اختلالي که مو به سر شما نمي‌گذارد!

به گزارش شفا آنلاین : همه ما وقتي دچار اضطراب مي‌شويم دنبال راهي براي خلاصي از آن مي‌گرديم، برخي از ما يک ليوان آب مي‌خوريم، يک عده به طبيعت پناه مي‌بريم، بعضي‌هايمان هم کارهاي عجيب مي‌کنيم که يکي از اين کارهاي عجيب مي‌تواند کندن مو باشد. رفتار مو كندن يكي از رفتارهاي واكنشي در زمان‌هايي است كه افراد دچار استرس يا اضطراب انباشته شده هستند. اين اختلال که با نام تريکوتيلومانيا يا اختلال وسواس موکني مشهور است، يکي از اختلال‌هايي است که مي‌تواند زمينه اختلال‌هاي ديگري مانند افسردگي يا حتي عدم اعتماد به‌نفس را به دنبال داشته باشد.


تريکوتيلومانيا چيست؟

اين اختلال که به‌عنوان وسواس موکني شناخته مي‌شود عادتي است که با کندن مکرر موها که مي‌تواند منجر به از دست دادن مقدار قابل‌توجهي از مو شود به وجود مي‌آيد. معمولا شروع اين اختلال از دوران نوجواني و به دنبال يک استرس عاطفي بروز مي‌کند، طوري که فرد شروع به کندن موها مي‌کند. در مورد اين اختلال توجه به اين نکته مهم است که ممکن است موقت و گذرا يا حتي ادامه‌دار و دايم باشد. در مواردي که اين حالت موقتي است بعد از مدتي بهبود حاصل شود ولي به‌طور معمول اگر وسواس موکني مکرر تشخيص داده شود اين اختلال ادامه پيدا کرده و در بزرگسالي هم فرد را درگير مي‌کند.


با بيماري پوستي اشتباه نشود

از آنجا که نتيجه کندن مو، خالي شدن آن قسمت سر است که اين اتفاق در آن افتاده ابتدا ممکن است به صورت يک بيماري پوستي بين مردم تلقي شود و به همين دليل اولين مراجعه اين افراد به متخصص پوست است. متخصصان پوست با بررسي متوجه مي‌شوند که فرد مشکلي از نظر ريزش مو ندارد و تشخيص کندن مو داده مي‌شود. در چنين حالتي درمان مشابه درمان بيماري‌هاي پوستي نيست و بايد درمان‌هاي روان‌پزشکي براي فرد انجام شود.


ناخن جويدن به جاي مو کندن

اختلال‌هايي مانند ناخن جويدن که در سنين پايين شروع مي‌شود، بسيار شبيه اختلال‌هاي عادتي مانند وسواس مو کندن است. علت ناخن جويدن هم استرس است چون روشي است که افراد از اين طريق استرسشان را کاهش مي‌دهند اما ممکن است به شکل يک عادت دربيايد و به بزرگسالي هم کشيده شود. کندن پوست لبه‌هاي ناخن و ديگر قسمت‌هاي بدن هم از جمله اختلالات عادتي است که شبيه وسواس موکني است و اين مشکلات ارتباط نزديکي با وسواس و تيک دارند.


همه راه‌هاي تشخيص

معمولا افرادي که مشکل کندن مو دارند به متخصص پوست ارجاع داده مي‌شوند. البته اين اشتباهي است که خانواده‌ها مي‌کنند چون خود فرد مساله کندن موهايش را پنهان مي‌کند. متخصصان با توجه به الگوي ضايعه‌هاي پوستي و حالت مو کندن معمولا متوجه مشکل مي‌شوند و آنها را به روان‌پزشکان ارجاع مي‌دهند. در مورد بچه‌ها که عادت‌هايي مانند ناخن جويدن دارند کم کردن استرس‌ها و فشارهاي محيطي مي‌تواند کمک کند ولي اگر از حالت مقطعي خارج شده و طولاني شده باشد نياز به درمان‌هاي اختصاصي است که عمدتا شامل رفتاردرماني است. دارودرماني هم ممکن است به کار برود، البته دارودرماني بيشتر در مورد افرادي شايع است که همراه با اين حالت اختلال‌هايي مانند وسواس هم داشته باشند. به‌طور کلي در بيشتر اين اختلالات که اغلب به‌عنوان اختلالات عادت از آنها نام برده مي‌شود، رفتاردرماني انجام مي‌شود.


شيوع در خانم‌ها بيشتر است

وسواس موکني در خانم‌ها بيشتر از آقايان ديده مي‌شود اما به‌طور کلي شيوع زيادي در جامعه ندارد ولي در کلينيک‌هاي پوست و مو زياد ديده مي‌شود و هر روز ممکن است يک تا دو نفر با اين اختلال مراجعه کنند. انواع شديد آن شيوع کمي دارد اما اشکال خفيف جزو عادات شايع است. در خانم‌ها کندن مو، موي سر را شامل مي‌شود اما آقايان علاوه بر موي سر، ريش و سبيل را هم مي‌کنند. برخي از اين افراد موهاي خودشان را مي‌تراشند مثلا ريش و سبيل يا موهايشان را مي‌تراشند در حالي که اين راهکار درمان مشکل نيست.


علت را پيدا کنيد

اين قبيل مشکلات تا حدودي مي‌تواند جنبه ژنتيک داشته باشد مثلا در بررسي خانوادگي ممکن است يکي از اعضاي خانواده وسواس داشته باشند اما يادگيري نيز نقش مهمي دارد و مي‌تواند در بروز آن نقش داشته باشد، مثلا دختري که مادرش به موخوره حساس است و مرتب آنها را مي‌کند، ممکن است ياد بگيرد و اين کار را انجام دهد.


کندن با تاب دادن فرق مي‌کند

وسواس موکني حتما با کندن مو همراه است و برخي از اين افراد عادت‌هاي ديگري هم دارند مثلا وقتي که مو را مي‌کنند آن را زير دندانشان مي‌گذارند و قسمت ريشه سفيد مو را قورت مي‌دهند و مشکلات گوارشي شديدي پيدا مي‌کنند که حتي ممکن است به جراحي هم منجر شود. تاب دادن مو ربطي به وسواس موکني ندارد و اگر فردي به موهايش خيلي حساس باشد و مثلا آنها را مدام تاب بدهد نمي‌توان اين رفتار را وسواس موکني دانست.


همراه با اختلالات ديگر

اين اختلال به‌طور ثانويه مي‌تواند باعث اختلال افسردگي شود چون فرد احساس مي‌کند کنترلي روي اين رفتار ندارد و در نتيجه ممکن است احساس ناتواني به او دست دهد و از سوي ديگر اطرافيان هم به او اعتراض کنند و همين باعث افسردگي شود. از نظر ارتباط اين اختلال با اضطراب هم مي‌توان گفت اين افراد قبل از عادت به کندن مو يک نوع حالت کلافگي دارند که آنها را وادار به اين کار مي‌کند اما در ادامه با ديدن موهاي کنده شده احساس بدي پيدا مي‌کنند.


رفتاردرماني موثرترين درمان

از آنجا که اين اختلال به صورت يک عادت ديده مي‌شود درمان براساس وارونه‌سازي عادت است. اين عادت بايد شناخته شده و در مراحل بعد روش‌هايي براي کنترل عادت به فرد ياد داده شود. توجه به اين نکته ضروري است که اين مشکل عود مي‌کند چون اين افراد چند سال ممکن است اين عادت را ترک کنند و بعد در شرايط خاص دوباره عادت سراغشان بيايد. به همين دليل در جلساتي بايد روش‌هاي آموخته شده مرور شود تا بتوانند اين عادت را در طولاني‌مدت هم تحت کنترل خودشان درآورند.

همه راه‌هاي کندن مو

همان‌طور که گفته شد اين اختلال زماني اتفاق مي‌افتد که فرد تحت استرس باشد يا به نوعي در يک شرايط قرار بگيرد که حالت بلاتکليفي و ترديد داشته باشد اما دو شکل از کندن مو شايع است؛ در يک نوع آن افراد روي موهايي که مي‌خواهند بکنند تمرکز مي‌کنند مثلا دستشان را به موهايشان برده و بررسي مي‌کنند که کدام مو موخوره دارد يا نازک‌تر، يا ضخيم‌تر است و براساس حساسيتي که به قوام موها دارند موهاي مورد نظر خود را انتخاب کرده و آن را مي‌کنند. در نوع دوم افراد اصلا از لمس موها و کندن آنها در ابتدا اطلاع ندارند و زماني متوجه مي‌شوند اين کار را کرده‌اند که موهايشان را کنده‌اند، به اين حالت خودکار مي‌گويند. عموما اين حالت خودکار زماني اتفاق مي‌افتد که فرد مشغول کاري مثل مطالعه کردن، صحبت کردن، تماشاي تلويزيون و... است.

 دکتر علي اکبر نجاتي صفا-روان‌پزشک و عضو هيات‌علمي دانشگاه علوم‌پزشکي تهران
هفته نامه زندگی مثبت