انسان، جاده‌ و خودرو؛ همه مقصر

ساعت های پایانی شب هجدهم شهریور امسال بود که دو اتوبوس مملو از مسافر در زبانه های آتش سوخت و فقط40 مسافر با تقلای زیاد و شکستن شیشه های اتوبوس، از خرمن آتش گریختند و جان سالم به در بردند. در ساعت 22 و 50 دقیقه دوشنبه، اتوبوس اسکانیا که از اصفهان به تهران در حال حرکت بود، در کیلومتر 28 اتوبان قم ـ تهران به علت ترکیدگی لاستیک جلو، گاردریل وسط اتوبان را شکست و با ورود به خط مقابل اتوبان با یک دستگاه اتوبوس اسکانیای دیگر که از تهران به سمت اردکان یزد حرکت می کرد، شاخ به شاخ شد که در نتیجه تصادف شدید این دو اتوبوس، 84 کشته و مصدوم برجای ماند. در حالی که ابتدا عنوان شد لاستیک ترکیده شده اتوبوس از جنس چینی بوده است، اما بعدها مشخص شد که لاستیک ترکیده شده محصول کشور چین نیست و حتی جالب است که از تاریخ تولید این دو اتوبوس هم کمتر از پنج سال می گذرد. با وجود پیچیده تر شدن دلایل وقوع این حادثه کم نظیر، برای افکار عمومی همچنان این سوال مطرح است که بالاخره مقصر اصلی این حادثه کیست و تا چه زمانی باید شاهد تکرار چنین حوادثی باشیم.  شبکه یک سیما روزجمعه در برنامه مناظره به تحلیل این حادثه پرداخت و با دعوت از مسئولان مختلف، تلاش کرد تا علت وقوع این حادثه را از منظر کارشناسان و مسئولان، نقد و بررسی کند. در این مناظره، رئیس سازمان ملی استاندارد و تحقیقات صنعتی، مدیرعامل شرکت تولیدکننده اتوبوس اسکانیا در ایران، رئیس مرکز مدیریت حوادث و فوریت های پزشکی کشور، مدیرعامل اتحادیه شرکت های تعاونی مسافربری کشور و نایب رئیس کمیسیون عمران مجلس حضور داشتند. رقابت برای ارتقای ایمنی خودروها وجود ندارد رئیس سازمان ملی استاندارد و تحقیقات صنعتی در برنامه مناظره تاکید کرد که در کل دنیا و در کشورهای توسعه یافته موسسه های استاندارد به دنبال استاندارد کردن خودرو نیستند، بلکه خودرو ها براساس استاندارد های کارخانه ای تولید می شود و کارخانه ها نیز برای ارتقای ایمنی خودرو حالت رقابتی دارد، اما در کشور ما این حالت رقابت بین خودروساز ها وجود ندارد، ولی مردم مجبور هستند این خودروها بخرند و سوار شوند. نظام الدین برزگری درباره ترکیدگی لاستیک و نظر کارشناسی سازمان ملی استاندارد نیز خاطرنشان کرد: وقتی لاستیک مورد آزمایش قرار گرفت مشخص شد که این لاستیک یکی از معتبرترین برند های جهانی بوده است، لذا لازم است تا همه ابعاد در نظر گرفته شود. به گفته برزگری، کارشناسان سوئدی که سازنده مادر اتوبوس های اسکانیا هستند، فردا به ایران می رسند و دلیل وقوع حادثه را بررسی می کنند. کشته های اسکانیا بالاست نایب رئیس کمیسیون عمران مجلس نیز در برنامه مناظره عنوان کرد که یکی از عمده دلایل بروز این تصادف، ناایمن بودن اتوبوس های اسکانیا است. علی اکبر آقایی یادآور شد: از نظر تعداد سوانح اتوبوس های کشور، 5752 مورد برای اتوبوس اسکانیا، 5600 مورد ولوو، 8000 مورد شهاب و 33 هزار و 894 مورد نیز به اتوبوس بنز اختصاص دارد و اگر به تعداد کشته شدگان این سوانح نگاه کنیم در 64 سانحه اسکانیا 130 کشته و در 64 سانحه بنز 20 نفر جان خود را از دست داده اند؛ با این حساب می بینیم که آمار کشته شدگان مربوط به اسکانیا بسیار بالا است. کم توجهی به نوسازی ناوگان حمل و نقل عمومی مدیرعامل اتحادیه شرکت های تعاونی مسافربری کشور در تحلیل این حادثه انتقاد کرد که از سال 77 باید نوسازی ناوگان حمل و نقل آغاز می شد که برای مدت زمان محدودی این کار را انجام دادند ولی بعد از مدتی این نوسازی متوقف شد. احمدرضا عامری به قول رئیس جمهور درباره نوسازی ناوگان حمل و نقل اشاره کرد و گفت: پس از اجرا شدن قانون هدفمند کردن یارانه ها و افزایش قیمت هر لیتر گازوئیل، رئیس جمهور سه قول اساسی به ما داد که اولین آن اهدای تسهیلات قرض الحسنه و قول های بعدی، معافیت گمرکی و بیمه رانندگان بود که بر این اساس هرگز بیمه رانندگان عملی نشد. فقط برای اتوبوس های بهره برداری نشده مسئولیت داریم مدیرعامل شرکت تولیدکننده اتوبوس اسکانیا در ایران ضمن دفاع از اتوبوس های اسکانیا عنوان کرد که این کالا منطبق با استانداردهای جهانی از جمله CE اروپا و مؤسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران است. عبدالله اکبری راد درباره دلایل حادثه معتقد است که الزامات قانونی در زمان تولید در مرحله اول است که در این راستا دو کار مناسب انجام شده که یکی آموزش برای بهره بردار خودرو و دیگری گارانتی بدون محدودیت برای مدت یک سال است، اما زمانی که بهره بردار اتوبوس را وارد ناوگان می کند از حیطه مسئولیت ما خارج است زیرا برخی از بهره برداران تزئینات یا قطعاتی به خودرو اضافه می کنند که به سیستم خودرو آسیب می رساند. وی تصریح کرد: طبق بند 8 قانون حمایت از مصرف کننده مصوب سال 86 شرکت سازنده موظف است تولید خود را انجام دهد اما اگر کاربر دخل و تصرفی در محصول انجام دهد هیچ خدماتی نمی تواند ارائه کند. 67 درصد مردم مخالف افزایش جریمه ها در جریان پخش برنامه مناظره، نظرسنجی برگزار شد و از بینندگان پرسیده شد که آیا با افزایش جریمه ها برای جلوگیری از تصادف ها موافق هستند یا خیر، که در جریان این نظرسنجی 67 درصد مردم با افزایش جریمه ها برای جلوگیری از حوادث جاده ای مخالفت کردند. امین جلالوند