رایج ترین اختلال رفتاری دوران کودکی

تشخیص بیماری بر مبنای گزارش های تاریخی یا مشاهده مجموعه ای از علائم شامل سطوح نامناسب توجه، تمرکز، فعالیت، حواس پرتی و حرکات ناگهانی نامتناسب با سن می باشد. تعداد کودکانی که تحت درمان دارویی قرار گرفته اند در طی 20 سال اخیر افزایش تدریجی داشته است. رژیم غذایی به تنهایی احتمالا نیروی محرکه علایم رفتاری و شناختی متعدد کودکان مبتلا به اختلال بیش فعالی نیست. اما مطالعات متعدد به بررسی اینکه آیا مواد غذایی و افزودنی های خاص ممکن است علائم خاص را در کودکان مبتلا به ADHD تحت تاثیر قرار دهند ، پرداخته اند. از دهه 1970، محققان بررسی کرده اند که آیا رنگ های مصنوعی، طعم دهنده ها و مواد نگهدارنده موجود در بسیاری از مواد غذایی تجاری آماده و تنقلات ممکن است به بیش فعالی یا سایر علائم ADHD کمک کنند. بسیاری از این مطالعات کوچک یا ناقص هستند، و هیچ توافق نظری  در مورد مکانیسم اثر این مواد افزودنی بر علائم ADHD در این کودکان وجود ندارد. بر اساس نتایج مطالعه بزرگی در بریتانیا مشخص شد مصرف ماده نگهدارنده سدیم بنزوات و 6 رنگ مصنوعی می تواند منجر به افزایش قابل ملاحظه در میزان بیش فعالی شود . محققان تخمین می زنند افزودنی های غذایی می توانند توضیح دهنده 10% تفاوت رفتاری کودکان بیش فعال با کودکان سالم باشند. اما بر اساس مطالعات موجود تمام کودکان به اثرات افزودنی های غذایی حساس نیستند و تعداد کمی از آنها به طور بارز تحت تاثیر مصرف این مواد قرار می گیرند. به طور کلی توصیه می شود والدین منابع حاوی این مواد مانند آبنبات ها ، تنقلات ، آبمیوه ها ، نوشابه ها و ... را تا حد ممکن محدود سازند. در مورد اثر مصرف شکر بر علائم این اختلال نیز نتایج قطعی وجود ندارد و توصیه های مشابه مواد افزودنی برای مصرف آن ذکر می شوند. اسیدهای چرب ضروری در عملکردهای اساسی سلول ، بهبود ایمنی به طور کلی، و افزایش سلامت قلب موثر هستند. بدن نمی تواند اسیدهای چرب ضروری را بسازد، بنابراین این مواد مغذی باید در رژیم غذایی مصرف شوند. یک گروه از این چربی ها ، یعنی اسیدهای چرب امگا 3 با مصرف ماهی تن، ماهی قزل آلا و دیگر ماهی های آب سرد و همچنین از برخی از دانه ها  و روغن ها دریافت می شوند. گروه دیگر، اسیدهای چرب امگا 6 هستند که عمدتا از روغن های گیاهی به دست می آیند. تعادل در نسبت اسیدهای چرب امگا 3 و اسیدهای چرب امگا 6 مصرفی بهترین حالت برای سلامت هستند. محققان بررسی کرده اند که آیا کمبود امگا 3 ممکن است به تشدید علائم ADHD منجر شود ،  زیرا این اسیدهای چرب در انجام تعدادی از عملکردهای مغزی، مانند عمل انتقال دهنده های عصبی دوپامین و سروتونین و کمک به برقراری ارتباط سلول های مغزی نقش دارند. همچنین  ADHDو کمبود امگا 3 دو علامت مشترک دارند : تشنگی بیش از حد و افزایش نیاز به ادرار کردن. برخی از شواهد نشان می دهد که کودکان مبتلا به ADHD ممکن است سطح پایینی از اسیدهای چرب ضروری داشته باشند. تنها تعداد کمی از مطالعات اثرات مصرف مکمل های امگا 3 را در کودکان مبتلا به ADHD ارزیابی کرده اند. مطالعه ای از انجمن روانپزشکی آمریکا، نشان داد ترکیب مصرف مکمل چربی های امگا 3 و امگا 6 ممکن است در کاهش علائم موثر باشد. اما به دلیل محدودیت تعداد این مطالعات و نوع طراحی آنها هنوز نیز نمی توان گفت آیا مصرف این چربی ها می تواند در کودکان مبتلا به اختلال ADHD موثر باشد یا خیر. بنابراین در حال حاضر انجمن فوق توصیه می کند کودکان مبتلا به ADHD به مصرف اسیدهای چرب امگا 3 به عنوان بخشی از یک رژیم غذایی سالم تشویق شوند. برای کودکان، میزان این مصرف معادل 12 اونس (دو وعده غذایی به طور متوسط) در یک هفته از انواع ماهی های با جیوه کم ، مانند میگو، ماهی تن کنسرو ، ماهی قزل آلا، همراه با مصرف روزانه منابع گیاهی چربی های غیر اشباع می باشد. کمبود در ریزمغذی های گوناگون مانند روی ، آهن ، منیزیم و ویتامین B6 در کودکان مبتلا به ADHD گزارش شده است. اما نتایج مطالعات درباره اینکه آیا مصرف مکمل این مواد مغذی در کاستن علائم بیماری موثر است به طور قطع تائید نشده است. بنابراین مصرف بیش از حد مکمل های مواد مغذی نیز در این کودکان توصیه نمی شود. بنابراین در حال حاضر، اجماع بر سر یک رویکرد معقول برای تغذیه کودکان مبتلا به ADHD همان توصیه های ارائه شده برای تمام کودکان است: مصرف یک رژیم غذایی با تاکید بر میوه ها و سبزیجات، غلات کامل، چربی های اشباع نشده سالم، و منابع خوبی از پروتئین. همچنین عدم مصرف چربی های اشباع ناسالم و چربی های ترانس، کربوهیدرات ها با هضم سریع، و فست فودها. بعلاوه توصیه می شود رژیم غذایی سالم با میزان کافی فعالیت بدنی همراه شود. یک رژیم غذایی سالم ممکن است بتواند علائم ADHD را با کاهش قرار گرفتن در معرض رنگ های مصنوعی و مواد افزودنی و همچنین بهبود مصرف چربی های امگا 3 و ریز مغذی ها کاهش دهد. اما قطعا وضعیت کلی سلامت و تغذیه را بهبود می بخشد و زمینه را برای یک عمر برخورداری از وضعیت سلامت مناسب مهیا می کند.     دکترمهدی شادنوش متخصص تغذیه بالینی و رژیم درمانی mshadnoush@gmail.com