مسائل روانی زیربنای بیماری‌های جسمی و آسیب‌های اجتماعی

دکترفربد فدایی ، در تشریح سلامت روان در جامعه اظهار داشت: مسائل روانی زیربنایی بیشتر بیماری‌های جسمی و تقریباً همه آسیب‌های اجتماعی را تشکیل می‌‌دهد. فردی را در نظر بگیرید که در اثر تصادف رانندگی دچار شکستگی پا شده است. اینجا نخست باید پرسید چه عاملی باعث شد این فرد بدون احتیاط رانندگی کند؟ بیماران افسرده شدید تمایل زیادی به خودکشی آشکار یا پنهان پیدا می‌کنند وی افزود: رانندگی بی‌توجه به امنیت خود و دیگران از ویژگی‌های افراد ضداجتماعی، مبتلایان به اختلاف شخصیت مرزی، بیماران هیپومانیک و مانیک و بیماران افسرده شدید است، بویژه مورد آخر یعنی بیماران افسرده شدید ممکن است در کل تمایل به خودکشی آشکار یا پنهان داشته باشند و از سوی دیگر افرادی که در معرض عوامل استرس‌آور قرار می‌گیرند و دچار نابسامانی سازگاری می‌شوند در مجموع زیاد در خطر تصادف قرار می‌گیرند و به نحوی به این گروه نام «مستعد به تصادف» گذاشته‌اند. عدم تمرکز حواس منجر به تصادف رانندگیبر اثر بیماری‌های روانی نظیر افسردگی، اضطراب مدیر گروه روانپزشکی دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی ادامه داد: عدم تمرکز حواس منجر به تصادف رانندگی می‌تواند در اثر بیماری‌های روانی کارکردی نظیر افسردگی، اضطراب، نابسامانی فشار روانی به دنبال سانحه، یا ناشی از بیماری‌های روانی عضوی نیز همچون آلزایمر باشد. رعایت یا عدم رعایت دستورهای پزشکی همه به مسائل روانی مربوط می‌شود وی تصریح کرد: کسانی که الکل یا قرص‌های محرک با کوکایین مصرف می‌کنند نیز با میزان‌های بالاتر تصادف رانندگی مواجه می‌شوند. مصرف این مواد نیز تحت تاثیر عوامل روانی است و اهمیت موضوع در این حد متوقف نمی‌ماند زیرا واکنش‌های فرد به تصادف، شکستگی‌ها، نشانه‌های بیماری و معلولیت‌ها، رعایت یا عدم رعایت دستورهای پزشکی همه به مسائل روانی مربوط می‌شود. بیماری‌های قلبی، افزایش فشار خون و حتی سرطان نیز منشاء نابسامانی روانی دارد فدایی بیان داشت: در دیگر وضعیت‌های پزشکی هم اوضاع به همین منوال است. زمانی که از افزایش بیماری‌های قلبی و عروقی، مثلاً بیماری‌های شریان اکلیلی قلب، افزایش فشار خون شریانی، یا حتی سرطان؛ برای نمونه سرطان ریه گفت‌وگو می‌شود، بهتر است در ابتدا بپرسیم چه عامل یا نابسامانی روانی باعث شد بیمار سیگار بکشد، ورزش نکند، دچار اختلال خواب شود، غذای نامناسب بخورد و در نتیجه خود را در معرض بیماری‌های گوناگون جسمی قرار دهد. بزهکاری نداریم که صرفاً در اثر عوامل بیرونی بزهکار شده باشد وی اظهار داشت: آسیب‌های اجتماعی هم که این روزها در مورد آن صحبت می‌شود، نظیر بزهکاری، اعتیاد، خانواده‌های از هم گسیخته و... در اثر مشکلات روانی تک تک افراد به وجود می‌آید. این درست است که عوامل اجتماعی می‌تواند مسائل مذکور را تشدید کند یا تخفیف دهند. اما زمینه تا حد زیادی در وجود خود قرار دارد. برای نمونه، ما بزهکاری نداریم که صرفاً در اثر عوامل بیرونی بزهکار شده باشد. بخش عمده‌ بزهکاران را مبتلایان به نابسامانی شخصیت ضد اجتماعی تشکیل می‌دهند که اگر در محیط مناسب بزهکاری قرار گیرند، بزهکاری و قانون‌شکنی هم می‌کنند. داروهای نوین ضدافسردگی در کشورهای صنعتی غرب باعث کاهش خودکشی شده است فدایی ادامه داد: بسیاری از موضوعاتی که سابق بر این به عنوان مسائل اجتماعی مطرح می‌شد، امروزه می‌دانیم که به طور عمده ناشی از بیماری‌های روانی است. از این جمله باید به خودکشی اشاره کنیم. کاربرد صحیح و به جای داروهای نوین ضدافسردگی در دو دهه اخیر در کشورهای صنعتی غرب باعث شد میزان خودکشی در گروه‌های جوان و نوجوان تا حد چشمگیری پایین بیاید و این برخلاف روند کشورهای در حال توسعه است که در آنها آمار خودکشی در گروه‌های نوجوان و جوان رو به فزونی است، زیرا در این کشورها بیماریهای روانی مورد توجه جدی و درمان قرار نمی‌گیرد و از دارو استفاده لازم نمی‌شود. روانپزشکی باید در اولویت‌های اول وزارت بهداشت، قوه قضائیه و وزارت کشور قرار گیرد مدیر گروه روانپزشکی دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی گفت: اگر برای پزشکان، مرم و مسئولان روشن شود که بیماریهای جسمی و آسیب‌های اجتماعی در واقع زمینه و علت روانی دارند، آنگاه مطمئنا روانپزشکی هم در اولویت‌های اول وزارت بهداشت، قوه قضائیه و وزارت کشور قرار می‌گیرد و جایگاه راستین خود را می‌یابد. علت خودکشی برخی بیمارانی/بیمارانی که همسر می‌کشند وی بیان داشت: هنوز هم اکثریت پزشکان می‌اندیشند بیمار واقعی کسی است که ضایعه بافتی قابل مشاهده داشته باشد. چه بسیارند بیمارانی که به علت مشکلات روانپزشکی تحت درمان هستند، ولی بنا به توصیه نادرست سایر پزشکان و حتی برخی همکاران این حوزه که تحت عنوان مشاوره و روان‌درمانی غیر دارویی بدون نظارت روانپزشک به فعالیت می‌پردازند، درمان خود را رها کرده‌اند. بسیاری از بیماران افسرده به دلیل همین توصیه‌های نادرست و قطع درمان، پس از مدتی در اثر شدت افسردگی دست به خودکشی زده‌اند. بیماری که هذیان‌های او با مصرف داروهای روانپزشکی تحت کنترل درآمده، به دلیل قطع دارو متعاقب توصیه غلط، پس از مدتی با برگشت هذیان‌های خیانت زناشویی، همسر خود را به قتل رسانیده است. مسائل روانپزشکی نباید در انتهای بررسی‌های پزشکی قرار گیرد فدایی تصریح کرد: هنوز اکثریت پزشکان توجه ندارند که مسائل روانپزشکی در انتهای بررسی‌های پزشکی قرار ندارد، بلکه جای آن از ابتدا و به موازات سایر بررسی‌ها می‌باشد. اینگونه نیست که بیمار فقط از جنبه مشکلات جسمی بررسی شود و اگر چیزی در این باب یافت نشد به روانپزشک ارجاع شود. بلکه مثلاً ارتوپد هم باید بداند چرا بیمار او بدون احتیاط قدم می‌بردارد و چنان شتابزده می‌‌رود که جلوی پایش را نمی‌بیند، یا جراح باید بیندیشد چگونه این بیمار در عرض دو ماه سه بار تصادف منجر به جراحت داشته است. میزان کم آموزش روانپزشکی در دوره پزشکی وی در تشریح بیشتر این مسائل افزود: مشکل باز می‌گردد به میزان کم آموزش روانپزشکی در دوره پزشکی و تعامل کمتر تخصص‌های مختلف درمانی و توانبخشی با روانپزشکان و سایر همکاران حوزه روانشناختی، رواندرمانی و روانپرستاری و در حال حاضر دانشجوی پزشکی در بیمارستان‌های روانی به ندرت در بخش روانپزشکی در بیمارستان‌های عمومی فقط با بیماران روانپریش روبرو می‌شود و این امر به او فرصت نمی‌دهد تا با اکثریت بیماران روانپزشکی که غیر روانپریش هستند و یا بیماران داخلی، جراحی، زنان و کودکان که مشکلات روانپزشکی دارند اما به درمانگاه‌های غیر روانپزشکی مراجعه می‌کنند آشنا شوند. همه مجموعه‌های درمانگاهی یک روانپزشک رابط داشته باشند مدیر گروه روانپزشکی دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی خاطرنشان کرد: در این زمینه ضروری است در همه مجموعه‌های درمانگاهی اعم از داخلی، جراحی، پوست، قلب، گوارش، غدد،... دست کم یک روانپزشک رابط حضور داشته باشد تا در کنار متخصصان مربوطه به آموزش مسائل روانپزشکی همه بیماران به دانشجویان و دستیاران مبادرت ورزد و در این راستا امیدوارم با شناخت بهتر عموم مردم، دولتمردان و حتی دیگر پزشکان و روانپزشکان سلامت روانی آحاد جامعه افزون‌تر شود.