پیشگیری از سرطان پستان

به گزارش شفا آنلاين، سرطان پستان یکی از شایعترین و نگران کننده ترین مشکلات بهداشتی زنان در دنیاست و بروز و مرگ و میر این بیماری در چند دهه اخیر دستخوش تغییرات زیادی شده است. اگر چه میزان بروز این بیماری در کشورهای توسعه یافته همواره بیشتر از کشورهای در حال توسعه بوده است، لیکن این روند افزایش بروز را در کشورهای در حال توسعه نیز شاهد بوده‌ایم و انتظار می‌رود بار بیماری در آینده در کشورهای در حال توسعه افزایش یابد . مطابق گزارش انجمن سرطان امریکا، شانس ابتلا به سرطان پستان تهاجمی در طول زندگی یک زن اندکی کمتر از یک از هر 8 نفر (12درصد) است حال آنکه احتمال اینکه این سرطان علت مرگ یک خانم باشد،یک1 در 35 (حدود 3درصد) برآورد شده است. مرگ و میر پایین علیرغم بروز افزاینده این بیماری تأکیدی بر اهمیت تشخیص زودرس با غربالگری و دریافت به موقع اقدامات تشخیصی و درمانی در افزایش طول عمر بیماران می باشد. بر اساس گزارش نظام ثبت سرطان ایران در سال 1388، سرطان پستان شایعترین سرطان بانوان شناخته شده است. طبق این گزارش تعداد 7582 مورد سرطان پستان در زنان ایرانی شناسایی شده که  گروه سنی اصلی آنان 55-50 سال بود. میزان بروز سنی استاندارد شده برابر 25.28 در صد هزار زن گزارش شده است. البته باید توجه داشت که تعداد گزارش شده، در واقع موارد مشاهده شده است و با در نظر گرفتن محدودیت پوشش دهی کامل ثبت سرطان، تعداد مورد انتظار بیماران جدید در جامعه حدود 8 تا 10 هزار مورد در سال برآورد می‌شود. در مطالعه‌ای که بر روی بیماران ثبت شده در بین سالهای 85 – 1380 در نظام ثبت سرطان انجام شده است، میزان بقای کلی 5 ساله این سرطان 71درصد گزارش شده است. در این بیماری، پیشگیری سطح اول که مبتنی بر شناخت عوامل خطرساز و جلوگیری از ایجاد بیماری است غالبا امکانپذیر نیست، زیرا عوامل خطرساز اصلی شناخته شده اغلب قابل تغییر نیستند. اقدامات کنترلی اصلی در این بیماری بر اساس پیشگیری سطح دوم یعنی شناخت زودرس بیماری تحت بالینی است. در کشورهای مختلف تلاش شده که با سه روش غربالگری یعنی خودآزمایی پستان توسط فرد، معاینات دوره ای توسط پزشک و انجام ماموگرافی، سرطان پستان را در مراحل زودرس تشخیص دهند: 1. خودآزمایی پستان، معاینه پستان توسط خود فرد است. این معاینه برای هر زن و در هر سنی قابل اجراست. در انجام خودآزمایی فرد باید با علایم سرطان پستان آشنایی کامل داشته باشد و به محض مشاهده هر گونه تغییر یا علائم جدیدی، موضوع را فوراً به پزشک اطلاع دهد. لازم به ذکر است که معاینه ماهانه توسط فرد نمی تواند جایگزین معاینه بالینی توسط پزشک یا ماموگرافی شود. 2. معاینه بالینی توسط پزشک: تمام زنان بالای سن 20 سال باید سالانه توسط پزشک جراح معاینه شوند. اگر یکی از عوامل خطر برای سرطان پستان وجود داشته باشند یا در صورت صلاحدید پزشک، باید معاینه هر 6 ماه یکبار تکرار شود.  3. ماموگرافی: معمولاً انجام یک ماموگرافی پایه در خانم‌ها از سنین 40-35 سالگی توصیه می شود و انجام ماموگرافی های بعدی منوط به نظر پزشک معالج و در نظر گرفتن شرایط هر فرد است. در حال حاضر برنامه غربالگری خاصی در ایران انجام نمی‌شود. از آنجا که برنامه ریزی و اجرای یک غربالگری منسجم در حیطه اختیارات و توان سیاستگذاران بهداشتی کشور است. لازم است با توجه به منابع و امکانات موجود، میزان بروز این سرطان، توزیع سنی آن در کشور و نیز اثربخشی روش های مختلف غربالگری، راهکار مناسبی جهت تشخیص زودرس و مقابله با این بیماری تعیین گردد. در حال حاضر اغلب متخصصان و افراد مجرب کشور بر اهمیت آموزش بهداشت و ضرورت ارتقاء سطح آگاهی جامعه در تشخیص زودرس بیماری تاکید دارند. عوامل خطر سرطان پستان: مهم: داشتن یک یا چند مورد از خصوصیات زیر الزاماً به معنی مبتلا شدن فرد به سرطان پستان نیست همانگونه که نداشتن این خصوصیات نباید موجب اطمینان دهی کاذب از ابتلا و خودداری از مراقبتهای دوره ای این عضو شود.  آشنایی با این عوامل از این نظر اهمیت دارد که داشتن چند مورد از عوامل زیر ممکن است احتمال بروز سرطان پستان را در فرد کمی افزایش دهد لذا لازم است در فواصل نزدیکتری به پزشک مراجعه داشته باشد. این عوامل به دو دسته کلی تقسیم می شوند : 1)عوامل خطر غیر قابل تغییر: 1. جنس مونث: هر دو جنس در معرض ابتلا به این بیماری هستند ولی در زنان صد بار شایع تر از مردان است. 2. سن بالا: با افزایش سن خطر بروز سرطان پستان افزایش می یابد. 3. عوامل ژنتیکی: حدود 5 تا 10 درصد سرطانهای پستان ارثی هستند و بر اثر توارث ژن معیوب ایجاد می‌شوند. 4. سابقه خانوادگی سرطان پستان در بستگان درجه اول یا دوم 5. سابقه قبلی سرطان پستان، نژاد و قومیت: در نژادهای آفریقایی و سیاه پوستان با شیوع بالاتری این بیماری مشاهده شده است. 6. سابقه بیماری های خوش خیم پستان مثل ضایعات پرولیفراتیو همراه با آتیپی 7. سابقه کارسینوم لوبولر درجا 8. بلوغ زودرس (قبل از 12 سالگی) و یائسگی دیررس (بعد از 55 سالگی) 9. سابقه قبلی رادیوتراپی قفسه سینه: سابقه قبلی رادیاسیون مثل درمان لنفوم هوچکین و نان هوچکین، به خصوص در سنین جوانی 2) عوامل خطر قابل تغییر: 1. اولین زایمان فول ترم (رسیده) بعد از 30 سالگی 2. مصرف قرص های ضد بارداری 3. مصرف هورمون جایگزین بعد از یائسگی در حال حاضر تجویز این دارو ها با نظر گرفتن شرایط هر فرد و فواید و مضرات آن صورت می‌گیرد. 4. شیردهی: اگر شیردهی مداوم تا 1.5 تا 2 سال ادامه یابد، در حد کمی باعث کاهش خطر بروز سرطان پستان می‌شود. 5. مصرف الکل: در برخی مطالعات ارتباط مصرف آن را با بروز سرطان پستان نشان داده است. 6. افزایش وزن یا چاقی بعد از یائسگی 7. فعالیت بدنی: شواهد منتشر شده IARC (International Agency for Research on Cancer) نیز موید اثر کاهنده خطر فعالیت بدنی است. برخی مطالعات نشان داده اند که فقط چند ساعت فعالیت بدنی مناسب در هفته، می تواند خطر این سرطان را تا 30درصد کاهش دهد . 8. رژیم های غذایی حاوی چربی بالا به عنوان عامل خطرساز و به عکس رژیم های حاوی میوه و سبزی زیاد به عنوان رژیم های محافظتی در برابر سرطان پستان معرفی شده اند. به نظر می رسد که یکی از مهمترین اثرات خطرساز این رژیم ها در افزایش چاقی باشد. اثر برخی عوامل خطر مانند ضد عرق ها، برخی ویتامین ها مانند گروهD، مصرف سیگار، مواد شیمیایی و آلوده کننده های محیط بخصوص اشعه های یونیزان و کار شبانه مورد اختلاف نظر است و نیاز به تحقیق بیشتر دارد. شهپر حقیقت، اپیدمیولوژیست عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات سرطان پستان جهاد دانشگاهی علوم پزشکی تهران