مشکل دفع ادرار و سرطان مثانه در آقایان

بررسی‌های تشخیصی سرطان مثانه یا تومور مثانه

تشخیص زودهنگام سرطان مثانه، شانس درمان موثر را بالا می‌برد. ابتدا پشینه‌ی پزشکی فرد و ریسک فاکتورهای سرطان مثانه بررسی شده و معاینه‌ی لگنی انجام می‌شود. با توجه به نتایج به دست آمده آزمایش‌‌های تشخیصی توسط پزشک کلیه و مجاری ادراری و تناسلی درخواست داده می‌شوند. آزمایشات مختلفی وجود دارد که در تایید تشخیص، تعیین محل تومور، بررسی متاستاز و انتخاب بهترین گزینه‌ی درمانی به پزشکان کمک می‌کنند. بیوپسی یا نمونه برداری بافتی مطمئن‌ترین روش تشخیص در بسیاری از انواع سرطان‌هاست. در بیوپسی، پزشک یک نمونه‌ی کوچک از بافت را جهت بررسی به آزمایشگاه می‌فرستد. اگر بیوپسی امکان پذیر نباشد، پزشک آزمایشات دیگری را بر اساس نوع سرطان، علائم و نشانه‌های فرد، سن بیمار، سلامت عمومی بیمار و نتایج آزمایشات قبلی، پیشنهاد می‌دهد.

آزمایشات تشخیصی سرطان مثانه به شرح زیر هستند:

آزمایش ادرار

در صورت مشاهده‌ی خون توسط فرد، پزشک آزمایش سیتولوژی ادرار را درخواست می‌دهد. سیتولوژی ادرار اغلب شامل نمونه‌ی ادرار تصادفیست که وجود سلول‌های توموری را بررسی می‌کند. نمونه‌ی ادرار جهت بررسی سیتولوژی را می‌توان از طریق سیستوسکوپی نیز تهیه کرد. آزمایش کشت ادرار برای بررسی عفونت ادراری و آزمایش نشانگر (مارکر) توموری در ادرار برای بررسی سلول‌های سرطانی نیز انجام می‌شود.

سیستوسکوپی

سیستوسکوپی روش تشخیص استاندارد سرطان مثانه است. در این روش پزشک با استفاده از یک لوله‌ی نازک و انعطاف پذیر که انتهای آن دوربین و پروژکتور کوچکی قرار دارد، به نام سیستوسکوپ، درون مثانه را بررسی می‌کند. سیستوسکوپی نیاز به بیهوشی ندارد و در مطب پزشک قابل انجام است. سیستوسکوپی وجود توده در مثانه را تشخیص می‌دهد و نیاز به بیوپسی یا جراحی را تعیین می‌کند.

بیوپسی یا برداشتن تومور مثانه از طریق پیشابراه (TURBT)

اگر طی سیستوسکوپی بافت غیرطبیعی در مثانه پیدا شود، پزشک مقدار کمی از بافت را برای آزمایش برمی‌دارد. این عمل برداشتن تومور مثانه از طریق پیشابراه یا TURBT نامیده می‌شود. طی TURBT، پزشک تومور و نمونه‌ای از عضله مثانه که به تومور نزدیک است را برمی‌دارد. TURBT می‌تواند برای تشخیص سرطان مثانه استفاده شود و نوع تومور را تشخیص دهد، همچنین به عنوان درمان تومور تهاجمی غیر عضلانی نیز استفاده می‌شود.

پیلوگرام یا اوروگرافی داخل وریدی (IVP)

این روش تصویربرداری، شامل تزریق رنگ به داخل وریدها است. سپس این رنگ در کلیه‌ها فیلتر شده و وارد سیستم ادراری می‌شود. این رنگ خاصیت ظاهر شدن در عکس اشعه‌ی ایکس را دارد. سپس از سیستم ادراری عکس اشعه‌ی ایکس گرفته می‌شود تا موقعیت تومور مشخص شود.

پیلوگرام رتروگراد (اوروگرافی صعودی)

طی این روش، پزشک یک لوله‌ی نازک (کاتتر) را به مجرای پیشابراه و مثانه وارد می‌کند. سپس از طریق کاتتر رنگ را به داخل پیشابراه و مثانه تزریق می‌کند. اگر در دستگاه ادراری تومور وجود داشته باشد مشخص می‌شود.

سایر آزمایشات تصویربرداری به تشخیص محل تومور، حدود و اندازه‌ی آن و متاستاز به سایر اندام‌‌ها کمک می‌کنند. مانند:

• سی تی اسکن (CT scan)
• ام آر آی (MRI)
• پت اسکن (PET scan)
• سونوگرافی
• عکس اشعه‌ی ایکس از قفسه‌ی سینه که این عکس متاستاز سرطان مثانه به ریه‌ها را نشان می‌دهد.
• اسکن استخوان که با استفاده از آن می‌توان متاستاز کارسینوم مثانه به استخوان‌‌‌ها را تشخیص داد.

درمان سرطان مثانه

در این بخش انواع درمان‌های استاندارد سرطان مثانه را توضیح می‌دهیم.

عمل جراحی

با عمل جراحی تومور و برخی بافت‌های سالم اطراف حذف می‌شوند. انواع مختلف عمل جراحی برای درمان سرطان مثانه وجود دارد که بر اساس مرحله و درجه‌ی بیماری بهترین روش انتخاب می‌شود. گزینه‌های جراحی درمان سرطان مثانه عبارتند از:

برداشتن تومور مثانه از طریق پیشابراه یا میزراه (TURBT)

این روش برای تشخیص، مرحله بندی و همچنین درمان تومور مثانه استفاده می‌شود. طی TURBT جراح سیستوسکوپ را از طریق مجرای ادراری وارد مثانه می‌کند سپس با استفاده از نوعی ابزار مانند یک حلقه سیم کوچک، لیزر یا فولگوراسیون (انهدام نسوج با برق دارای انرژی بالا) تومور را از بین می‌برد. قبل از شروع عمل، برای جلوگیری از احساس درد بیمار بیهوشی می‌شود. TURBT در افراد مبتلا به سرطان مثانه غیر تهاجمی قادر به برداشت تومور می‌باشد اما ممکن است دیگر درمان‌‌های تکمیلی مانند شیمی درمانی و رادیوتراپی نیز برای حذف کامل سلول‌های سرطانی لازم باشد.

سیستکتومی کامل و برداشت گره لنفاوی

سیستکتومی کامل به معنای حذف کامل مثانه و بافت‌ها و ارگان‌های اطراف آن است. در مردان، پروستات و مجرای ادرار نیز ممکن است برداشته شود. در زنان رحم، لوله‌های فالوپ (لوله‌های رحمی)، تخمدان‌ها و بخشی از واژن نیز ممکن است برداشته شود. در تمام بیماران، گره‌های لنفاوی لگن نیز برداشته می‌شوند. در برخی سرطان‌های خاص که بیش از حد پیشرفته نیستند، عمل جراحی سیستکتومی جزئی انجام می‌شود.

عمل جراحی سیستکتومی لاپاروسکوپیک یا روباتیک

در این روش جراح به جای ایجاد یک برش بزرگ برای دسترسی به مثانه، برش کوچکی ایجاد می‌کند سپس از ابزار تلسکوپی و رباتیک برای حذف مثانه و بافت‌‌های اطراف استفاده می‌کند. این عمل جراحی به یک جراح با‌تجربه نیاز دارد. اگر مثانه برداشته شود، پزشک باید روش جدیدی برای انتقال ادرار به خارج از بدن ایجاد کند، به این منظور از روده‌ی کوچک یا روده‌ی بزرگ برای منحرف کردن مسیر ادرار به سطح شکم (استومی یا استوما) استفاده می‌کند به طوری که یک انتهای روده به مجاری ادراری و انتهای دیگر به سطح پوست شکم متصل است.

پس از عمل جهت جمع آوری و تخلیه‌ی ادرار، بیمار باید کیسه‌ی ادراری را به استومی وصل کند. روش دیگری برای خروج ادرار وجود دارد، جراح با استفاده از روده‌ی کوچک یا روده‌ی بزرگ، مخزنی برای ذخیره ادرار ایجاد می‌کند، این کیسه که مثانه‌ی نوین نامیده می‌شود، در داخل بدن قرار دارد. با این روش، بیمار به کیسه‌ی ادرار متصل به خارج از بدن (اوستومی) نیاز ندارد. بیمار چندین بار در روز با استفاده از یک کاتتر مثانه‌ی نوین را تخلیه می‌کند. از عوارض عمل سیستکتومی می‌توان به طولانی شدن دوره‌ی بهبودی، عفونت،‌خونریزی، ناراحتی پس از جراحی، عدم تخلیه‌ی کامل ادرار، اختلال نعوظ، آسیب اعصاب لگن، از دست دادن احساس جنسی و ارگاسم در مردان و زنان اشاره کرد. اغلب این مشکلات را می‌توان با دارو یا جراحی بهبود بخشید.

درمان دارویی

درمان سیستمیک، استفاده از دارو‌های داخل وریدی (IV) و قرص یا کپسول خوراکی برای تخریب سلول‌های سرطانی است. انواع درمان‌های سیستمیک مورد استفاده برای درمان سرطان مثانه عبارتند از: شیمی درمانی، ایمونوتراپی و درمان هدفمند. هر فرد نوعی از درمان را استفاده می‌کند و این روش‌ها همراه‌ با درمان جراحی نیز استفاده می‌شوند.

شیمی درمانی

دو نوع شیمی درمانی برای درمان سرطان مثانه وجود دارد. یکی از روش‌‌ها، شیمی درمانی درون مثانه‌ای یا شیمی درمانی موضعی است که معمولا توسط متخصص ارولوژی انجام می‌شود. داروی شیمی درمانی به وسیله‌ی کاتتر و از طریق مجرای ادرار به داخل مثانه وارد می‌شود. شیمی درمانی موضعی تنها سلول‌های توموری سطحی را که با داروی مورد استفاده در تماس هستند، از بین می‌برد و نمی‌تواند سلول‌های توموری عمقی در دیواره‌ی مثانه یا سلول‌های متاستازی به اندام‌های دیگر را از بین ببرد. داروهای رایج مورد استفاده در شیمی درمانی درون مثانه‌ای شامل میتومایسین سی (Mitomycin-C)، جمسیتابین (Gemcitabine)، تیوتپا (Thiotepa)، سیس پلاتین (Cisplatin)، دوکسوروبیسین (Doxorubicin) و والروبیسین (Valrubicin) هستند.

روش شایع‌تر شیمی درمانی، نوع سیستمیک آن است که علاوه بر سلول‌‌های سرطانی مثانه، سلول‌های متاستازی به دیگر نقاط بدن را نیز از بین می‌برد. داروهای رایج مورد استفاده در شیمی درمانی سیستمیک شامل سیس پلاتین، جمسیتابین، کربوپلاتین و MVAC هستند. معمولا ترکیبی از چند دارو بهتر از یک دارو به تنهایی عمل می‌کند. شیمی درمانی معمولا قبل از عمل جراحی مثانه به کار برده می‌شود تا شانس درمان کامل سرطان بالاتر رود.

عوارض جانبی شیمی درمانی به دوز مورد استفاده بستگی دارد و در هر فرد متفاوت است، اما می‌تواند شامل خستگی، عفونت، تهوع و استفراغ، ریزش مو، از دست دادن اشتها و اسهال باشد. این عوارض پس از درمان به پایان می‌رسند.

ایمونوتراپی

ایمنی درمانی یا درمان زیست شناختی، به گونه‌ای طراحی شده تا سلول‌های دفاعی بدن را برای مبارزه با سلول‌‌های سرطانی تحریک کند. طی ایمونوتراپی، مواد ساخته شده در آزمایشگاه یا سلول‌های طبیعی بدن با هدف بهبود یا بازگرداندن عملکرد سیستم ایمنی، در بدن فعال می‌شوند.

دو روش ایمنی درمانی به صورت موضعی (داخل مثانه‌ای) و سیستمیک است. طی ایمنی درمانی موضعی باکتری ضعیفی به نام ب ث ژ (BCG) که باعث سل می‌شود،‌ به طور مستقیم از طریق کاتتر به مثانه وارد می‌شود. BCG می‌تواند باعث ایجاد علائم شبیه آنفولانزا مانند تب خفیف، لرز، خستگی، احساس سوزش در مثانه و خونریزی از مثانه شود.

اینترفرون نیز ماده‌ی دیگری است که در ایمونوتراپی موضعی همراه با ب ث ژ مورد استفاده قرار می‌گیرد. ایمنی درمانی سیستمیک برای درمان کارسینوم اوروتلیال پیشرفته یا متاستاتیک کاربرد دارد و داروهایی مانند آتزولیزوماب (Atezolizumab)، نیوولوماب (Nivolumab)، آولوماب (Avelumab)، دوروالوماب (Durvalumab) و پمبرولیزوماب (Pembrolizumab) مورد استفاده برای ایمونوتراپی سیستمیک هستند. انواع مختلف ایمونوتراپی می‌تواند عوارض مختلفی را ایجاد کند. عوارض جانبی رایج شامل واکنش‌های پوستی، علائم شبیه آنفولانزا، اسهال و تغییرات وزن است.

درمان هدفمند

درمان هدفمند نوعی روش درمانی است که ژن، پروتئین یا بافت سرطانی را مورد هدف قرار می‌دهد و رشد و گسترش آن‌ها را محدود می‌کند اما آسیبی به بافت‌‌های سالم بدن وارد نمی‌کند. درمان هدفمند در افراد مبتلا به کارسینوم اوروتلیال پیشرفته یا متاستاتیک کاربرد دارد. اردافیتینیب (Erdafitinib) داروی خوراکی مورد استفاده برای درمان هدفمند سرطان مثانه است. عوارض جانبی رایج شامل افزایش سطح فسفات، زخم‌های دهانی، احساس خستگی، تغییر عملکرد کلیه، اسهال، خشکی دهان، جدا شدن ناخن از بستر آن یا ضعیف شدن ناخن، تغییر در عملکرد کبد، کاهش سدیم خون، کاهش اشتها، تغییر در احساس طعم و مزه، کاهش گلبول‌های قرمز (کم خونی)، خشکی پوست، خشکی چشم و ریزش مو است.

اردافیتینیب همچنین ممکن است مشکلات نادر اما جدی چشمی، از جمله رتینوپاتی مرکزی یا جداشدگی اپیتلیال رنگدانه‌ای شبکیه (CSR / RPED) را ایجاد کند، که می‌تواند باعث نقص میدان دید شود.

پرتو درمانی

شامل استفاده از پرتوهای پر انرژی برای از بین بردن سلول‌های سرطانی است. پزشک متخصص پرتو درمانی سرطان، متخصص رادیولوژیست انکولوژیست نامیده می‌شود. پرتو درمانی در ترکیب با شیمی درمانی برای درمان سرطان مثانه در موارد زیر استفاده می‌شود:

• برای از بین بردن سلول سرطانی باقی مانده پس از TURBT، بنابراین لازم نیست تمام یا بخشی از مثانه برداشته شود.
• برای از بین بردن علائم ناشی از تومور، مانند درد، خونریزی یا انسداد.
• برای درمان متاستاز در یک ناحیه، مانند مغز یا استخوان.

عوارض جانبی پرتودرمانی شامل:

• خستگی
• واکنش خفیف پوستی
• کاهش حرکات روده‌ای
• تحریک مثانه
• نیاز به دفع ادرار در طول دوره‌ی درمان
• خونریزی از مثانه یا راست روده

سرطان بر کیفیت زندگی فرد تاثیرات به‌سزایی دارد لذا درمان‌‌های حمایتی و تسکین دهنده در افراد مبتلا به سرطان از ارکان اساسی درمان می‌باشد. درمان‌های تسکین دهنده به طور گسترده‌ای متفاوت بوده و اغلب شامل دارودرمانی، تغییرات تغذیه‌ای، تکنیک‌های آرام سازی و حمایت‌های روانی هستند.