خطرات مخفي مولتی‌ویتامین‌ها

دکتر نیل دی. بارنارد، استادیار دانشکده پزشکی جورج واشنگتن می گوید در حال حاضر مراکز علمی و پژوهشی بر این مساله تمرکز کرده اند که مقدار فلزات موجود در مولتی ویتامین ها چه تاثیری بر بدن انسان خواهند داشت. این مساله اهمیت بسیاری دارد، زیرا میزان این فلزات در برخی مولتی ویتامین ها بیش از حد مورد نیاز است و این مقادیر برای سلامت مغز زیانبار بوده و می تواند با بروز طیف وسیعی از مشکلات شناختی در دوران سالمندی مرتبط باشد. مولتی ویتامین ها ممکن است آرام آرام و طی زمانی طولانی به مغز آسیب برسانند بدون آن که هیچ علامت بارزی از خود نشان دهند. دکتر بارنارد بتازگی گزارشی نوشته و درآن زنگ خطر حضور مس و آهن را در مکمل های خوراکی به صدا در آورده است. گروه تحقیقاتی تحت نظارت او، با تجزیه و تحلیل آزمایشگاهی مولتی ویتامین های گوناگون سعی کرده اند مقادیر مس و آهن موجود در آنها را اندازه گیری کنند. آنها پس از انجام آزمایش ها به این نتیجه رسیده اند که بیشتر مولتی ویتامین ها حاوی دو برابر مقادیر توصیه شده مس و آهن هستند؛ یعنی بسیار بیشتر از مقداری که انسان به طور میانگین به آن نیاز دارد. وظیفه مس و آهن در بدن هم مس و هم آهن از مواد مورد نیاز بدن هستند و اتفاقا نقش مهمی در فراهم کردن زمینه های سلامت جسمی و ذهنی انسان به عهده دارند. از یک سو، مس در فرآیند متابولیسم آهن به بدن کمک می کند، سیستم ایمنی بدن را تقویت می کند و سلول های عصبی و رگ های خونی را سالم نگه می دارد. از سوی دیگر، آهن عامل اصلی موجود در گلبول های قرمز است که اکسیژن را از هوای تازه درون ریه ها جذب می کند و با جریان خون به تمام بدن می رود و این اکسیژن را به همه سلول های بدن می رساند. طبیعی است کمبود آهن سبب اختلال در روند اکسیژن رسانی شده و سلول ها را دچار مشکلات عدیده ای خواهد کرد زیرا سوخت و ساز سلول ها بدون حضور اکسیژن امکان پذیر نخواهد بود. با این همه اگر این دو فلز مهم و ضروری بیش از حد وارد بدن انسان شوند، طی سال های متمادی می توانند اثرات مخربی بر سلامت مغز انسان بگذارد. آسیب های مغزی ناشی از مس و آهن بیش از حد یکی از بزرگ ترین آسیب هایی که این دو فلز به مغز انسان وارد می کنند، ابتلا به بیماری آلزایمر است. آنها از عوامل مهم ابتلا به آلزایمر در انسان به شمار می روند. در واقع، طبق نتایج مطالعه ای که در ماه آگوست جاری، در مجله Proceedings of the National Academy of Sciences منتشر شد، مس یکی از عوامل اصلی محیطی است که در پس پرده نشسته و دستش آلوده به ابتلای سالمندان به آلزایمر است. محققان، برای بررسی این نقش، نخست سلول های مغز موش و سپس سلول های مغز انسان را مستقیم در معرض مقادیر کمی از مس قرار دادند. مقادیری که این دانشمندان در آزمایش خود به کار بردند همان مقداری بود که معمولا در رژیم غذایی عادی انسان ها به چشم می خورد. پس از این مرحله محققان مشاهده کردند این فلز در روند طبیعی پاکسازی مغز اخلال ایجاد می کند. در واقع مغز از مکانیسم هایی برخوردار است که با استفاده از آنها پلاک هایی را که سبب بروز آلزایمر می شوند پاکسازی کرده و خودش را از شر آنها خلاص می کند. این محققان همچنین با آزمایش روی موش های مبتلا به بیماری آلزایمر دریافتند مس می تواند از سد خونی مغز عبور کند و بر سرعت تشکیل این پلاک ها بیفزاید. سد خونی مغز درواقع یکی از سازوکارهای دفاعی مغز است که اجازه نمی دهد مواد مزاحم و خطرناک موجود در جریان خون وارد مغز شوند و به آن آسیب برسانند. در واقع مطابق نتایج این آزمایش، پس از ابتلا به آلزایمر، سد خونی مغز موش ها توانایی خود را برای جلوگیری از ورود بیش از حد مس از دست داده بود. تکلیف چیست؟ دکتر بارنارد می گوید: آلزایمر یک بیماری همه گیر است که بسرعت رشد می کند، اما تا همین امروز هم، بیشتر افراد هیچ تصوری از کارهایی که می توانند در قبال آن انجام دهند ندارند. طبیعی است در علم پزشکی مانند هر علم دیگری راه حل جادویی برای غلبه بر مسائل وجود ندارد. در عوض دانش پزشکی امروز ما روش هایی کاملا معمولی و البته موثر پیشنهاد می کند که با پی گیری آنها می توان میزان جذب مس و آهن را در حد مطلوب نگه داشت و به این ترتیب عوارض ناگوار جذب بیش از حد این فلزات ضروری را به جان نخرید. مقادیر زیادی سبزیجات میل کنید! دکتر بارنارد می گوید مس و آهن در همه انواع گوشت و سبزیجات یافت می شود. به همین سبب خوردن انواع خوراکی ها می تواند نیاز بدن را به این فلزات فراهم کند؛ ولی در این میان یک اما و اگر پررنگ هم هست که باید به آن توجه کرد: این فلزات به شکل های گوناگونی در غذاهای مختلف وجود دارند و همین گوناگونی و تنوع است که ما را به خوردن انواع خوراکی ها تشویق می کند و از افراط در خوردن برخی خوراکی های دیگر باز می دارد. گوشت قرمز شامل شکل هایی از هر دو فلز مس و آهن است که براحتی جذب بدن می شوند و به مرور زمان در بدن انباشته خواهند شد. اما در عوض، مس و آهن موجود در سبزیجات، شکل هایی دارند که بدن راحت تر می تواند آنها را تنظیم کند. در واقع، اگر شما به میزان بیشتری از هر یک از این فلزات نیاز داشته باشید، بدنتان هر آنچه نیاز دارد از این منابع گیاهی دریافت می کند و مازاد آن را دفع خواهد کرد. بعلاوه، خوردن گوشت قرمز کمتر برای سلامت بدن شما از جنبه های بسیار زیاد دیگری نیز مفید خواهد بود. غذاهای متنوع میل کنید دکتر بارنارد می گوید افرادی که رژیم غذایی کاملی دارند، یعنی مقادیر زیادی میوه و سبزی و البته غلات سبوس دار می خورند، احتمالا به مصرف مولتی ویتامین ها نیازی ندارند. تنها ویتامین هایی که این افراد ممکن است نیاز داشته باشند ویتامین های D و B12 است، که در منابع غذایی یافت نمی شود. به همین دلیل احتمالا یک تغذیه کامل، مشکل جذب مس و آهن اضافی را برطرف می کند. اگر هم برای رفع کمبود ویتامین های D یا B12 به مصرف مولتی ویتامین نیاز داشتید، حتما پزشکتان آن را برای شما تجویز خواهد کرد. و یک نکته بسیار مهم در ایران متاسفانه کمبود و حتی فقر آهن یکی از مشکلات گریبان گیر و البته نگران کننده در سطح سلامت عمومی است. به همین دلیل حتما در زمینه برنامه غذایی خود با پزشک متخصص مشورت کنید تا در صورت ابتلا به کمبود آهن ناآگاهانه خود را از منابع غذایی مهمی مانند گوشت قرمز محروم نکنید. پژوهش های دیگر چه می گویند؟ در سال 2010 میلادی یک بررسی علمی بر مسمومیت ناشی از مس صورت پذیرفت، که گزارش آن در Chemical Research in Toxicology منتشر شده است. دکتر جورج برور، استاد دانشکده پزشکی دانشگاه میشیگان، در این گزارش نوشته است تحقیقات نشان می دهد مقادیر بیش از حد نیاز فلزات مس و آهن برای سلامت انسان به طور کلی خطرناک است. هر دوی این فلزات اگر بیش از اندازه نیاز به بدن انسان برسند، با بروز آلزایمر، بیماری های قلبی، دیابت، پارکینسون و نیز چند بیماری عصبی در ارتباط خواهند بود. بعلاوه، دکتر بارنارد در گزارش خودش به مطالعه دیگری اشاره می کند که در آن محققان میزان مس را در خون تعداد زیادی از بزرگسالان سالم طی مدت شش سال مورد بررسی قرار دادند. نتایج حاصل از این پژوهش نشان می دهد کسانی که بیشترین میزان مس در خونشان ثبت شده است، سه برابر سریع تر از بزرگسالانی که مقدار مس خونشان طبیعی بوده قوای شناختی شان را از دست داده بودند. او در ادامه می نویسد آهن هم در مظان همین اتهام قرار دارد و احتمالا سبب بروز آسیب های مشابهی خواهد شد، زیرا هم مس و هم آهن سبب ورود اکسیژن بیش از حد به مغز شده و به این طریق به دلیل عوارضی که در مغز ایجاد می کنند سبب آسیب سلول های عصبی می شوند. در واقع همان مطالعه نشان داده بود افرادی که مقادیر زیادی مس و آهن در بدنشان به ثبت رسیده است، مولتی ویتامین مصرف می کرده اند. مطالعه مجزای دیگری، در سال 2008 در Journal of Nutrition Health and Aging منتشر شده است که در آن یک گروه 1450 نفره مورد آزمایش قرار گرفته اند. مطابق نتایج این آزمایش کسانی که بالاترین امتیازها را در آزمون های شناختی به دست آورده بودند در مقایسه با سایر شرکت کنندگان از پایین ترین میزان مس و آهن در جریان خون نیز برخوردار بودند. مسعود ایثاری منبع: سایت مجله پریونشن