درد ناآگاهی و کابوس کودک‌آزاری

به گزارش شفا آنلاین،پدر خشمگین است، از صاحبخانه، از بیکاری، از دعوا با مادر، از گرانی، از ناتوانی در اداره یک خانواده چند نفره، از حال، از آینده، از همه و همه، اما کودک معنی خشم را نمی داند، بدخلقی پدر را هم نمی فهمد؛ او هنوز دلش می خواهد کودکی کند؛ شب ها کابوس می بیند و دم نمی زند. تحقیقات نشان می دهد 70 درصد کودک آزاری ها در ایران در محیط خانواده اتفاق می افتد و پدرها عامل 66 درصد کودک آزاری ها هستند، اما این پایان ماجرا نیست. دکتر سیدحسن علم الهدایی، روان شناس و استاد دانشگاه فردوسی مشهد از واقعیت تلخی پرده برمی دارد؛ این که هنوز بسیاری از خانواده های ایرانی باید و نبایدهای چگونگی رفتار با فرزندان را نمی دانند، خیلی هایشان هنوز مصادیق کودک آزاری را نمی شناسند و همین موجب می شود که آگاهانه و ناآگاهانه دست به کودک آزاری بزنند و از همه بدتر این که برای بسیاری از والدین، احترام به حقوق کودک واژه ناآشنایی است. این روان شناس که سابقه سال ها فعالیت در بخش آسیب های اجتماعی سازمان بهزیستی کشور را نیز دارد، تاکید می کند تا وقتی خانواده ها اصلاح نشوند نمی توان به پاک شدن پدیده کودک آزاری از فهرست آسیب های اجتماعی امید بست. کودک آزاری بیشتر در چه خانواده هایی اتفاق می افتد؟ مقوله کودک آزاری از زشت ترین چهره های آسیب های اجتماعی است که در برخی خانواده ها بروز پیدا می کند و این پدیده در آینده خود زمینه بروز آسیب های اجتماعی دیگری در فرد آسیب دیده را فراهم می آورد. کودک آزاری معمولا پدیده ای چند بعدی است که ریشه در عوامل متعدد روانی، اجتماعی، فرهنگی، خانوادگی و اقتصادی دارد، با این حال تحقیقات نشان داده عمدتا کودک آزاری ها در خانواده هایی که از لحاظ عاطفی، روانی، تربیتی و آموزشی دچار مشکل هستند، یعنی خانواده های پریشان، آشفته و در میان والدینی که نسبت به حقوق کودک و آینده وی بی توجه هستند، اتفاق می افتد. چه عواملی زمینه بروز کودک آزاری در خانواده را فراهم می آورد؟ عوامل متعددی در کودک آزاری ها در خانواده ها نقش دارد، ناآگاهی والدین نسبت به حقوق طبیعی و ذاتی کودک و رشد شخصیت او که در نتیجه فقر اجتماعی و فرهنگی خانواده ها ممکن است رخ دهد. اعتیاد والدین به مصرف مواد و الکل از موارد دیگر است به طوری که والدینی که دارای این ویژگی های رفتاری هستند نسبت به تربیت کودک و توجه به مشکلات او نیز دچار غفلت می شوند. روش های خشونت آمیز در روابط خانوادگی و خانواده های آشفته نیز در کودک آزاری تاثیرگذار است. انتظارهای غیرواقعی و نابه جا از کودک نیز چهره دیگری از کودک آزاری خانواده ها محسوب می شود که شاید والدین نسبت به آن حساس نباشند. بی توجهی به تفاوت های فردی و مقایسه کردن کودکان و برآورده نشدن آرزوهای والدین زمینه بروز کودک آزاری های روانی را پدید می آورد. بدسرپرستی و طلاق، دو عامل دیگری است که زمینه کودک آزاری جسمی و روانی را در خانواده ها فراهم می کند. بیکاری و فقر خانواده که مصداق آن در خانواده کودکان خیابانی و کودکان کار به وفور دیده می شود جنبه دیگری از عوامل موثر بر کودک آزاری را به تصویر می کشد. خانواده های پرجمعیت خود بستر مساعدی برای بروز کودک آزاری ها می تواند محسوب شود به طوری که بی توجهی به نیازهای کودک در این خانواده ها بیشتر دیده می شود و کودک از لحاظ تربیت روحی و جسمی حالت رها شده پیدا می کند. اعتقاد برخی والدین و مربیان به تحقیر و سرزنش نوع دیگری از کودک آزاری است که تاثیر آن بر روح و روان کودک بویژه در سال های آینده زندگی وی از تنبیه بدنی نیز بیشتر است. غفلت از بیماری های کودکان که گاه به صدمات جسمی و معلولیت تا پایان عمر در کودکان منجر می شود نیز کودک آزاری محسوب می شود. بیماری های روانی و نداشتن تعادل شخصیتی والدین و خلأ های قانونی که در رابطه با حقوق کودکان وجود دارد شرایط را برای وقوع کودک آزاری در خانواده ها فراهم می کند. والدین کودک آزار چه ویژگی های شخصیتی دارند؟ تحقیقات علمی و بررسی های انجام شده روی خانواده هایی که پدیده کودک آزاری در آنها دیده شده نشان می دهد، والدینی که اقدام به کودک آزاری کرده اند در کودکی قربانی کودک آزاری بوده اند و وقتی خودشان بزرگ می شوند شخصیت هایی پیدا می کنند که تمایل عجیبی برای کودک آزاری در آنها بویژه بین مادرها و دخترها بیشتر دیده می شود. ازدواج دوباره والدین تا چه اندازه در بروز کودک آزاری ها نقش دارد؟ همه نوع آن وجود دارد، بررسی ها نشان داده کودک آزاری از سوی نزدیکان فرد بیشتر اتفاق می افتد تا افراد بیگانه بویژه کودک آزاری های فیزیکی و جنسی که در آشنایان و نزدیکان خانوادگی مانند عمو و دایی بیشتر اتفاق افتاده است. با این حال ازدواج های دوباره که در نتیجه طلاق والدین اتفاق می افتد در وقوع کودک آزاری ها از سوی ناپدری و نامادری نقش مهمی دارد، چراکه کودک تحت سرپرستی نامادری و ناپدری قرار می گیرد و چون این دو عضو نمی توانند با یکدیگر رابطه سالم و منطقی برقرار کنند باعث کودک آزاری در جنبه های مختلف می شود. کودک آزاری ها معمولا در خانواده هایی که یکی از والدین ناپدری و نامادری است بیشتر دیده می شود. زن و مردی که به دلیل اختلافات زناشویی به زندگی مشترک خود پایان می دهند و پس از مدتی تصمیم به ازدواج دوباره می گیرند نباید فراموش کنند اگر فرزند دارند باید قبل از هر اقدامی به طور جدی شرایط روحی و روانی کودک را بسنجند و آگاهی کافی در این زمینه داشته باشند که چطور کودک را برای ورود عضوی جدید آماده کنند. متاسفانه ناسازگاری بین فرزندان و مادر یا پدر جدیدشان که در نتیجه بی توجهی به این موضوع در خانواده هایی که ازدواج مجدد در آنها اتفاق می افتد رخ می دهد، زمینه وقوع کودک آزاری از سوی ناپدری و نامادری را نیز فراهم می کند در حالی که اگر والدین قبل از ازدواج مجدد توجه به این نکات مهم را لحاظ کنند تا حد زیادی از وقوع چنین مشکلاتی پیشگیری می شود. چه کودک آزاری هایی در محیط خانواده بیشتر اتفاق می افتد؟ کودک آزاری هایی که به صورت تنبیه جسمانی و بدنی اتفاق می افتد در جامعه بیشتر دیده شده و کودک آزاری های عاطفی و روانی به صورت تحقیر و سرزنش در جایگاه بعدی قرار دارد و سرانجام کودک آزاری های جنسی در آخرین جایگاه رتبه بندی شده است. پدرها بیشتر کودک آزاری می کنند یا مادرها؟ گزارش ها نشان می دهد در 66 درصد موارد مردان عامل کودک آزاری بوده اند. همچنین تحقیقات نشان می دهد به طور متوسط 70 درصد کودک آزاری ها در خانواده ها اتفاق می افتد و چهار تا چهارده ساله ها بیشترین قربانیان کودک آزاری هستند. همچنین 25 درصد کودک آزاری ها در خانواده های طلاق اتفاق می افتد. اختلاف زوجین تا چه اندازه در کودک آزاری آنها نقش دارد؟ وقتی زندگی پریشان باشد و طلاق عاطفی بین زوجین ایجاد شده باشد برخوردهای منفی پنج برابر برخوردهای مثبت اتفاق می افتد، در این شرایط است که کودک می بیند که پدر و مادرش با یکدیگر دچار نزاع و تنش هستند، درگیری های فیزیکی تمامی ندارد و بددهانی، عیب جویی، سرزنش و تحقیر کردن هر یک از والدین از سوی دیگری سرانجام موجب می شود که کودک از لحاظ روانی و روحی دچار آسیب های جدی شود. در این شرایط برخی کودکان که در اصطلاح تودار هستند ممکن است این شرایط را تحمل کنند و در قالب آسیب اجتماعی دیگری آن را بروز دهند و گاه ممکن است به فرار کودک از خانه بینجامد. آیا تحصیلات و سطح سواد در کودک آزار شدن والدین تاثیرگذار است؟ این که فرد تحصیلکرده باشد، با این که آگاهی لازم را برای تربیت فرزند داشته باشد فرقی دارد. گاه ممکن است پدر استاد مکانیک باشد، اما باید و نبایدهای تربیت کودک را نداند. پس والدینی می توانند در جلوگیری از وقوع کودک آزاری موثر عمل کنند که مهارت تربیت کودک و چگونگی رفتار با وی را آموخته باشند. آیا می توان از وقوع کودک آزاری در خانواده ها پیشگیری کرد؟ بله قطعا. تمام عواملی که به عنوان عوامل وقوع کودک آزاری در بالا به آنها اشاره شد می تواند به شرط رعایت والدین، نقش بازدارندگی از کودک آزاری را در خانواده ها ایفا کند. وضع قوانین مناسب حمایت از کودک، آشنایی مربیان و والدین با حقوق کودک و مصادیق کودک آزاری، همکاری با دستگاه های متولی حمایت از حقوق کودک مانند بهزیستی و طرح اورژانس اجتماعی (123)، آگاهی خانواده ها نسبت به پیامدهای روحی و روانی و اجتماعی ناشی از کودک آزاری، توسعه مهدهای کودک در نقاط محروم و حمایت از کودکان کارو خیابان از سوی نهادهای متولی همگی سرانجام می تواند به بهبود آگاهی های خانواده و جامعه در حمایت از حقوق کودکان ایرانی منجر شود. ک / ف س جام جم