجویان پردیس با روزانه وجود ندارد و همان سرفصل‌ها، آزمون و پایان‌نامه ارائه و گذرانده می‌شود، گفت: حتی در مواردی دانشجویان پردیس به لحاظ تجربه حضور در صنعت و بازار کار و آشنایی با مسائل و مشکلات دستگاه‌های اجرایی در نگارش مقاله و پایان‌نامه به‌مراتب قوی‌تر از دانشجویان روزانه ظاهر شده‌اند.

رتبه‌بندی مثل این است که پای کسی را بشکنی و بگویی دوی سرعت شرکت کند!

وی با اشاره به اینکه اکنون بخشنامه‌ای به دانشگاه شهید چمران و همه دانشگاه‌ها ابلاغ شده است که بر اساس آن وزارتخانه رتبه‌بندی دانشگاه‌ها را آغاز کرده است، گفت: رتبه‌بندی دانشگاه‌ها از سال 1380 آغاز شد؛ ما در شوراهای مختلف به انحاء مختلف نگذاشتیم که این کار انجام شود زیرا اعتقاد داشتیم این رتبه‌بندی مانند این است که قلم پای کسی را بشکنید و سپس به او بگویید در دوی سرعت شرکت کند.

قلم پای دانشگاه‌های استانها را شکستند

این استاد دانشگاه شهید چمران اهواز با ابراز این عقیده که قلم پای دانشگاه‌های استان‌ها را شکسته‌اند، خاطرنشان کرد: دانشگاه‌هایی که به منابع قدرت و ثروت وصل هستند بسیار خوب رشد کردند اگر نه دلیلی ندارد دانشگاه شهید چمران که وارث قرن‌ها سابقه آکادمیک و 60 سال سابقه علمی است و پیش از انقلاب جایگاه مهمی در جامعه علمی داشته، اکنون در چنین وضعیتی باشد.

مهرعلی‌زاده اظهارکرد: قطعأ بدانید که مدیران دانشگاه‌ها در ایجاد این وضعیت مقصر نبودند بلکه عوامل بیرونی مقصر بودند؛ الان متأسفانه رتبه‌بندی را شروع کردند و بخشنامه آن هم ابلاغ شده است. در بخشنامه جدید نیز وزارتخانه شاخص‌هایی را تعریف کرده است و بر اساس این شاخص‌ها به‌طور مثال یک یا دو ماه دیگر می‌گویند دانشگاه شهید چمران بین 80 دانشگاه کشور چهلم شده است. وقتی چنین چیزی را بشنوید چه احساسی به شما دست می‌دهد؟ همه این مسائل بر اساس همین شاخص‌های مقاله، پذیرش دانشجو و... است.

بخشنامه‌ها دانشگاه را مورد هجمه قرار داده است

وی با تصریح بر این‌که نمی‌توانیم از سیستم فرار کنیم و این بخشنامه‌ها اکنون به شکلی دانشگاه را مورد هجمه قرار داده‌اند، افزود: اگر دانشجوی PhD ما مقاله ننویسد در شاخص ملی عقب می‌مانیم زیرا دانشگاه به‌نوعی به منابع سیاست‌گذاری وصل است و لاجرم باید خود را با این سیاست‌ها هماهنگ کند اما آیا با همین محدودیت‌های بیرونی می‌توانیم سنتی را در دانشگاه احیا کنیم که شأن دانشجوی تحصیلات تکمیلی، استاد دانشگاه و مقاله‌نویسی حفظ شود و این گونه نباشد که مسئولان پژوهشی دانشگاه‌ها در ارزشیابی‌ها نگاه کنند که به‌طور مثال چه کسی بیشترین تعداد مقاله را نوشته است.

چگونه کسی 32 مقاله را طی یک سال به چاپ می‌رساند و جایزه هم می‌گیرد؟!

این استاد دانشگاه شهید چمران اهواز ادامه داد: وقتی ‌که در فهرست اسامی پژوهشگران برتر دانشگاه نگاه می‌کردم برای من جای سؤال بود که چگونه کسی توانسته است 32 مقاله را طی یک سال به چاپ برساند؛ این فاجعه است و بعد مقام مسئول پژوهشی به او جایزه بدهد. این مسائل را می‌توانیم در دانشگاه اصلاح کنیم. ما بدمان نمی‌آید همه اعضای هیات علمی دانشگاه استاد تمام شوند اما پیش‌بینی ما این است که طی سه، چهار سال آینده دانشگاه شهید چمران 300 استاد تمام داشته باشد که علت آن همین بخشنامه‌ها و تفسیرهای هیات‌های ممیزه از این بخشنامه‌ها است.

همچنین در این میزگرد یک دانشجوی کارشناسی با طرح این پرسش که چرا انجمن‌های علمی‌دانشجویی در دانشگاه به هیچ گرفته می‌شوند و این انجمن‌ها را افرادی اداره می‌کنند که ازنظر سطح علمی در سطح خود دانشجویان هستند، گفت: اکنون ارتباط میان دانشجویان کارشناسی با دانشجویان کارشناسی ارشد و دکتری دانشگاه قطع است. هیچ ارزشی برای انجمن‌های علمی قائل نمی‌شوند درحالی‌که شاید این انجمن‌ها بتوانند پایه پژوهش را در پایین‌ترین سطح شکل دهند و دانشجویان کارشناسی را برای پژوهش در مراحل بالاتر آماده کنند.

وی همچنین با بیان اینکه اکنون بودجه ناچیزی بین انجمن‌ها تقسیم و نظارتی نیز بر عملکرد آن‌ها نمی‌شود، افزود: اساتید دانشگاه علاقه‌ای به همکاری با انجمن‌های علمی ندارند، شاید به این دلیل که این فعالیت امتیازی برای آن‌ها ایجاد نمی‌کند و در هیچ جایی هم فعالان انجمن‌های علمی راهنمایی و هدایت نمی‌شوند.

مسائل آموزشی کشور با فعل‌وانفعالات اجتماعی و سیاسی درگیر شده است

همچنین در این نشست یکی از اعضای هیات علمی دانشگاه با بیان اینکه اکنون مسائل آموزشی کشور چه در سطح آموزش‌وپرورش و دانشگاه‌ها با برخی فعل‌وانفعالات اجتماعی و سیاسی درگیر شده است، گفت: متأسفانه این ذهنیت‌ها بعد از گذشت دهه‌ها نهادینه و به فرهنگ تبدیل‌ شده است و اکنون یکی از فرهنگ‌های رایج که بر همه‌چیز سیطره دارد، فرهنگ ظاهرسازی و نمایش‌دادن است.

به احیای روح مسوولیت علمی نیاز داریم

وی با تصریح بر اینکه اکنون نیز این فرهنگ نادرست به علت گزینش اشتباه دانشجویان تحصیلات تکمیلی ناشی از رویکردها و نظرات خاص، جامعه علمی را در برگرفته است بر یافتن راهکاری برای این موضوع تأکید و اظهار کرد: آنچه نیاز داریم احیای روح مسوولیت علمی است. نباید اجازه دهیم گردوغبار مسائل مادی روی این مسوولیت را بپوشاند.

هر عضو هیات علمی حداکثر دو درس ارایه دهد؛ یکی کارشناسی، دیگری تحصیلات تکمیلی

همچنین در ادامه این نشست دکتر مهدی بهزاد ریاضیدان برجسته کشور با بیان اینکه می‌خواهم چند پیشنهاد غیرعملی را در این خصوص مطرح کنم، خاطرنشان کرد: دولت برای مسائل مادی و هزینه‌های معیشت فکری کند اگر نمی‌تواند برای جوانان کسب‌وکار ایجاد کند و بنابراین راه‌اندازی دوره‌های کارشناسی ارشد و دکتری یک نوع اشتغال محسوب می‌شود، این مسائل را هم در نظر بگیرد. ما می‌توانیم حداقل یک مقررات برای خود ایجاد کنیم. پیشنهادم این است که هر استاد حداکثر دو درس را ارائه دهد که یک درس حتماً در مقطع کارشناسی و دیگری در تحصیلات تکمیلی باشد. اکنون مشاهده می‌کنیم که استادی که به‌عنوان هیات علمی تمام‌وقت در دانشگاه شهید چمران استخدام می‌شود در دانشگاه‌های پیام نور، آزاد، ... نیز تدریس می‌کند. این چه نوع هیات علمی تمام‌وقت است؟

کارشناسی ارشد اصلاً نیازی به رساله ندارد

این استاد دانشگاه خاطرنشان کرد: این موضوع که برخی اساتید بیش از دو، سه دانشجوی ارشد و آنچه در حد عرف بین‌المللی است، می‌پذیرند را تقبیح کنیم و به آن‌ها جایزه ندهیم! معتقدم کارشناسی ارشد اصلاً نیازی به رساله ندارد. پیش‌ از این هم‌ چنین چیزی برای دوره‌های کارشناسی ارشد وجود نداشت. نخستین بار که دوره‌های کارشناسی ارشد را در دانشگاه پهلوی شیراز آغاز کردیم، همان دانشجویانی که بعدها بسیار در سطح جامعه مطرح شدند در کارشناسی ارشد پایان‌نامه ارائه ندادند. باید نوشتن رساله به دوره دکتری محدود شود که انعکاس آن‌هم تولید مقاله است.

ما در یک چرخه بسته گرفتار هستیم

دکتر سید مجتبی جعفرپور، استاد فیزیک دانشگاه شهید چمران اهواز با بیان اینکه ما در یک چرخه بسته گرفتار هستیم، زیرا وقتی رتبه‌ دانشگاه پایین برود بودجه و اعتبارات آن هم کمتر می‌شود، گفت: به نظر من تولید مقالات باید به همان شکل سابقه ادامه یابد اما باید تلاش کنیم که کیفیت مقالات بهتر شود.

در ارزشیابی‌ها مقاله‌نویسی واقع‌بینانه‌تر عمل شود

وی تصریح کرد: پیشنهاد نمی‌کنیم که مقاله ننویسید زیرا وضعمان بدتر می‌شود؛ بنابراین باید همچنان مقاله بنویسیم اما در ارزشیابی‌ها، اعطای جوایز، روند ترفیع و ... این موضوع را واقع‌بینانه‌تر لحاظ کنیم. البته این انتظار را هم نداشته باشیم که هر مقاله ازنظر کیفی ارزیابی شود زیرا برای این کار تشکیلات بسیار وسیعی نیاز است. معتقدم می‌توان یک فرمول برای ارزیابی کیفی مقالات لحاظ کرد و آن این است که اگر به‌طور مثال میانگین تولید مقاله در رشته ریاضی در جهان یک و در رشته فیزیک 10 است باید یک مقاله ریاضی معادل 10 مقاله فیزیک در نظر گرفته و یک ضریب تناسب اعمال شود؛ برای این کار نیز می‌توان کمیته‌ای در دانشگاه ایجاد کرد که به‌صورت دقیق ضرایب را استخراج کند.

داستان رتبه‌بندی برای اختصاص بودجه بیشتر به بعضی دانشگاه‌ها بود

همچنین در ادامه نشست دکتر نادران‌طحان استاد دانشگاه شهید چمران اهواز با بیان اینکه داستان رتبه‌بندی دانشگاه‌ها از 20 سال پیش با هدف برجسته‌کردن بعضی از دانشگاه‌ها آغاز شد که بتوانند اعتبار بیشتری به این دانشگاه‌ها اختصاص دهند و بعضی دیگر هم به این بهانه نتوانند حرف بزنند، گفت: ما باید از فرمول جدیدی استفاده کنیم. دانشگاه شهید چمران مجروح جنگی است و باید به آن کمک شود. ما نباید هشت سال وارد سیستم رتبه‌بندی شویم و یا باید رتبه‌بندی معادل به دانشگاه اختصاص داده شود ،اگر نه، هم اعضای هیات علمی و دانشجویان و هم کارکنان سرخورده‌تر از این می‌شوند که اکنون هستند و باید به هر نحو جلوی این کار گرفته شود.

وی افزود: زمانی به سازمان برنامه‌ و بودجه قبل با آمار نشان دادیم درحالی‌که بودجه دانشگاه‌هایی مانند اصفهان، تبریز، شیراز و مشهد با شیب بسیار بالا افزایش‌یافته بود اعتبارات دانشگاه شهید چمران را تغییر نداده بودند که این ظلم در حق دانشگاه بود. اگر قرار باشد این رتبه‌بندی اعمال شود دانشگاه شهید چمران را باید به لحاظ موقعیت جنگی آن استثنا کنند و اگر بخواهد وارد سیستم رتبه‌بندی شود باید رتبه معادل به آن اختصاص یابد.

همچنین دکتر نصرالله امامی با تشبیه مقاله کاذب، فاسد و متقلبانه به بذر فاسد، گفت: باید بکوشیم که جلو مقاله‌هایی که در دانشگاه به‌مثابه بذر فاسد هستند و سرمایه و عمر را بر باید می‌دهند و جوّ نامطلوبی را ایجاد می‌کنند گرفته شود اگرنه انتقال علم و یافته‌های علمی بدون مقاله ممکن نیست و هیچ معیاری برای ارزیابی دانش افراد به‌ جز مقاله وجود ندارد.

وی با بیان اینکه راه چاره را باید در سطح کلان جست‌وجو کنیم، تصریح کرد: باید از رأس وزارت علوم و سیاست‌گذاری مسائل آموزشی و پژوهشی در دانشگاه‌ها شروع کنیم و سیاست‌گذاری‌هایی که تالی و نتایج آن‌ها وضعیت فعلی است را اصلاح کنیم.

بعضی مجلات پژوهشی به‌صورت بنگاه‌های اقتصادی درآمده‌اند!

این استاد دانشگاه با بیان اینکه بعضی از مجلات پژوهشی که مقالات را چاپ می‌کنند به‌صورت بنگاه‌های اقتصادی درآمده‌اند، تصریح کرد: اکنون یک تعداد دلال بین‌المللی وجود دارد که مقالات تقلبی را نشر می‌دهند؛ اگر این وضعیت استمرار یابد اعتبار مراتب علمی ما در سطح دنیا زیر سؤال می‌رود. باید جلوی فعالیت این مجلات گرفته شود.

اصلاح فرآیندها باید از وزارتخانه آغاز شود

امامی خاطرنشان کرد: برای اصلاح این فرآیند باید از وزارتخانه آغاز کنیم، نگاه کمی نسبت به مقاله‌نویسی را از بین ببریم و نگاه کیفی را گسترش دهیم؛ سیاست‌گذاری باید بر مبنای مطالعات سنجیده و همه‌جانبه انجام شود اگرنه بر اساس نظرات دفعی و آنی نمی‌توانیم چاره کار را پیدا کنیم.

همچنین در این نشست یکی از اعضای هیات علمی گروه زبان و ادبیات فرانسه دانشگاه شهید چمران اهواز با بیان اینکه با توجه به محدودیت رشته فرانسه در کشور تقریبا تمام اساتید و پژوهشگران این رشته یکدیگر را می‌شناسند، گفت: وقتی‌که یک مقاله برای داوری به من ارجاع ‌شد، اشتباهات مکرری در آن مشاهده ‌و آن‌ها را بیان ‌کردم اما بعد از آن دیگر هیچ مقاله‌ای برای داوری به من داده نمی‌شود. بعد که این موضوع را عنوان ‌کردم گفته ‌شد که باید این اصلاحات را به‌صورت پیشنهاد عنوان می‌کردید.

وی افزود: موضوع دیگر آن است که در مجله علمی و پژوهشی دانشگاه هیچ مقاله‌ای برای داوری به اعضای هیأت علمی گروه داده نمی‌شود و از سوی دیگر اشتباهات بسیاری را در این مقالات مشاهده می‌کنیم؛ از طرفی با توجه به این اشتباهات علمی نمی‌توانیم به دانشجوی کارشناسی ارشد خود اجازه دهیم که از مقالات مجله دانشگاه به‌عنوان مرجع استفاده کنند.

توسعه بی‌رویه دکتری جایگاه ارشد و کارشناسی را از بین برد

دکتر امیدعلی شهنی‌کرم‌زاده در پاسخ به این مسائل، اظهارکرد: 20 سال پیش دوره‌های کارشناسی ارشد در کشور ما از بیشتر کشورها بهتر بود، یعنی از انگلیس، فرانسه، آمریکا و روسیه سطح دوره‌ها بالاتر بود زیرا این دوره‌ها در کشورهای دیگر یک‌ساله اما در کشور ما دو و نیم تا سه ساله ارائه می‌شد اما بعدها که دوره‌های دکتری راه‌اندازی و توسعه بسیاری پیدا کرد هم کارشناسی ارشد و هم کارشناسی جایگاه خود را از دست داد.

پذیرش دکتری از همین حالا باید متوقف شود؟!

وی با بیان اینکه اصلاً کشور ما از همین امروز به یک PhD جدید هم نیاز ندارد، تصریح کرد: بسیاری از دارندگان مدرک دکتری بیکار هستند و کشور برای آن‌ها کاری تعریف نکرده است؛ تمام صنایع کشورهای پیشرفته با مهندسی برقرار است. دانشجویان PhD فقط برای انستیتوها و مراکز تحقیقاتی موردنیاز هستند و صنایع PhD نیاز ندارند.

این استاد دانشگاه اظهار داشت: اکنون برای کجا دکتری تربیت می‌کنیم، آیا برای کویت و ترکیه تربیت می‌کنیم؟ کدام سازمان از ما دکتری خواسته است که در آن رشته دانش‌آموخته دکتری نداشته‌ایم. باید به خود بیاییم. پذیرش دکتری باید از همین امروز متوقف شود تنها در رشته شیمی 200 PhD بیکار را می‌شناسم که هیچ کاری برای آن‌ها وجود ندارد. با این روند علم به تمسخر گرفته می‌شود. باید یک سازوکار درست برای دوره‌های تحصیلات تکمیلی پیاده کنیم.ایسنا