از درد ماهیچه‌ و استخوان​ها تا افسردگي

 یکی از انواع دردهایی که غالبا به دلیل کهنگی حالت مزمن دارد، «فیبرومیالژیا» یا دردهای اسکلتی ـ عضلانی است که حدود پنج میلیون آمریکایی از آن رنج می برند. بیشتر پزشکان، این بیماری را از طریق معاینه و مشاهده علائم و آزمایش های جسمانی تشخیص می دهند. بیماران مبتلا به این درد، اغلب از درد و احساس سفتی در عضلات و ماهیچه های خود رنج می برند و معمولا در آزمایش های اشعه ایکس یا بسیاری از تست های آزمایشگاهی قابل شناسایی نیست . «فیبرومیالژیا» به مفاصل و اندام ها آسیب نمی رساند، اما دردهای دائم و خستگی ایجاد می کند که تأثیر بسزایی بر کیفیت روند زندگی افراد دارد. در واقع این بیماری، طیفی از دردهای اسکلتی - عضلانی را شامل می شود که عموما با خستگی، خواب آلودگی، مشکلات حافظه و خلق و خو همراه است. محققان باور دارند این بیماری با تأثیر بر چگونگی پردازش سیگنال های درد در مغز افراد، احساس درد را تشدید می کند. علائم آن اغلب به دنبال آسیب جسمانی، عمل جراحی، عفونت یا استرس روانی خاصی ایجاد می شود و گاهی نیز بدون هیچ نشانی بروز می یابد. زنان بیش از مردان در معرض ابتلا به فیبرومیالژیا قرار دارند و بسیاری از مبتلایان نیز از سردردهای تنشی، اختلالات مفصلی، سندرم روده تحریک پذیر، استرس و اضطراب رنج می برند. این بیماری درمان قطعی ندارد و فقط مصرف دارو، ورزش و انجام راهکارهایی برای آرامش و کاهش استرس می تواند به کنترل علائم کمک کند. دردهایی که در فیبرومیالژیا مشاهده می شود مبهم است که معمولا از ماهیچه ها شروع شده و در صورت گسترده شدن، فرد ممکن است درد را در هر دو طرف بدن و بالا و پایین کمر احساس کند. این دردها با اعمال فشار ثابت به برخی نقاط بدن موسوم به نقاط فشار تشدید می شود. ناحیه پشت سر، بالای سرشانه ها، نواحی جلویی گردن، بالای قفسه سینه، برجستگی آرنج، بالای ناحیه باسن، قسمت داخلی زانو از جمله نقاطی هستند که در این بیماری درگیر می شوند. افراد مبتلا به فیبرومیالژیا غالبا احساس خستگی می کنند و بیشتر ساعات روز را خواب هستند. خواب آنها معمولا با بروز درد، سندرم پاهای بی قرار و وقفه های تنفسی دچار اختلال می شود. علاوه بر علائم ذکر شده، مبتلایان از اضطراب و استرس، افسردگی، سردرد، سندرم روده تحریک پذیر نیز رنج می برند. فیبرومیالژیا را چگونه مغلوب کنیم؟ فیبرومیالژیا معمولا به عنوان سندرم یا اختلالی اسکلتی ـ عضلانی به شیوه های مختلف درمان می شود. دارو درمانی جزو شایع ترین درمان هایی است که اغلب پزشکان تجویز می کنند. این اقدام علاوه بر کاهش درد ناشی از این بیماری، کیفیت خواب بیماران را نیز بهبود می بخشد. داروهای مسکن مانند استامینوفن باعث کاهش دردها و سفت شدگی های ناشی از فیبرومیالژیا می شود. از سوی دیگر، مصرف داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی از قبیل ایبوپروفن و سدیم ناپروکسن در ترکیب با سایر داروها می تواند علائم را تا حد بسیار زیادی کاهش دهد. داروهای ضد افسردگی از دیگر گزینه هایی است که خستگی های ایجاد شده در نتیجه ابتلا به فیبرومیالژیا را بهبود می بخشد و به داشتن خوابی راحت کمک می کند. علاوه بر این، داروهایی که با هدف درمان بیماری صرع تجویز می شود اغلب در کاهش دردهای ایجاد شده در فیبرومیالژیا مؤثر است. درمان های خانگی که معمولا شامل تغییرات ایجاد شده در سبک زندگی می شود، در مدیریت و کاهش علائم اثر دارد. کـاهش استرس یکی از راهکارهای مفیدی است که از ایجاد حالات تنش و استرس احساسی جلوگیری می کند. آموزش «نه» گفتن به دیگران نقش زیادی در کم شدن این استرس دارد. نفس عمیق کشیدن، ورزش و مدیتیشن جزو روش های مدیریتی به شمار می رود. پزشکان معتقدند خستگی، یکی از ویژگی های این بیماری بوده و به همین علت، خوابیدن کافی برای بهبود این بیماران ضروری است پس تا جایی که می توانید به اندازه بخوابید. برای این که شب ها راحت تر به خواب بروید، از چرت زدن های طول روز خودداری کنید و پیش از خواب، دوش آب گرم بگیرید. به خاطر داشته باشید آماده کردن شرایط و محیط موقع خوابیدن از اهمیت زیادی برخوردار است، به طوری که بهتر است اتاق تاریک، کمی خنک و عاری از هر گونه سر و صدای اضافی مانند صدای تلویزیون باشد. علاوه بر این، فعالیت بدنی و ورزش کردن از جمله راهکارهای مؤثر و طبیعی بهبود علائم فیبرومیالژیاست. ورزش کردن در روزهای ابتدایی ممکن است به طور موقت باعث تشدید درد شود، ولی تداوم این روند به طور قطع به کاهش علائم کمک خواهد کرد. ورزش ها و حرکاتی که در این شرایط می تواند مفید باشد عبارتند از: پیاده روی، شنا، دوچرخه سواری و ایروبیک و تحرک در آب، نرمش های کششی و تمرینات آرامش بخش. در انجام کارهای روزمره تعادل را فراموش نکنید. تلاش بیش از حد در برخی روزها می تواند علائم شما را در روزهای بعد تشدید کند؛ بنابراین باید فعالیت های خود را محدود کنید و در زمان بروز علائم، آن را به حداقل برسانید. رعایت رژیم غذایی سالم یکی از کلیدهای سلامت است. شواهد حاکی از آن است که مصرف کافئین و گوجه فرنگی علائم بیماری را تشدید می کند. در واقع محققان توصیه می کنند بیماران مبتلا به فیبرومیالژیا باید در طول روز مراقب رژیم خود باشند و بهبود یا تشدید علائم خود را پس از خوردن مواد غذایی مختلف مورد توجه قرار دهند. در کنار مراقبت هایی که اشاره کردیم، استفاده از طب مکمل نیز می تواند کمک کننده باشد. مدیتیشن و یوگا که هزاران سال مورد استفاده جهانیان بوده، در بیماران مبتلا به بیماری های مزمنی همچون فیبرومیالژیا می تواند بسیار مؤثر باشد. طب سوزنی از دیگر موارد طب سنتی است که تعادل طبیعی نیروهای زندگی را در بدن با سوزن های نازکی برقرار می کند. این سوزن ها جریان خون سطح انتقال دهنده های مغزی و طناب نخاعی را تغییر می دهد و می تواند به بیماران مبتلا به فیبرومیالژیا در کاهش علائم کمک کند. از سوی دیگر، ماساژ درمانی نیز با حرکت دادن ماهیچه ها و بافت ها، کاهش ضربان قلب، آرام کردن عضلات و افزایش دامنه حرکت مفاصل و نیز بالا رفتن تولید مسکن های طبیعی در بدن، استرس و اضطراب را کاهش می دهد و در درمان این بیماری مؤثر است. در پس فیبرومیالژیا چه می گذرد؟ پزشکان تاکنون دلیل اصلی فیبرومیالژیا را بدرستی تشخیص نداده اند، ولی دخیل بودن برخی عوامل در بروز چنین اختلالی موثر است. جهش های ژنتیکی و رد پای وراثت بیش از همه، افراد را در معرض ابتلا به این اختلال قرار می دهد. از سوی دیگر، بروز برخی عفونت ها و نیز اختلال استرسی پس از وقوع حادثه و به عبارتی، استرس و آسیب های شدید جسمی و روحی از دیگر عوامل ابتلا به فیبرومیالژیا است. علاوه بر این، نوسانات هورمونی نیز می تواند باعث اختلال در مسیر سیگنال های عصبی درد شود. زنان بین 25 تا 60 سال بیشترین افراد در معرض خطر را شامل می شوند. هنوز علت این مساله به طور کامل مشخص نشده ولی متخصصان معتقدند که احتمال ابتلای زنان به فیبرومیالژیا حدود 10 برابر مردان است. در این میان محققان بر این باورند که ژنتیک می تواند مهم ترین علت باشد و در بسیاری از موارد ترکیبی از عوامل در این امر دخیل هستند. فیبرومیالژیا بیماران را تحریک پذیر، عصبی و افسرده می کند و در انجام کارها، نگهداری از فرزندان و حتی انجام فعالیت های داخل منزل دچار مشکل می شوند تا حدی که از ملاقات با دوستان خودداری می کنند. مطالعات نشان می دهد مبتلایان به فیبرومیالژیا اغلب به دلیل افزایش حساسیتی که در مغز خود نسبت به سیگنال های درد دارند، از آستانه درد کمی برخور دارند و بسرعت تحریک می شوند.