گرم مزاج هستید یا سرد مزاج؟

 شاید وقتی این اسم‌ها را می‌خوانید با خود بگویید كه مزاج افراد دارای دو خصوصیت گرم و سرد است و چه ارتباطی به صفرا، سودا، خون و بلغم دارد، اما باید بدانید نام‌های گفته شده اخلاط چهارگانه بدن ما هستند كه اگر تعادل آنها برهم خورد علائمی چون سنگینی، غلظت خون و افزایش حرارت بدن بروز كرده و فرد را دچار كسالت، سستی، خواب‌آلودگی، سردرد و كند‌ذهنی می‌كند. این اخلاط خصوصیات سرد و گرم داشته و در بدن جایگاه مشخصی دارند. سودا در طحال، صفرا در كیسه صفراوی، خون در كبد و بلغم در لنف‌های سراسر بدن جای گرفته‌اند. خوب است بدانید مزاج صفراوی خصوصیت آتش دارد و گرم و خشك است. مزاج دموی (خون) ماهیت هوا دارد و گرم و تر است. مزاج بلغمی خصوصیت آب دارد و سرد و تر و مزاج سوداوی ماهیت خاك دارد و سرد و خشك است. اگر در افراد دو مزاج بلغمی و سوداوی غالب باشد طبع بدن سرد و اگر دو مزاج دموی و صفراوی غالب باشد طبع بدن گرم است. گرم مزاجیم یا سرد مزاج؟ قبل از پاسخ به این پرسش لازم است بدانید پایه اصلی طب سنتی برخلاف طب مدرن امروزی بر اساس شناخت نوع مزاج و طبیعت انسان بوده و برهمین اصل خوراكی‌هایی تجویز می‌شود كه بتواند مزاج را متعادل و علائم بیماری را التیام بخشد البته این را هم بدانید در به‌كارگیری طب سنتی نباید افراط و تفریط كرد، چرا كه در هر صورت بشر برای درمان بیماری‌های حاد و سخت نیاز به طب مدرن و داروهای شیمیایی و جدید آن دارد، اما تحقیقات نشان داده است طب سنتی در مقایسه با طب امروزی اثرگذاری بیشتری در التیام و درمان بیماری‌های مزمن، ویروسی و اختلالات گوارشی دارد. اما بر اساس چه خصوصیاتی ماهیت مزاجی‌مان را بشناسیم؟ بیشتر كسانی كه رنگ پوستشان سفید است سرد مزاج هستند. در سرمای زمستان براحتی گرم نمی‌شوند. خواب را به فعالیت روزانه ترجیح می‌دهند. بیشتر آنها كم‌حوصله و بی‌حال بوده و از كمبود انرژی رنج می‌برند. درونگرا بوده و در محاورات احساسات خود را بروز نمی‌دهند و كمتر عصبی می‌شوند و بیشتر عصبانی می‌كنند‌! نبض آنها آرام می‌زند و عروق خونی‌شان باریك است. مستعد ابتلا به پاركینسون، MS، سوزش و نفخ معده، سرگیجه، تهوع و سردرد هستند. اما افراد گرم مزاج، پرانرژی، چالاك، زرنگ و زودفهم هستند. رنگ پوست آنها اغلب سرخ و تیره است و رگ‌هایشان نمایان. برونگرا بوده و در محاورات سرعت در سخن گفتن و پیوستگی گفتار دارند و سریع احساساتشان را بروز می‌دهند. گرمای تابستان برایشان زجرآور است و عطش زیادی دارند. این افراد به دلیل ضربان‌ قوی قلب، اندام‌های پرخون، محرك و فعالی دارند. غذای دو مزاج گرم و سرد بدن هر كسی با دریافت یكسری غذاها واكنش مخصوصی را از خود نشان می‌دهد. مثلا شنیده‌اید كه می‌گویند فلان كس با خوردن یك خیار سردی‌اش می‌كند و دیگری با مصرف یك مویز گرمی‌اش می‌كند. این همان ارتباط میان نوع غذاها با ماهیت مزاج ماست كه اگر رعایت نشود اثرات ناگوار گرمی و سردی در غالب علائم بیماری بروز می‌كند. به همین دلیل هم سالخوردگان گرم و سرد چشیده روزگار ما همیشه به رعایت توازن میان انواع خوراكی‌ها توجه كرده‌اند و از قدیم غذاها و نوشیدنی‌هایی چون دوغ با كاكوتی، باقلا با گلپر، آبگوشت با آویشن، ماهی با گردو و فلفل، برنج با زیره، پنیر با گردو، گوشت با سماق، ماست با نعناع، كاهو با سكنجبین یا كله پاچه با دارچین را با یكدیگر مناسب می‌دانسته‌اند. اما كدام غذاها گرم و كدام‌یك سرد است؟ به گفته متخصصان طب سنتی گوشت گوسفند، شتر، بوقلمون، مرغابی، انواع شیرینی‌ها، كشمش، خرما، عسل، ارده، انجیر، انگور، موز، خرمالو، خربزه، گردو، نمك، روغن، هل، تخم‌مرغ، نان گندم، اغلب ادویه‌جات و غذاهای فرآوری شده همچون سوسیس و كالباس طبع گرمی دارند، اما از غذاهای سرد می‌توان به گوشت گاو، گوساله، مرغ، ماهی، برنج، ماست، خیار، هندوانه، جو، ماش، باقلا، ذرت، زرشك، انواع لبنیات، كدو، ریواس، قارچ، تمبرهندی، گوجه‌سبز، چغاله بادام، گیلاس، كاهو، آلو، انار، سركه و آب یخ اشاره كرد. نكته جالب‌تر آن‌كه از امام صادق(ع) نقل است میوه‌ها را به صورت فصلی بخورید. چرا كه فصول سال هم طبع گرم و سرد دارند و میوه، سبزی و غذاهای آن فصل با مزاج ما هماهنگ‌تر است. این را هم بدانید زیاده‌روی در مصرف غذاهای گرم موجب تب، یبوست، جوش، بوی تند ادرار، پرفشاری خون، آشفتگی، بی‌قراری، عطش و سرگیجه می‌شود كه با مصرف غذاهای سرد می‌توان اثرات آن را تعدیل كرد، اما مصرف زیاد غذاهای سرد هم باعث دل درد، نفخ، اسهال، گرفتگی عضلات، سستی و ضعف، تكرر ادرار، روماتیسم، دست و پای سرد و ترشح زیاد بزاق می‌شود. غذاهای مناسب مزاج‌های چهارگانه اما پرسش اصلی آن‌كه متخصصان چه رژیمی را برای مزاج‌های چهارگانه مناسب دانسته‌اند؟ مزاج صفراوی‌ها گرم و خشك است و افراد با این مزاج پوست خشك، موهایی مجعد و رنگ زردی دارند. یبوست، ادرار تیره، كم‌اشتهایی، عطش، تلخ‌شدن دهان، سردرد، سرگیجه و دیدن خواب‌های ترسناك از نشانه‌های مزاج صفراوی است. غذاهای چرب و سنگین صفرا را زیاد كرده و مصرف غذاهای سرد توصیه می‌شود. مزاج دموی‌ها گرم و تر است و تعادل آن به تركیبات شیمیایی موجود در خون مربوط می‌شود. افراد با این مزاج پوست مرطوب با منافذ باز دارند و پرمو و پراشتها هستند. افزایش این مزاج موجب سنگینی، شیرین شدن دهان، قرمزی زبان و سرخی پوست می‌شود. پرخوری بر حالت دموی مزاج می‌افزاید و استفاده از غذاهای سرد، میانه‌روی در خوردن و نوشیدن زیاد آب رقیقی خون را زیاد و از حرارت بدن می‌كاهد. مزاج سوداوی‌ها سرد و خشك و سنگین‌ترین مزاج است. پوست این افراد خشك و تیره و مزه دهانشان شور یا ترش است. زیادی این مزاج فرد را دلتنگ، بی‌حوصله و افسرده می‌كند و اگر به تعادل نرسد اختلالات روحی ظاهر می‌شود. غذاهای مانده، بیات، نمك‌سود و دودی، سودا را زیاد می‌كند و خوردن یخ و مصرف غذاهای فرآوری و سرخ شده برای این افراد مضر بوده، اما غذاهای گرم توصیه می‌شود. مزاج بلغمی‌ها سرد و تر است.پوست این افراد سرد و نرم بوده و موها صاف و كم‌پشت و ریزش و پیدایش موی سفید پیش از موعد در آنها شایع است.غذاهای سردی بخش همچون لبنیات، ترشی و سركه بلغم را زیاد می‌كند و بهترین غذا برای این مزاج غذاهای گرم است.