اسپرم صفر چیست و راههای تشخیص و درمان آن کدامند؟

به گزارش شفاآنلاین:در هر یک میلی لیتر منی، حداقل ۲۰ میلیون اسپرم وجود دارد. ۵۰ درصد از اسپرم ها شکلی طبیعی دارند و حداقل ۳۰ درصد از آن ها حرکتی پیشرونده و رو به جلو دارند. اگر هر یک از موارد فوق دچار مشکل گردد، در مردان ناباروری ایجاد خواهد شد. در واقع اصلی ترین عامل ناباروری در مردان، مربوط به کیفیت و تعداد اسپرم ها خواهد شد.

اگر تعداد اسپرم در مردان کم تر از حالت طبیعی باشد،‌می توانیم با استفاده از روش لقاح مصنوعی آن را درمان کرد؛ اما مشکلی اصلی زمانی است که به صورت کلی تعداد اسپرم در مردان صفر باشد و در اصطلاح پزشکي به آن آزواسپرمي (Azoospermia )مي گويند.

اسپرم صفر یا آزوسپرمی سه علت اصلی دارد:

1-اختلالات هورمونی یا غددی

2-اختلالات مربوط به خود بیضه ها و فرایند تولید اسپرم در بیضه ها یا اسپرماتوژنز

3-انسداد در مسیر انتقال اسپرم

آزواسپرمی را به سه گروه بزرگ تقسیم می کنند:

- علل قبل از بیضه

- علل بیضوی

- علل بعد از بیضه

در مورد هر یک از علل فوق توضیح مختصری داده می شود تا خوانندگان محترم آشنائی بیشتری با موضوع بحث داشته باشند.

علل قبل از بیضه

بیضه ها دو کار اصلی دارند: تولید هورمون مردانه یا همان تستوسترون و تولید اسپرم یا همان نطفه مردانه. هر یک از موارد فوق تحت تأثیر یک هورمون است که از غده هیپوفیز ترشح می شوند. تولید هورمون مردانه تحت کنترل هورمون LH و تولید اسپرم تحت کنترل هورمون FSH می باشد. هر دو هورمون از غده هیپوفیز ترشح می شوند.

اگر بنا به هر دلیلی غده هیپوفیز هورمون FSH ترشح نکند، مرد مبتلا به کاهش تعداد اسپرم و در مواردی مبتلا به آزواسپرمی می شود. در این مردان ما اگر بیائیم این هورمون را برای بیمار تجویز کنیم بیضه ها شروع به تولید اسپرم خواهند کرد. علل اختلال هیپوفیز در ترشح هورمون FSH خیلی زیاد است ولی سه مورد آن که دارای اهمیت هستند عبارتند از: کم کاری غده هیپوفیز، افزایش هورمون پرولاکتین خون و تزریق هورمون تستوسترون.

در مورد تزریق هورمون تستوسترون بیشتر توضیح می دهم. هورمون تستوسترون اثر مهاری بر روی غده هیپوفیز دارد و اگر در فردی که به آن نیاز ندارد تزریق شود نه تنها سبب مهار هیپوفیز و ایجاد آزواسپرمی (Azoospermia) می شود بلکه در دراز مدت سبب تحلیل رفتن بیضه ها (آتروفی بیضه) نیز می گردد. این همان اتفاقی است که در ورزشکاران و افرادیکه جهت بدن سازی از هورمون تستوسترون استفاده می کنند، می افتد.

شما لابد افرادی را دیده اید که هیکل تنومند دارند و هیکل آنها به اندازه دو نفر آدم عادی است. این افراد از این هورمونها استفاده کرده اند. من پرونده های متعددی از قوه قضائیه دارم که بعلت شکایت همسر و تقاضای طلاق به اینجانب ارجاع شده اند. این افراد تنومند که اکنون بعلت ناباروری کارشان به دادگاه کشیده شده است و همیشه هیکل خود را نیز در خیابان به نمایش می گذارند، در معاینه بیضه های به اندازه هسته خرما دارند و کل بیضه ها از بین رفته است.

علل بیضوی

در علل بیضوی به علت بیماری خود بیضه، اسپرم تولید نمی شود. مثلا پسر بچه ای مبتلا به بیضه نزول نکرده است و به موقع عمل جراحی نمی شود، و یا بیضه دچار عفونت اریونی می گردد. اگر پسر بچه یا مردی مبتلا به اریون شود، در ۳۰ درصد موارد بیضه گرفتار می شود و اگر بیضه دچار عفونت اریونی شود، متأسفانه تحلیل رفته و از بین می رود و اگر دو طرفه باشد، فرد مبتلا دچار آزواسپرمی (Azoospermia) خواهد شد. سایر علل که سبب آسیب به تولید اسپرم توسط بیضه ها می شوند عبارتند از: پرتودرمانی، شیمی درمانی، استفاده از بعضی از داروها و ضربه به بیضه ها. لیست این بیماریها بسیار زیاد است و گاهاً با تجویز دارو می توان تولید اسپرم را تحریک کرد.

علل بعد بیضوی

وقتی اسپرم در بیضه تولید شد باید توسط راههای منی بر از بیضه خارج گردد. هر گونه انسداد در این راهها سبب می شود که اسپرم در داخل بیضه مانده و نتواند خارج شود و تعداد اسپرم مایع منی صفر خواهد بود. در اصطلاح پزشکی به آن فقدان اسپرم (آزواسپرمی) انسدادی (Obstructive) می گویند. در بررسی مردیکه با آزواسپرمی پیش پزشک مراجعه کرده است، اولین قدم این است که تشخیص داده شود، آزواسپرمی انسدادی است یا غیر انسدادی، چون درمان آنها کاملا متفاوت است. علل قبل از بیضه و علل بیضوی سبب آزواسپرمی غیر انسدادی می شوند، ولی علل پس از بیضه سبب آزواسپرمی انسدادی می گردند.

چطور می‌توان آزواسپرمی را تشخیص داد؟

اگر چند ماه برای بارداری همسر خود اقدام کرده اما ناموفق بوده‌اید باید به پزشک مراجعه نمایید. در اولین مرحله، پزشک نمونه نطفه را به آزمایشگاه فرستاده و در آنجا نمونه زیر میکروسکوپ بسیار قوی بررسی می‌شود. اگر در دو موقعیت جداگانه هیچ اسپرمی مشاهده نشود شما مبتلا به آزواسپرمی هستید. سپس پزشک تلاش می‌کند دلیل موضوع را کشف نماید. در این مرحله معاینه کامل فیزیکی لازم است. او از شما سابقه بیماری‌ها را پرسیده و سپس برای اندازه گیری سطح هورمون، آزمایش خون تجویز می‌نماید.

همچنین ممکن است پزشک با انجام بافت برداری یک یا هر دو بیضه‌ها علائم اسپرم غیر نرمال را پیدا نماید. او با استفاده از داروی بی حسی و ایجاد یک برش در ناحیه کیسه بیضه یک قسمت کوچک از بافت را برداشته و زیر میکروسکوپ بررسی می‌نماید.

او با استفاده از وازوگرافی و با استفاده از اشعه ایکس و سایر اسکن ها می‌تواند تعیین کند که آیا انسدادی که باعث آزواسپرمی باشد وجود دارد. گاهی جراحی تنها راه کشف انسداد است.

اگر انسداد وجود داشته باشد با استفاده از تستهای ژنتیک می‌توان مشکلات ژنتیک را بررسی کرد.

درمان آزواسپرمی

علل قبل و بعد از بیضه معمولا قابل درمان هستند ولی علل بیضوی، دائمی بوده و معمولاً غیر قابل درمان می باشند. برای درمان آزواسپرمی (Azoospermia) روشهای متعدد وجود دارد، ولی بطور کلی از دو روش دارو درمانی و جراحی استفاده می شود. در بسیاری از موارد قابل درمان، نمی توان کیفیت اسپرم را آنقدر بهبود بخشید که حاملگی طبیعی اتفاق بیفتد ولی بیمار آنقدر اسپرم خواهد داشت که برای حاملگی از روشهای لقاح مصنوعی (Assisted Reproductive Techniques = ART) استفاده نمود.