به گزارش شفا آنلاین،تقريبا
همه با مراحل رشد جسمي کودک، آشنايي دارند. اين مراحل شامل مواردي مثل
شناخت چهره مادر، گردن گرفتن، نشستن بدون کمک، گفتن کلمات و ... است اما
مراحل ديگري هم وجود دارد که شايد کمتر مورد توجه والدين و بزرگسالان قرار
مي‌گيرند؛ مراحل رشد جنسي که از همان دوران جنيني آغاز مي‌شود. اين مراحل
بسيار مهم هستند و سلامت جنسي کودک را در آينده شکل مي‌دهند.
تکامل جنسي در دوران جنيني 3 مرحله دارد:
1. ابتدا گنادها يا غدد جنسي تمايز نيافته شکل مي‌گيرند و به‌تدريج به بيضه در جنس مذکر و تخمدان در جنس مونث تبديل مي‌شوند.
2. سپس نوبت به مرحله تشکيل اندام‌هاي داخلي مانند رحم، تخمدان‌ها و واژن در دخترها و پروستات و کيسه مني در پسرها مي‌رسد.
3. در
مرحله سوم، اندام‌هاي تناسلي خارجي شکل مي‌گيرند. اگر به دليلي اندام‌هاي
جنسي نتوانند مرحله رشدي و تکاملي خود را درست طي کنند و مثلا بافت‌هاي
جنيني حساسيت و پاسخگويي خود به هورمون‌هاي جنسي را از دست بدهند، شکل
ظاهري جنين مي‌تواند متفاوت با جنسيت ژنتيکي او شود و جنيني که مثلا از نظر
ژنتيکي پسر است، داراي اندام جنسي زنانه خواهد شد.
بافت‌هاي
جنسي جنين قابليت دوگانه دارند؛ يعني داراي پتانسيلي هستند که هم
مي‌توانند به اندام جنسي مردانه تبديل شوند و هم به اندام جنسي زنانه.
اينکه نوزادي از بدو تولد دختر باشد يا پسر به اتفاق‌هايي بستگي دارد که در
دوران جنيني مي‌افتد. جنين‌هايي که کروموزوم Y دارند، حاوي ژن ويژه‌اي
هستند که قابليت تبديل جنين را به جنس مذکر دارد. در جنين مونث چون
کروموزوم Y وجود ندارد، پيام‌هايي که قرار است از ژن موجود در کروموزوم Y
برسد نيز وجود ندارد بنابراين مجراها به رحم و واژن تبديل خواهد شد و
گنادهاي تمايزنيافته به تخمدان تبديل مي‌شوند.
کي اندام جنسي جنين ديده مي‌شود؟
اندام‌هاي
جنسي خارجي جنين تقريبا در 10 هفتگي در پسرها و 12 هفتگي در دخترها مشهود
است. هر بيماري و اتفاقي در فرايند تکامل جنسي مي‌تواند ويژگي‌هاي ظاهري
جنسي را تغيير دهد.
اهميت 2 سال اول زندگي
خيلي
از رفتارهايي که انسان‌ها در بزرگسالي نشان مي‌دهند، در دوران نوزادي و
شيرخوارگي شکل مي‌گيرند. در 2 سال اول تولد، کودکان توانايي لذت بردن و
اعتماد کردن به ديگران را مي‌آموزند. اين لذت مي‌تواند لذت از خوردن يا
هواي تازه باشد و صرفا شهواني نيست. وقتي کودک گريه ميکند و مادر او را در
آغوش مي‌گيرد، سير يا تميزش ميکند، مي‌آموزد که کسي وجود دارد که
نيازهايش را برآورده کند. اين اولين رابطه عاطفي است که او اوايل زندگي خود
برقرار ميکند. اين آموخته به کودک کمک ميکند در آينده بتواند يک پيوند
عاطفي مبتني بر اعتماد با همسرش داشته باشد. يعني رابطه دوطرفه‌اي ايجاد
ميکند که در آن هم احساس لذت و هم احساس امنيت وجود دارد.
به کودک کمک کنيد اندام جنسي‌اش را بشناسد
در
شيرخوارگي عمده يادگيري از طريق حواس پنجگانه است. اولين چيزي که کودک
شناسايي ميکند، بدنش است و پدر و مادر بايد در اين مرحله به او کمک کنند
شناخت درست و احساس خوبي از بدن و اندام تناسلي‌اش پيدا کند. اگر اين مرحله
را خوب طي نکند، ممکن است احساس بدي نسبت به دختر يا پسر بودن خود پيدا
کند که در زندگي جنسي او تاثير سوء خواهد گذارد. پسرها آلت تناسلي‌شان را
حدود 8-7 ماهگي مي‌شناسند ولي اين سن در دخترها کمي ديرتر(10-9 ماهگي) است.
پسرها در خواب يا بيداري و حتي درون رحم مادر نعوظ‌هاي مکرر دارند. اين
نعوظ اصلا به معناي نعوظ در پاسخ به واکنش‌هاي جنسي نيست. حتي دخترها هم
ممکن است ترشحات واژينال غيرمشهودي داشته باشند. اين واکنش‌هاي طبيعي ممکن
است مرتبط با تماس، اصطکاک يا بيان نياز به تخليه مثانه باشد.
بهترين زمان صحبت با کودک درباره اندام جنسي
بهترين
زمان هنگام پوشک يا حمام کردن کودک است. اسم بايد مناسب و عاميانه باشد و
جلف يا سخت نباشد. متاسفانه در کشور ما واژه مناسبي براي آلت تناسلي مردانه
يا زنانه وجود ندارد و واژه‌هاي موجود يا بسيار عاميانه يا بسيار علمي
هستند. دادن يک نام مناسب به اندام تناسلي کودک به والدين و کودک کمک
ميکند راحت‌تر درباره اين موضوع صحبت کنند. فرض کنيد دختر بچه‌اي بياموزد
نبايد به اندام تناسلي‌اش دست بزند، به آن نگاه کند يا درباره آن حتي با
مادرش حرف بزند. اين دختر احساس خوشايندي نسبت به جنسيت خود نخواهد داشت و
اگر در بزرگسالي مشکلي پيدا کند، ممکن است اصلا تشخيص ندهد چون نه به آلت
تناسلي‌اش نگاه ميکند، نه به آن دست مي‌زند و نه حتي دوست دارد اين قسمت
از بدن خود را بشناسد. چنين افرادي اغلب به پزشک هم مراجعه نمي‌کنند و حتي
بسياري از اين زنان شايد هرگز مفهوم لذت جنسي را درک نکنند.
وقتي کودک متوجه اندام تناسلي‌اش مي‌شود
کودکان
از 7 تا 10 ماهگي با اندام تناسلي‌شان بازي مي‌کنند. مفهوم اين کار کشف
اندام تناسلي در راستاي شناخت بدن خود است. آنها اين کار را با ساير اعضاي
بدن نيز انجام مي‌دهند. کم‌کم تا حدود 18 ماهگي مي‌آموزند دو جنس مختلف
دختر و پسر وجود دارد و تفاوت‌هاي آنها را از نظر ظاهري و رفتاري کشف
مي‌کنند. اين مرحله فوق‌العاده مهم است. اگر اختلالي در کشف جنس مخالف
کودکان ايجاد شود و کودک نتواند هويت خوبي براي خود بسازد، ممکن است
درآينده با پذيرش جنسيت خود مشکل پيدا کند. وقتي کودکي جنسيت خود را دوست
داشته باشد، نقش‌هاي مربوط به آن جنس را نيز به خوبي خواهدپذيرفت.
حس خودمختاري در کودک
خودمختاري و احساس مالکيت حدود
2
سالگي کسب مي‌شود. احساس خودمختاري باعث مي‌شود کودکان خود را مرکز هستي
بدانند و سعي کنند مرکز توجه و مالک هر چيزي باشند. رفتارهاي کودکان در اين
مرحله بيانگر کسب هويت مستقل و مالکيت وجودشان است. عبور سالم از اين
مرحله به کودک کمک ميکند قلمرو مستقل خودش را داشته باشد که بر سلامت
جنسي وي نيز در آينده اثرگذار خواهد بود.
کودک بايد همبازي داشته باشد
از
18 ماهگي به بعد کودک بايد با همسالان خود در ارتباط باشد (کودک 2 ساله
نبايد همبازي کودک 5 ساله باشد). کودکان در بازي‌هاي دسته‌جمعي نه‌تنها
اصول رابطه بين فردي را مي‌آموزند، بلکه بسياري از نقش‌هاي جنسيتي را نيز
تجربه مي‌کنند و با خصوصيات جنس خود و جنس مخالف نيز آشنا مي‌شوند.
دو نکته مهم
1)
دو سال اول زندگي کودک براي برقراري پيوندهاي عاطفي و اعتماد به ديگران در
زندگي پيش روي کودک بسيار مهم است. پيوند عاطفي و اعتماد به ديگران هم
براي سلامت جنسي و هم براي روابط انساني کودک در آينده تعيين‌کننده هستند.
2)
در مرحله رشد و نمو، شناسايي بدن به‌وسيله خود کودک و درک اندام تناسلي
ضروري است و رفتار و کلام والدين و ساير افرادي که با کودک در تعامل هستند،
بايد به‌گونه‌اي باشد که به او حس کامل و بي‌‌‌نقص بودن بدهد و در او نگرش
مثبتي نسبت به جنسيتش ايجاد کند.
متخصص بهداشت باروري وفلوشيپ سلامت طب جنسي
عضو هيات علمي پژوهشکده علوم بهداشتي
سلامت
