سنگ‌های دردسرساز در کلیه

دکتر محمدرضا نوروزی، جراح و متخصص کلیه و مجاری ادرار و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران به شفا آنلاین می گوید: کلیه ها وظیفه دارند با استفاده از فیلترهایی که داخل شان وجود دارد، مواد زائد را که از طریق خون به آنها می رسد، جدا و با مقداری آب مخلوط کنند. معمولا مواد معدنی اضافی در این مایع حل و به شکل ادرار دفع می شود، ولی اگر به هر علتی این مواد معدنی قابلیت حل خود را در این مایع از دست بدهد و اشباع یا فوق اشباع شود، کریستال هایی از اتصال این مواد به دست می آید که هسته اولیه سنگ را تشکیل می دهد. این کریستال ها می تواند به هم متصل شود و کم کم سنگ بزرگی تشکیل دهد. کم آبی، باعث تشکیل سنگ می شود دکتر نوروزی می گوید: برخی عفونت ها باعث تشکیل سنگ های فسفاتی می شود و نوعی سنگ به اسم شاخه گوزنی تشکیل می دهند که می تواند تمام کلیه را پر کند. علاوه بر آن، کم آبی چون باعث می شود اشباع مواد معدنی سریع تر اتفاق بیفتد، عامل سنگ سازی است. مصرف بعضی مواد یونی مثل سدیم نمک هم امکان تشکیل سنگ را افزایش می دهد. وی می افزاید: در نوع خاصی از بیماری های روده هم جذب کلسیم از داخل روده افزایش پیدا می کند؛ یعنی به جای این که مقداری از این مواد را دفع کند، مقدار زیادی از آنها را جذب می کند. در این صورت به علت جذب زیاد کلسیم از روده، سنگ سازی تشدید می شود. برخی بیماری های کلیوی هم می تواند باعث سنگ سازی شود مانند بیماری هایی که باعث می شود مسیر دستگاه ادراری تنگ شود و ادرار خوب تخلیه نشود. سنگ های کوچک، سنگ های بزرگ وقتی هسته سنگ ساخته شد، اگر مایعات به مقدار زیاد مصرف و حجم زیادی از ادرار دفع شود، هسته های سنگ دفع می شود در غیر این صورت هسته های سنگ های کوچک به هم متصل می شود و سنگ های بزرگ را تشکیل می دهد. به گفته این اورولوژیست، سنگ های دستگاه ادراری متشکل از مواد معدنی است که داخل بدن وجود دارد و براساس نوع این مواد، می تواند کلسیمی، اگزالاتی، مخلوط، اسیداوریکی، فسفاتی و... باشد. احتمال دفع سنگ هایی که اندازه شان کمتر از پنج میلی متر باشد، زیاد است، ولی هر چه اندازه سنگ بزرگ تر باشد، شانس دفع آن کمتر است. دکتر نوروزی با بیان این جمله ها ادامه می دهد: پس باید قبل از این که اندازه سنگ ها بزرگ تر شود، با مصرف آب زیاد، باعث دفع آنها شویم. گاهی دردناک، گاهی بدون درد وجود سنگ می تواند بدون علامت باشد، ولی گاهی هم باعث بروز دردهای بسیار شدید می شود. این متخصص کلیه و مجاری ادرار توضیح می دهد: اگر سنگ در کلیه باشد، هیچ علامتی نخواهد داشت و گاهی فقط درد مبهم پهلو و شکم را به دنبال دارد. گاهی هم باعث عفونت می شود و پزشک با توجه به این عفونت، به وجود سنگ پی می برد، اما اگر سنگ در دستگاه ادراری، بویژه به سمت حالب حرکت کند، به دلیل انقباض و اسپاسم های حالب، دردهای شدیدی که به آنها دردهای کولیکی می گویند، ایجاد می شود. این دردها افزایش یابنده و ممکن است گاهی کمتر شود، ولی از بین نمی روند و دوباره افزایش خواهد یافت. وی درباره این دردها می گوید: این دردها در شکم از بالا به سمت پایین تیر می کشد و همراه با تهوع و استفراغ است. در مردان شدت این دردها را معادل درد زایمان خانم ها می دانند چون مجرای ادرارشان پر پیچ و خم و طولانی است. افراد دچار این مشکل، میلی به غذا خوردن هم ندارند. وقتی سنگ به مثانه نزدیک تر می شود؛ درد بیشتر در زیرشکم و ناحیه تناسلی احساس می شود. ممکن است وقتی سنگ به نزدیک مثانه می رسد به جای دردهای پهلو و انقباضی، بیمار دچار سوزش و تکرر ادرار شود و گاهی خون در ادرار مشاهده می شود. حتی بیمار ممکن است احساس کند به دفع ادرار نیاز دارد، ولی ادرارش قطره قطره بیاید یا اصلا نتواند ادرار کند. سنگ های دستگاه ادراری معمولا باعث بروز خون در ادرار می شود. خون می تواند به روشنی قابل مشاهده باشد یا با آزمایش بتوان به وجود آن پی برد. سنگ هایی که عارضه های شدیدی دارند دکتر نوروزی با اشاره به این که اگر سنگ در مسیر خود گیر کند و دیگر حرکتی نداشته باشد، در درازمدت باعث ورم کلیه می شود و کارکرد کلیه ها را به آرامی کاهش می دهد و حتی گاهی کاملا متوقف می کند، می گوید: سنگ های دستگاه ادراری ممکن است در مثانه هم قرار گیرد. وقتی سنگ در مثانه باشد، آن را تحریک می کند و می تواند خود را با علایمی مثل احساس سوزش زیر شکم، سوزش و تکرر ادرار نمایان کند. اگر سنگ بزرگ تر باشد، گاهی فرد احساس می کند فورا نیاز به دستشویی دارد و با عجله برای دفع ادرار می رود، ولی ادراری خارج نمی شود چون این سنگ ها با انسداد گردن مثانه و مجرا باعث بستن راه خروج ادرار می شوند. به گفته این استاد دانشگاه، اگر سنگ کوچک باشد، با درد و خراش و کمی آزار از مجاری ادرار خارج خواهد شد. دردی که حتما باید درمان شود سنگ های دستگاه ادراری باید حتما درمان شود. درمان این سنگ ها گاهی جراحی و گاهی غیرجراحی است. اکنون بیشتر این سنگ ها را می توان با دستگاه های سنگ شکن خرد کرد. دکتر نوروزی می گوید: این دستگاه، با امواج انرژی ایجاد می کند و این انرژی به سنگ ها ضربه وارد کرده و آنها را خرد می کند تا دفع شان امکان پذیر باشد، ولی اگر سنگ در مکانی قرار داشته باشد که امکان استفاده از دستگاه سنگ شکن نباشد، می توان با دستگاه یورترسکوپ وارد مثانه و از آنجا وارد حالب شد و سنگ را در میانه مسیر با سنگ شکن هایی که از این دستگاه عبور می کند، شکست. او تاکید می کند: حتی اگر سنگ داخل کلیه هم باشد، می توان با نفروسکوپ از راه پوست وارد کلیه شد و این سنگ را دید و بدون نیاز به جراحی باز، آن را با دستگاه سنگ شکن قطعه قطعه و از کلیه خارج کرد. البته اگر کلیه ای سنگ ساز باشد، با مایع درمانی و همچنین برخی داروها می توان از سنگ سازی پیشگیری کرد.