علائم بلوغ دیررس در پسران

شفاآنلاین>سلامت>سن شروع بلوغ در افراد مختلف متفاوت است. در دختران معمولا بین سن7 تا 13 سالگی و در پسران بین سنین 9 تا 14 سالگی اتفاق می‌افتد. البته ممکن است در برخی زودتر یا دیرتر از این سنین باشد. زمانی که بلوغ دیرتر از زمان طبیعی اتفاق بیفتد به آن بلوغ دیررس می‌گوییم. بلوغ دیررس برای والدین و نوجوان موجب ایجاد استرس می‌شود. آگاهی از نشانه‌های بلوغ دیررس، آثار روانی و روش‌های درمان به شما کمک می‌کند تا این دوران را با آرامش بیشتری پشت سر بگذارید.

بلوغ دیررس

به گزارش شفاآنلاین:در بلوغ دیررس، تغییرات هورمونی و بدنی که باید با افزایش سن نوجوان رخ دهد، به موقع و در زمان مناسب اتفاق نمی‌افتد. به طور کلی بلوغ دیرتر از سن 13 سالگی در دختران و بلوغ دیرتر از سن 14 سالگی در پسران را بلوغ دیررس گویند، تأخیر بلوغ در پسرها شایع‌تر است. بلوغ دیررس در نوجوان، او را با بحران‌های بیشتری روبه رو می‌کند. پیشنهاد می‌کنیم برای درک بهتر دوران نوجوانی و بحران‌های آن مقاله نوجوان را بخوانید.

علائم بلوغ دیررس

بلوغ دیررس در پسران شایع‌تر است و با علائم زیر مشخص می‌شود:

رشد نکردن بیضه‌ها تا سن 14 سالگی

سپری شدن 5 سال از زمان شروع رشد اندام جنسی و تکمیل نشدن رشد آن

انواع بلوغ دیررس

بلوغ دیررس ممکن است به دلیل نقص در تخمدان، بیضه و یا قسمت‌هایی از مغز که در ارسال هورمون به آن‌ها دخیل هستند (هیپوتالاموس و هیپوفیز) رخ دهد. این دو نوع مشکل را هیپوگنادیسم اولیه و ثانویه می‌نامیم.

هیپوگنادیسم اولیه

این حالت زمانی رخ می‌دهد که غدد جنسی به اندازه کافی هورمون جنسی تولید نمی‌کنند. در پسران مبتلا به این عارضه، بیضه‌ها هورمون تستوسترون کافی تولید نمی‌کنند و در دختران مبتلا، تخمدان‌ها قادر به تولید استروژن کافی نیستند. این موقعیت ممکن است به دلیل اختلال ژنتیکی، اختلالات عصبی رشدی، عوارض پرتو درمانی یا شیمی درمانی، عفونت و عمل جراحی باشد.

هیپوگنادیسم ثانویه

در این نوع از هیپوگنادیسم، تخمدان یا بیضه (غدد جنسی) دچار مشکل نیستند، بلکه مشکل به هیپوتالاموس یا هیپوفیز در مغز مربوط است. در واقع غدد جنسی، پیام ترشح هورمون را دریافت نمی‌کنند.

تشخیص بلوغ دیررس

تشخیص دقیق اختلال در بلوغ باید توسط پزشک معالج و براساس شرایط بیمار صورت بگیرد. بلوغ دیررس معمولا با یک معاینه فیزیکی تشخیص داده می‌شود و در صورت لزوم می‌توان از آزمایش خون و تست‌های تشخیصی برای پی بردن به عملکرد هیپوتالاموس و هیپوفیز، تعیین سن استخوانی بیمار و تصویربرداری از جمجمه استفاده کرد.

مقدار هورمون ساخته شده در مغز، تخمدان‌ها یا بیضه‌ها، از طریق آزمایش خون قابل اندازه‌گیری است. همچنین از روش‌های تصویربرداری مانند سونوگرافی برای تشخیص اندازه و ظاهر تخمدان‌ها یا بیضه‌ها استفاده می‌شود. اسکن‌ ام.آر.آی یا سی تی اسکن به پزشک اجازه می‌دهد که با مشاهده درون مغز، به بررسی غده هیپوفیز بپردازد. این تصاویر می‌تواند وجود تومور یا اختلالات غده هیپوفیز را به‌ خوبی نشان دهد. همچنین پزشک می‌تواند با تعیین سن استخوانی با اشعه ایکس (از دست و مچ) میزان رشد استخوان‌ها را مورد بررسی و سنجش قرار دهد.

علل بلوغ دیررس

ژنتیک

معمولا تفاوت در زمان بندی و سرعت فرآیند بلوغ در بین افرادی که در یک محیط مشابه زندگی می‌کنند مربوط به عامل ژنتیکی است. این مشکل می‌تواند ارثی باشد. ممکن است والدین و فامیل‌های نوجوان، بلوغ دیررس را تجربه کرده باشند. بلوغ دیررس بر اثر وراثت درمان ندارد و نوجوانان با گذشت زمان و به مرور رشد می‌کنند.

عوامل محیطی و سبک زندگی

علاوه بر تأثیر زیاد عوامل ژنتیکی، محیط پیرامون نیز نقش مهمی در این زمینه ایفا می‌کند. به طور کلی افرادی که از سلامت و تغذیه بهتری برخوردار هستند زودتر از بقیه به بلوغ می‌رسند و افرادی که دچار سوءتغذیه‌اند، دیرتر از همسالان خود به بلوغ می‌رسند. برخی از مطالعات حاکی نشان دادند که عوامل اجتماعی در محیط خانه بر روی شروع بلوغ به خصوص در مورد دختران تاثیر می‌گذارد. در مقایسه با دختران، بلوغ در پسران چندان به شرایط خانوادگی وابسته نیست. 

در خانواده‌های پر تنش، استرس ترشح هورمون‌ها را تحت تاثیر قرار می‌دهد. فرایند بلوغ توسط مقدار کمی استرس ممکن است، سرعت بگیرد ولی استرس مزمن و بیش از اندازه سرعت بلوغ را کاهش می‌دهد.

بیماری‌ها و مشکلات پزشکی

برخی افراد مبتلا به بیماری‌های مزمن مانند دیابت، فیبروز مثانه، مشکلات کلیه و حتی آسم ممکن است دیرتر به بلوغ برسند، چون این بیماری‌ها در رشد بدن اختلال ایجاد می‌کنند. درمان و کنترل صحیح این بیماری‌ها می‌تواند به جلوگیری از بلوغ دیررس کمک کند. مشکلات غدد هیپوفیز (تولید کننده هورمون رشد) نیز باعث بلوغ دیررس می‌شود. از دیگر علل ایجاد این عارضه می‌توان به مصرف برخی از داروهای شیمی درمانی یا داروهای بیمار‌ی‌های روحی، اشاره کرد.

اختلالات کوروموزومی

برخی از افرادی که دچار بلوغ دیررس هستند، اختلالات کروموزومی مرتبط با برنامه‌های سازندگی بدن دارند. مشکل کروموزومی در رشد طبیعی جسمانی و جنسی اختلال ایجاد می‌کند. سندرم ترنر بیماری حاصل از اختلال در کروموزوم‌ها است که در خانم‌ها اتفاق می‌افتد و بلوغ دیررس یکی از نشانه‌های آن است. این اختلال در رشد تخمدان‌ها و تولید هورمون‌های جنسی تأثیر می‌گذارد. بیماری مشابه در پسران سندرم کلاین فلتر نام دارد که تأثیرات منفی در رشد طبیعی اعمال می‌کند.

تفاوت آثار جانبی بلوغ دیررس در دختران و پسران 

بلوغ دیررس باعث می‌شود، نوجوان به دلیل این که با همسن و سالان خود تفاوت دارند، احساسات ناخوشایندی مانند استرس، خجالت، کاهش اعتماد به نفس و در نهایت افت تحصیلی را تجربه کنند. تجربه این احساسات منفی از طرف پسران بیشتر است. طبق مطالعات پسرانی که زودتر به بلوغ می‌رسند در بین هم سن‌های خود بیشتر مورد پذیرش قرار می‌گیرند و محبوبیت بیشتری دارند. در حالی که بلوغ زودرس در دختران موجب طرد او از جانب هم سن و سالانش می‌شود.

آثار روانی بلوغ دیررس

نوجوانانی که دیرتر به بلوغ می‌رسند زمان بیش‌تری دارند که از لحاظ روانی آماده شوند. از آنجایی که افزایش سریع هورمون‌ها تغییراتی در خلق و خو ایجاد می‌کند، آمادگی قبلی بلوغ مهم به نظر می‌رسد. در واقع بلوغ چالشی است که نیاز به تطبیق روانی از سوی نوجوان دارد پس هر چه در سن پایین‌تر باشند آمادگی کمتری برای انطباق خواهند داشت. برخی تحقیقات حاکی از آن است که افرادی که دیرتر به بلوغ می‌رسند دارای بصیرت و خلاقیت بوده و بیش‌تر اهل تفریح هستند. 

افرادی که زودتر به سن بلوغ می‌رسند چون بیشتر شبیه افراد بزرگسال هستند زودتر از همسالان خود مجبورند به سمت نقش‌های بزرگسالان بروند. بیشتر از آن‌ها توقع می‌شود که مسئولیت پذیر باشند، رهبری افراد را برعهده بگیرند و به گونه‌ای پخته‌تر رفتار کنند. نتیجتا خلاقیت و قبول ریسک در آن‌ها کاهش می‌یابد. پس بلوغ دیررس در دراز مدت می‌تواند مزایایی برای فرد به همراه داشته باشد.

معمولا دخترانی که دیرتر به سن بلوغ می‌رسند دارای مشکلات روانی کمتری نسبت به دخترانی هستند که زودتر به بلوغ رسیده‌اند. یکی از دلایل آن این است که وارد رابطه جنسی زود هنگام نمی‌شوند، پس فشارهای روحی کمتری تجربه می‌کنند. چنین دخترانی اولین رابطه جنسی خود را با آگاهی انتخاب می‌کنند. 

از طرفی بلوغ دیررس باعث می‌شود ذهن دختران کمتر تحت تاثیر رسانه‌ها درباره زیبایی‌هایی مثل لاغری و اندام متناسب قرار بگیرد. در واقع بلوغ دیررس منجر به طی بلوغ عاطفی بهتر می‌شود. 

درمان بلوع دیررس

برای درمان بلوغ دیررس ابتدا باید علت آن را بررسی کرد. در صورتی‌ که به‌ طور طبیعی فردی دیرتر از دیگران به بلوغ برسد، نیازی به درمان ندارد. اما اگر شخص به خاطر تأخیر یا نداشتن رشد و بلوغ دیررس، شدیداً نگران و مضطرب باشد، برخی از پزشکان با تجویز داروهای مکمل هورمون جنسی، بلوغ را جلو می‌اندازند. اگر علت بلوغ دیررس یک بیماری زمینه‌ای دیگر باشد، درمان بیماری، بلوغ دیررس را هم برطرف می‌کند.

اقدام به درمان برای پسران بسیار شایع‌تر از دختران است. درصورتی‌که پسر نوجوانی تا سن 14 سالگی علائم بلوغ را نداشته باشد، ممکن است مصرف تستوسترون برای او تجویز شود. با مصرف دوز پایین تستوسترون، بلوغ شخص آغاز می‌شود و برخی خصوصیات مردانه مانند عضلانی بودن در بدن او شکل می‌گیرد. برای دختران، در صورت نیاز به درمان، دوزهای بسیار پایین استروژن تجویز می‌شود. درصورتی‌که بلوغ دیررس بر اثر اختلالات ژنتیکی باشد، قابل درمان نیست اما انجام هورمون‌ درمانی باعث شکل‌گیری خصوصیات جنسی در فرد می‌شود.

اهمیت همراهی والدین با نوجوان دچار بلوغ دیررس

والدین باید با ایجاد رابطه عاطفی مناسب با فرزندان خود مشکلات ناشی از بلوغ دیررس را به حداقل برسانند. نباید او را با دیگر همسالانش مقایسه کرد و به او کمک کنید که فعالیت‌های خود را با توجه به توانایی‌هایش انتخاب کند تا بتواند به خوبی این دوران را سپری کند و به تدریج به سطح توانایی‌های نرمال خود برسد. برای اطلاع از واکنش مناسب با مشکلات فرزندان بهتر است با یک مشاوره کودک و یا مشاوره روانشناسی نوجوان صحبت کنید.