شفا آنلاين -دیکته که می‌نویسد، همیشه یکی دو کلمه جا می‌افتد یا نقطه‌های حروف را کم و زیاد می‌گذارد. کتاب و دفترهایش هم خیلی وقت‌ها در مدرسه جا می‌ماند یا گم می‌شود و همه باید دنبال آنها بگردند. این وضع نه‌تنها پدر و مادرش را کلافه کرده که معلم‌های مدرسه را هم حسابی به دردسر انداخته است. با این حال، والدین او چندان توجهی به این شرایط ندارند و می‌گویند فرزندشان فقط کمی بازیگوش است. آنها تصور می‌کنند بازیگوش بودن کودک‌شان طبیعی است و نیازی به درمان و مداخلات پزشکی ندارد؛ در حالی که شاید این علائم، نشانه‌ای از یک اختلال باشد که از نظر متخصصان خیلی هم عادی و معمولی نیست!
آریا که امسال کلاس دوم دبستان است، حالا نزدیک امتحانات از درس و مدرسه خسته شده و می‌گوید دیگر دوست ندارد درس خواندن را ادامه دهد. مادرش هم از وضع درسی او ناراضی است و فکر می‌کند شیطنت‌های فرزندش اجازه نمی‌دهد با دقت و تمرکز لازم درس‌هایش را بخواند و برای امتحان‌ها آماده شود.
البته آن‌طور که مشخص است بی‌دقتی، نداشتن تمرکز و توجه کافی دانش‌آموزان یکی از متداول‌ترین شکایت‌های پدر و مادرهاست، ولی گروهی نمی‌دانند شیوه برخورد صحیح با این مشکلات چیست و در نتیجه راه‌حل‌هایی غیرمنطقی برای آنها پیدا می‌کنند. به‌عنوان مثال پدر یکی از این بچه‌ها که فکر می‌کند فرزندش فقط به دلیل بازیگوشی و شیطنت نمی‌تواند درس بخواند، امسال راه‌‌حلی پیدا کرده که از نظر خودش، نمونه است! او تمام اسباب‌بازی‌ها و کتاب‌های غیردرسی فرزندش را در کمدی گذاشته و بازی کردن و تماشای تلویزیون را در روزهای امتحان به‌طور کلی برای او ممنوع کرده است تا به خیال خودش، امسال پسرش نمره‌های بهتری بگیرد، اما معلوم نیست با این کار، پایان امتحانات چه اتفاقی خواهد افتاد و چه وضعی پیش خواهد آمد؟!
هر شیطنتی اختلال نیست
با این‌که بعضی‌ها اصلا اعتقادی به اختلال کم‌تمرکزی و بی‌توجهی ندارند، ولی بعضی پدر و مادرها هم به محض دیدن کوچک‌ترین شیطنت و پرتحرکی در فرزندشان، این رفتار را نوعی اختلال تلقی می‌کنند. در حالی که تا نشانه‌ها و علائم کافی وجود نداشته باشد، نمی‌توان بازیگوشی و تحرک بچه‌ها را ناشی از اختلال دانست.
دکتر میترا حکیم‌شوشتری، فوق‌تخصص روانپزشکی کودک و نوجوان و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران درباره این علائم چنین توضیح می‌دهد: بچه‌هایی که با این مشکل دست به گریبان هستند معمولا به جزئیات دقت نمی‌کنند و به همین دلیل در مطالعه درس‌ها و بخصوص نوشتن دیکته با مشکلات متعددی روبه‌رو می‌شوند. با توجه به این‌که نوشتن دیکته و توجه به معلم، دقت و تمرکز مستمری را می‌طلبد طبیعی است این بچه‌ها نتوانند دائم به صدای معلم گوش دهند و تمرکز کنند. در نتیجه اشتباهاتی در دیکته آنها مشاهده می‌شود. مثلا ممکن است کودک کلمه ساده‌ای را که شیوه نوشتن آن را هم می‌داند، جا بیندازد یا فراموش کند سرکش و نقطه‌ها را بگذارد.
بعضی از بچه‌ها کلماتی را جا می‌اندازند و گاه کلماتی را هم اشتباه می‌نویسند و در این شرایط ممکن است پدر و مادر بگویند اشتباه نوشتن کلمه‌ها هم ناشی از بی‌دقتی و بی‌توجهی کودک است. در حالی که این عضو هیات علمی دانشگاه، تاکید می‌کند: در این مواقع، معمولا کودک کلمات را درست می‌نویسد مگر این که علاوه بر کم‌تمرکز بودن، دچار اختلال یادگیری هم باشد. بنابراین باید توجه داشته باشیم غلط نوشتن همیشه ناشی از بی‌توجهی نیست.
به گفته وی، این بچه‌ها دائم لوازم و وسایل شخصی‌شان را گم می‌کنند یا آنها را در مکان‌های مختلف جا می‌گذارند. علاوه بر این، نامرتب بودن هم یکی دیگر از نشانه‌هایی است که باید مورد توجه قرار گیرد. این بچه‌ها معمولا وسایل‌شان را به صورت نامرتب و به هم ریخته در جایی می‌ریزند و دائم لازم است کسی به آنها یادآوری کند وسایل‌شان را مرتب و جمع کنند.
همه کارها دقت نمی‌خواهد
اگر کودک موقع بازی حواسش جمع باشد و فقط از درس‌خواندن طفره برود، چطور؟ اگر با ذوق و شوق مشغول بازی‌کردن یا تماشای کارتون‌های مورد علاقه‌اش شود و فقط وقتی می‌خواهد درس بخواند، بدقلقی کند، آن وقت چه کار باید کرد؟
بعضی از مادرها این سوال‌ها را می‌پرسند و فکر می‌کنند دقت‌داشتن موقع بازی و سرگرمی وضع را تغییر می‌دهد.
دکتر حکیم‌شوشتری در پاسخ به این پرسش‌ها می‌گوید: کارهایی که از نظر ذهنی به تلاش و تمرکز نیاز دارد، دقت کودک را نیز می‌طلبد. یادمان باشد تماشای برنامه‌های تلویزیون یا بازی خیلی به دقت نیاز ندارد و لازم نیست کودک توجه و تمرکز زیادی داشته باشد، ولی درس خواندن و بخصوص درس‌هایی که کودک علاقه‌ای به آنها ندارد، دقت زیادی می‌طلبد.
به گفته وی، معمولا شروع کارهایی که به دقت نیاز دارد برای این بچه‌ها سخت‌تر است. به عنوان نمونه درس خواندن برای کودکی که کم‌دقت و بی‌توجه است، براحتی پیش نمی‌رود. علاوه بر این، مهارت‌های مطالعه نیز در این بچه‌ها کمتر از سایر هم‌سن و سالانشان خواهد بود. در نتیجه گاهی می‌بینیم این بچه‌ها قادر نیستند مطلبی را به درستی بخوانند، موضوعات را جمع‌بندی کرده و خلاصه‌ای از آن تهیه کنند. این در حالی است که به گفته این روانپزشک کودک، چنین مهارت‌هایی بتدریج در طول تحصیل دانش‌آموزان ایجاد شده و تقریبا حدود سال‌های سوم و چهارم دبستان شاهد به‌کارگیری این مهارت‌ها از سوی آنها هستیم. کودکان کم‌تمرکز، اما در این موارد ضعیف‌تر از سایر همسالان خود خواهند بود که باید به این مورد هم دقت کرد.
تا به حال متوجه شده‌اید وقتی با بعضی از بچه‌ها حرف می‌زنیم، طوری به صورت و چشم‌های ما نگاه می‌کنند که انگار اصلا حواس‌‌شان به ما نیست و متوجه حرف‌های ما نمی‌شوند؟ آنها در حال و هوای دیگری به سر می‌برند و گویی در این دنیا نیستند. دکتر حکیم‌شوشتری ضمن بیان این که این وضع هم می‌تواند ناشی از وجود این نوع اختلال باشد، خاطرنشان می‌کند: حداقل باید شش علامت از نشانه‌هایی را که ذکر شد، در کودک وجود داشته باشد تا بتوانیم او را کم‌تمرکز بدانیم. به عبارت دیگر، موفق نبودن دانش‌آموز در مسائل درسی همیشه ناشی از دقت پایین او نیست و مثلا ممکن است اختلال یادگیری عامل اصلی به وجودآورنده این وضع باشد.
خواب ناکافی دانش‌آموزان که در روزهای امتحان شاهد آن هستیم یا تغذیه نامناسب و استفاده از مواد غذایی مضر نیز ازجمله عواملی است که می‌تواند موجب کم‌تمرکزی شود. به گفته این روانپزشک کودک، این موارد هیچ یک موجب بروز و ایجاد اختلال کم‌توجهی نخواهد شد ولی نشانه‌ها و عللی از کم‌توجهی است که می‌تواند این اختلال را تشدید کند.
دختربچه‌ها کم‌توجه‌ترند یا پسربچه‌ها؟
اختلال کم‌تمرکزی در پسربچه‌ها شایع‌تر است و دکتر حکیم‌شوشتری ضمن بیان این مطلب می‌افزاید: به طور کلی اختلال بیش‌فعالی که شامل سه نوع پرتحرکی، کم‌تمرکزی و ترکیبی است در پسربچه‌ها بیشتر مشاهده می‌شود.
البته موفقیت و نتیجه‌گیری بچه‌ها در امتحانات به میزان هوش آنها بستگی دارد. به طوری که خیلی از این دانش‌آموزان به دلیل هوش بالایی که دارند، مطالب را سریع‌تر و بهتر از بقیه متوجه می‌شوند و در نتیجه در امتحانات هم نمره‌های خوبی کسب می‌کنند. مسلما اگر این بچه‌ها تمرکز بهتری داشته باشند، می‌توانند نتیجه عالی‌تری نیز به دست آورند. بنابراین می‌توان گفت کم‌دقتی باعث می‌شود توانایی بچه‌ها آن طور که باید و شاید به چشم نیاید.
وی ادامه می‌دهد: در صورتی که زمینه درس‌خواندن برای دانش‌آموزی فراهم باشد یعنی خانواده جو متشنجی نداشته و کودک نیز از نظر خواب و غذا در وضع مطلوبی باشد ولی همچنان علاقه‌ای به درس‌خواندن نشان ندهد و در این کار موفق نباشد، حتما لازم است مورد ارزیابی قرار گیرد.
آن طور که این عضو هیات علمی دانشگاه تاکید می‌کند هر پرتحرکی را نمی‌توان مربوط به این نوع اختلال دانست و حتما باید پس از ارزیابی‌های دقیق به این نتیجه رسید، چراکه مسائل مختلفی می‌تواند بر این موضوع تاثیرگذار باشد و حتی وضع اقتصادی و اجتماعی خانواده نیز در این زمینه و میزان پرتحرکی کودک تاثیر دارد.
روزهای امتحان و نظارت‌های والدین
بعضی از دانش‌آموزان بدون حضور مادرشان نمی‌توانند درس بخوانند و از سال‌های اول تحصیل عادت کرده‌اند هنگام درس‌خواندن کسی همراه آنها باشد. با این‌که باید برای بهبود شرایط در روزهای امتحان فکری کرد و شرایط را به بهترین شکل تغییر داد، اما در این روزها حتما نظارت و توجه والدین ضروری است و این موضوع بخصوص در مورد بچه‌هایی که از نظر درسی با مشکل مواجه هستند، اهمیت بیشتری پیدا می‌کند.
دکتر حکیم‌شوشتری به والدین بچه‌های کم تمرکز توصیه می‌کند هنگام درس‌خواندن، شرایط مطالعه را برای آنها ساده‌تر کنند. مثلا می‌توانید هر درس را به بخش‌های مختلف و کوچک‌تر تقسیم کنید و از او بخواهید پس از مطالعه هر یک از این بخش‌ها و زمانی که مطمئن شدید درس را بخوبی درک کرده، سراغ قسمت بعد برود.
البته نباید فراموش کنیم درمان دارویی برای این بچه‌ها مهم‌ترین و بیشترین تاثیر را دارد و علاوه بر آن می‌توان از تمریناتی نیز برای بهبود توجه و تمرکز کمک گرفت. به گفته این پزشک متخصص، خانواده‌ها به هیچ بهانه‌ای نباید مراجعه به متخصصان کودک و مصرف داروهای مناسبی را که پزشک تجویز می‌کند، کنار بگذارند. علاوه بر این، بچه‌های کم‌تمرکز معمولا از نظر مهارت‌های اجتماعی نیز از سایر بچه‌ها ضعیف‌تر هستند و چون فرصت‌های مختلف را به دلیل تمرکز پایین از دست می‌دهند، مهارت اجتماعی پایینی دارند. بنابراین بسیار مهم است که به محض بروز چنین مشکلی به پزشک مراجعه کرده و مطابق نظر او عمل کنید.
دکتر حکیم‌شوشتری یادآور می‌شود: نباید فراموش کنیم فقط درصدی از این بچه‌ها شانس بهبود دارند و بقیه آنها در دوران بزرگسالی نیز با این مشکلات روبه‌رو هستند. البته برای گروهی از این افراد در دوران بزرگسالی مشکلات بیشتر هم می‌شود. به همین دلیل بسیار مهم است که نگران انگ و طرز فکر مردم نسبت به این بیماری نباشید و به موقع کودک را برای اقدامات درمانی به متخصص نشان دهید چراکه در غیر این صورت ناچار خواهید شد در سال‌های بعد هزینه و وقت بیشتری را اختصاص دهید.
نیلوفر اسعدی‌بیگی / جام‌جم
نظرشما
آخرین اخبار