به گزارش شفا آنلاين،زردي
از مشکلات بسيار شايع دوره نوزادي است. درباره اينکه چرا اغلب نوزادان به
اين بيماري مبتلا ميشوند، با دکتر نگار سجاديان، فوقتخصص نوزادان و رييس
بخش NICU بيمارستان شريعتي گفت‌وگو كرده‌ايم.
چرا زردي در نوزاد به وجود ميآيد؟
زردي
در اثر تجمع رنگدانه بيليروبين در پوست ايجاد مي‌شود. منبع توليد
بيليروبين هم شکسته شدن گلبولهاي قرمز و متابوليسم هموگلوبين در بدن است.
به عبارتي بيليروبين بهدليل مرگ گلبولهاي قرمز خون در بدن ايجاد
مي‌شود. در دوره جنيني، جفت و مادر مسئول دفع بيليروبين از خون جنين هستند
ولي بعد از تولد، کبد و سيستم صفراوي نوزاد بايد بهطور مستقل دفع اين
ماده را به عهده بگيرد. چنانچه بين توليد بيليروبين و دفع آن از سيستم
صفراوي تعادل وجود نداشته باشد، رنگدانه اضافي بيليروبين در پوست افزايش
مي‌يابد و رنگ نوزاد زرد مي‌شود اما بايد بدانيد ما در بدن دو نوع
بيليروبين داريم؛ بيليروبيني که از متابوليسم هموگلوبين ايجاد مي‌شود،
بيليروبين غيرمستقيم نام دارد و بايد در کبد به بيليروبين مستقيم تبديل
شود تا به‌راحتي از طريق سيستم صفراوي در رودهها قابل دفع باشد.
يعني دو نوع زردي داريم که هرکدام با ديگري متفاوت است؟
بله،
يک نوع زردي در اثر تجمع بيليروبين غيرمستقيم در بدن ايجاد مي‌شود که
براي سيستم عصبي مرکزي خطر دارد. يک نوع زردي هم ناشي از افزايش بيليروبين
مستقيم است که براي سيستم عصبي مرکزي مضر نيست ولي ميتواند نشانه وجود
بيماريهايي باشد. البته اين نکته را هم از قلم نيندازيم که يک زردي
فيزيولوژيک يا طبيعي هم داريم که معمولا خودبخود رفع مي‌شود و خطري به
دنبال ندارد.
چه عواملي نوزاد را مستعد ابتلا به زردي ميکند؟
علل
مختلفي مانند ناسازگاريهاي خوني مادر و نوزاد، عفونتهاي مادرزادي يا
عفونتهاي بعد از تولد، بيماريهاي متابوليک، زردي مربوط به شير مادر،
کمکاري تيروييد و انسداد دستگاه گوارش و....
به جز آزمايش از چه راهي ميتوان متوجه زردي نوزاد شد؟
اولين
شواهد زردي را ميتوان با چشم و فشار دادن پوست نوزاد مشاهده کرد. زردي
نوزاد ابتدا از چشمها و سر شروع و به تنه، شکم و پاها گسترش مي‌يابد.
بهطور تقريبي چنانچه فقط صورت نوزاد زرد باشد، سطح بيليروبين کل خون او
5ميليگرم در دسيليتر، اگر شکم هم زرد شده باشد احتمالا ميزان بيليروبين
سرمي او 14 ميليگرم در دسيليتر و چنانچه کف پاي نوزاد هم زرد باشد، سطح
بيليروبين کل خون او حدود 20 ميليگرم در دسيليتر است اما با معاينه به
تنهايي نميتوان ميزان سرمي بيليروبين خون را به دقت سنجيد و بايد با
نمونهگيري خون و اندازهگيري بيليروبين در آن، سطح دقيق اين ماده را براي
انجام اقدام‌هاي درماني به دست آورد.
بعضي مادربزرگها ميگويند که شير مادر از نظر طبع، گرم است و همين باعث ايجاد زردي در نوزاد مي‌شود. آيا اين مطلب ريشه علمي دارد؟
در
30-10درصد موارد خاص، علت زردي تغذيه با شير مادر است. اين زردي از دومين
هفته عمر شروع مي‌شود و ممکن است تا 12-10 هفته ادامه داشته باشد. اما در
اغلب اين موارد، ميزان زردي به حدي بالا نيست که باعث ايجاد عوارض عصبي در
نوزاد شود. علت اين زردي وجود
آنزيمي در شير مادر است که باعث شکسته‌شدن بيليروبين مستقيم به غيرمستقيم
مي‌شود. بيليروبين غيرمستقيم هم از روده جذب و باعث افزايش زردي مي‌شود.
در اين موارد نبايد شير مادر قطع شود مگر اينکه سطح بيليروبين خون بسيار
افزايش يابد و به تعويض خون نياز باشد. در اين صورت ميتوان علاوه بر
فتوتراپي(نوردرماني)، شير مادر را به مدت 2-1 روز قطع و مجددا آن را شروع
کرد. در مواردي که سطح بيليروبين خون در سطوح خطرناک نباشد، استفاده از
فتوتراپي و تغذيه مکرر با شير مادر کافي است.
آيا تمام نوزاداني که به زردي مبتلا ميشوند بايد در بيمارستان بستري شوند؟
نه،
فقط در صورتي که سطح بيليروبين خون با توجه به سن نوزاد، سن بارداري و
شرايط باليني او در حدي باشد که احتمال بروز عوارض عصبي وجود داشته باشد،
استفاده از فتوتراپي يا نوردرماني براي جلوگيري از افزايش بيليروبين و
کاهش آن لازم است. چنانچه زردي نوزاد از خطرساز باشد، ممکن است تعويض خون
انجام شود. در صورتي که شدت زردي کمتر باشد، نوزاد تحت فتوتراپي قرار
ميگيرد و مجدد ظرف 24-12 ساعت بعد، ميزان بيليروبين خونش را اندازه
مي‌گيرند تا موثربودن درمان بررسي شود.
آيا اجاره دستگاههاي فتوتراپي و استفاده از آن در منزل کار درستي است؟
گاهي
فتوتراپي در منزل ميتواند براي نوزاد سالم و رسيده موثر باشد ولي در
صورتي که سطح بيليروبين نوزاد بالا باشد، نبايد او را در منزل تحت
فتوتراپي قرار داد. علاوه بر اين، احتمال ايجاد کم آبي، زخم قرنيه، از دست
دادن وزن، اختلال در درجه حرارت، کاهش ناکافي بيليروبين از عوارض فتوتراپي
در منزل است. در ضمن لامپهايي که براي فتوتراپي در منزل استفاده مي‌شود،
ممکن است مقدار کافي اشعه براي کاهش بيليروبين در مقايسه با لامپهاي
بيمارستاني نداشته باشد.
درمانهاي خانگي موثرند؟
از
قديم‌الايام شير خشت و ترنجبين براي درمان زردي نوزادي استفاده ميشده است
اما چنين ترکيب‌هايي بايد با نظارت پزشک و پايش ميزان زردي به كار رود
زيرا احتمال ايجاد اسهال و کمآبي متعاقب آن براي نوزاد وجود دارد،
بنابراين استفاده خودسرانه از اين مواد باعث وخامت وضع نوزاد خواهد شد.
همچنين در صورت وجود زردي در نوزاد، مصرف آبقند توصيه نميشود چون آبقند
باعث تشديد زردي و کاهش کالري دريافتي او مي‌شود. در صورتي که شير مادر
براي تغذيه نوزاد کافي نباشد و نوزاد تحت فتوتراپي دچار کم آبي شود،
ميتوان تا زماني که زردي و کمبود شير مادر مرتفع شود، بهطور موقت از شير
خشک استفاده کرد.
در
صورتي که زردي نوزاد بنا به نظر پزشک به درمان با فتوتراپي يا تعويض خون
نياز داشته باشد و خانواده اصرار به تداوم درمانهاي خانگي داشته باشند،
بيليروبين غيرمستقيم روي سيستم عصبي مرکزي تجمع پيدا ميکند و باعث بروز
عوارض عصبي- حرکتي- شناختي در نوزاد مي‌شود که خود را به‌صورت بيحالي،
تغذيه ضعيف، تشنج در مراحل اول و گاهي مرگ نشان مي‌دهد. در موارد مزمن،
عوارضي همچون اختلال‌هاي حرکتي، تکلم، عقبماندگي ذهني، کمشنوايي، انحراف
چشمها و نداشتن تعادل در حرکت کودک بر جا خواهد گذاشت که مادامالعمر با
او ميماند.
سلامت
