ماده ی یک قانون بیمه، مصوب 1316 هجری خورشیدی، بیمه را
پیمانی می داند که به موجب آن یک طرف تعهد می کند در برابر پرداخت وجه یا
وجوهی، ازطرف دیگر در صورت بروز حادثه و رویدادی ناخواسته، خسارت وارده بر
او را جبران کرده یا وجه معینی بپردازد. متعهد را بیمه گر، طرف تعهد را
بیمه گذار، وجهی را که بیمه گذار به بیمه گر می پردازد حق بیمه و آنچه را
بیمه می شود موضوع بیمه می نامند.
بیمه ها با توجه به مبنای قانونی و هدف های تعریف شده برای آنها به 2 نوع کلی بیمه های اجتماعی و بازرگانی تقسیم می شوند.
بیمه
های اجتماعی یا اجباری به بیمه های ناشی از قانون نیز مشهور هستند که به
کارگران و قشرهای کم درآمد جامعه ارتباط دارد. قانون گذار برای افرادی که
نیروی تولیدی جامعه محسوب می شوند، دولت را موظف کرده در جهت حمایت از
آنها، بیمه های اجتماعی را برقرار کند و این اقشار را زیر چتر این نوع بیمه
ها قرار دهد. از مهمترین ویژگی این نوع بیمه ها می توان به پرداخت بخش
زیاد حق بیمه به وسیله ی کارفرما و نیز محاسبه حق بیمه برپایه درصدی از
حقوق و دستمزد مشمولان اشاره کرد.
بیمه های بازرگانی که به آنها
بیمه های اختیاری نیز می گویند، در آن بیمه گذار به میل و اراده ی خود و به
صورت آزادانه نسبت به تهیه ی انواع پوشش های آن اقدام می کند. در این نوع
بیمه ها تعهد 2 طرفه است یعنی بیمه گر در برابر دریافت حق بیمه از بیمه
گذار، تامین بیمه در اختیار وی قرار می دهد.
پیشینه ی تاریخ بیمه به
گذشته های دور می رسد، بر پایه ی سندهای نوشتاری به جای مانده از بابلی
ها، اگر بازرگانی از بانکداران این کشور وام می گرفت، بخاطر بهره ی بالایی
که گاهی بیش از 25 درصد بود که در واقع حق بیمه محسوب و در صورتی که
کالاهایش دزدیده می شد یا رویداد ناخواسته ای پیش می آمد، این فرد در
برابر وام دریافتی، مبلغی را به بانک پرداخت نمی کرد، این شیوه از بیمه در
قانون حمورابی نیز آمده است.
فینیقی ها با الهام گرفتن از مردمان
بابلی کشتی های خود را بیمه می کردند، برخی پژوهشگران نوشته های آنها را
کهن ترین سندهای بیمه ی دریایی می دانند.
بیمه های دیگری به غیر از
بیمه ی دریایی در روزگار باستان وجود داشت. برای نمونه، در دولت های
باستانی ایران از خانواده هایی که در آیین جشن های نوروز هدیه ای به ارزش
10 هزار درهم یا بیش تر به پادشاه می دادند، در رویدادهای ناخواسته و
گرفتاری های مالی پشتیبانی می شده است.
صنعت بیمه ی در ایران به
هنگام ساخت تخت جمشید و در دوره ی حکومت داریوش هخامنشی استفاده شد و به
افرادی که در ساخت و ساز این بنا فعالیت می کردند، دستمزد پرداخت می شد و
اگر هنگام انجام کار بیمار می شدند و یا از میان می رفتند، مستمری به
خانواده آنان تعلق می گرفت.
واژه ی بیمه نخستین بار در منابع فارسی
در «تحفه العالم» عبدالطیف شوشتری به معنای اطمینان دادن به شخص به کار
رفته بود. ناصرالدین شاه در 1270 هجری خورشیدی امتیاز نامه ای را با عنوان
«تاسیس اداره حمل و نقل و سازمان بیمه در ایران» به لازار پولیاکف روسی
واگذار کرد که به اجرا در نیامد تا آن که در زمان حکومت احمدشاه قاجار، 2
بنیاد روسی «نادژا» و «کافکاز مرکوری» (به معنای مریخ قفقاز) فعالیت های
بیمه ای خود را آغاز کردند.
شرکت های خارجی دیگری نیز تا 25 سال بر
بازار بیمه ی ایران تسلط یافتند از این میان 2 شرکت «اینگستراخ» و
«یورکشایر» از همه پویا تر بودند و تا پیروزی انقلاب اسلامی ایران به
فعالیت پرداختند.
شرکت سهامی بیمه ی ایران با سرمایه دولتی 20
میلیون ریال در 1314 هجری خورشیدی آغاز به کار کرد که خوشایند شرکت های
خارجی نبود و در مسیر رشد و توسعه ی این شرکت کارشکنی های بسیاری ایجاد
کردند.
محمد مصدق در 1331 هجری خورشیدی قانونی برای محدود کردن
فعالیت شرکت های بیمه خارجی تصویب کرد. به این ترتیب، از فعالیت شرکت های
بیمه خارجی کاسته و بر شکوفایی شرکت های بیمه ی داخلی افزوده شد.
پس
از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، صنعت بیمه نیز همپای دیگر نهادها و در
راستای تحقق اهداف متعالی نظام اسلامی به پاکسازی و فعالیت ادامه داد و
شورای انقلاب در چهارم تیر 1358 هجری خورشیدی همه شرکت های بیمه ایرانی
را ملی خواند و برپایه اصل 44 قانون اساسی، همه ی کارهای بیمه ای زیر نظر
دولت قرار گرفت.
بیمه ی مرکزی ایران در سیزدهم آذر 1367 هجری
خورشیدی قانون اداره ی امور شرکت های بیمه را به عنوان بازوی نظارتی دولت
در صنعت بیمه تصویب کرد و از آن پس این روز به عنوان روز بیمه نام گرفت.
احساس
امنیت، اصلی ترین و بنیادی ترین نیاز بشر است و بیمه یکی از مطمئن ترین
روش های دستیابی به امنیت در دنیای کنونی به شمار می رود. بنابراین می توان
با توسعه و گسترش صنعت بیمه به بسیاری از دغدغه ها و مشکلات افراد در
جامعه پاسخ داد و گامی بزرگ را در جهت اعتلای کشور برداشت.
